بازار، گروه استان ها: خراسان جنوبی با داشتن ۱۹ هزار سطح زیر کشت زرشک، ۹۸ درصد این محصول در ایران را به خود اختصاص داده است. محصولی که ارتزاق ۵۰ هزار خانوار به آن وابسته بوده و آوازه‌اش به آن سوی مرزها رسیده است.
زرشک از جمله درختچه های مقاومی بوده که قابلیت رشد و تولید در زمین های کم بهره با آب شور را داراست به همین دلیل از سالیان دور در منطقه خشک و کم‌آب خراسان جنوبی مورد توجه قرار گرفته است لذا توجه بیشتر به آن، ضمن افزایش ظرفیت تولید، در حفاظت از خاک منطقه نیز می تواند موثر باشد.
اگرچه آوازه یاقوت های سرخ کویر به آن سوی مرزها رفته است اما در داخل از بسیاری از مشکلات رنج می برد. مصائبی اعم از هجوم آفات، دست درازی دلالان و نبود بارگاه زرشک که بر سود اصلی کشاورزان چمبره زده و در بسیاری از مزارع، رونق کشت و کار را کم رنگ کرده است.
در کنار مسائل و مشکلات ریز و درشتی که همواره کشاورزان را تهدید می کند، میدان تازی دلالان دردی مضاعف بر پیکره زرشک کاران است. چرا که بدون کوچک ترین زحمتی ثمره یک سال تلاش کشاورزان را با کمترین قیمت خریده و با بالاترین قیمت در سطح بازار به فروش می رسانند. آنچه می تواند دست دلالان را از مزارع زرشک کوتاه کند، ایجاد بارگاه زرشک و یا خرید تضمینی از سوی دولت بوده که نیازمند توجه است.
تکرار هر ساله مشکلات زرشک کاران در کنار حرکت لاک پشتی دولت مردان برای رفع این مشکلات، امید از دل کشاورزان ربوده و آن ها را برای فرداهایی روشن چشم انتظار گذاشته است. هرچند دولت اقداماتی در راستای حمایت از زرشک کاران برداشته اما پاسخگوی مطالبه های این قشر نبوده و نیازمند اقدامات مؤثر تری است.
تیغ زرشک بر دل کشاورزان
یکی از کشاورزان روستای چاحوض از توابع بخش مرکزی استان در گفت و گو با بازار بیان کرد: در مجموع سه هکتار از اراضی کشاورزی ام زیر کشت زرشک بوده که در نقاط مختلف روستا قرار دارد.
محمد رحمتی آفت را یکی از مشکلات موجود دانست و افزود: به دلیل خشکسالی های چند ساله و پیدایش آفات مختلف، خسارت های زیادی به محصولات وارد می شود.
وی با بیان اینکه در بسیاری از مواقع استفاده از سموم مشکلی را حل نمی کند، گفت: درخت زرشک هر یک سال در میان محصول می دهد و برخی مواقع سرمای زودرس و یا خیزش باد در فصل گل دهی، درامد محصول را به نصف کاهش می دهد.
رحمتی نبود بارگاه زرشک را از دیگر مشکلات پیش رو دانست و افزود: از چند ماه گذشته برای دریافت تسهیلات ایجاد بارگاه زرشک به سازمان های مختلف اعم از بسیج سازندگی، ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، جهاد کشاورزی و کمیته امداد مراجعه داشته ام اما نتوانستم تسهیلاتی دریافت کنم.
این کشاورز زرشک کار ادامه داد: از متولیان خواستارم در پاسخ به مطالبه های مردم به ویژه روستاییان از هیچ تلاشی دریغ نکنند.
باز هم پای دلالان در میان است
یکی دیگر از کشاورزان هم در گفت و گو با بازار با اشاره به دست درازی دلالان به مزارع زرشک بیان کرد: هر ساله همزمان با فصل برداشت زرشک، عده ای محصول را با قیمت پایین تر و در مزرعه خریداری می کنند.
رضا سلیمی با بیان اینکه کشاورزان هم از ترس دپو شدن محصول، با همان قیمت پایین محصول را می فروشند، گفت: سال گذشته هر کیلو زرشک پاک شده و بدون برگ، ۸۰ هزار تومان بوده در صورتی که قیمت تمام شده برای کشاورز در تولید هر کیلو زرشک بیش از ۹۰ هزار تومان است.
وی اظهار کرد: یک درخت زرشک تا مرحله برداشت محصول هزینه های زیادی را بر کشاورز تحمیل می کند، این در حالی است که سود نهایی به جیب دلال می رود.
سلیمی خواستار جذب سرمایه گذاران برای برند سازی و فرآوری زرشک شد و بیان کرد: در حال حاضر زرشک خراسان جنوبی در برخی شهرها با آوازه ای دیگر بر زبان ها می چرخد.
مثنوی هفت مَن مشکلات زرشک کاران
یکی دیگر از زرشک کاران خراسان جنوبی هم در گفت و گو با بازار بیان کرد: هر سال در میان قریب به ۱۵۰ تن زرشک برداشت می کنم اما سود خوبی عاید من نمی شود.
عباس غلامی با بیان اینکه نبود مکانی مناسب برای خشک کردن محصول باعث می شود که زرشک تر را به فروش برسانم، افزود: زرشک تر نه تنها قیمت پایینی دارد بلکه به واسطه دلال بازی ها در بازار فروش، سودی عاید کشاورز نمی کند.
وی ادامه داد: بسیاری از خریداران زرشک هم به صورت شرایطی و مدت دار زرشک تر را خریداری می کنند و پول محصول تا پنج الی هشت ماه بعد به حساب کشاورز واریز می شود که خود ضرر است.
غلامی با بیان اینکه دولت باید برای خرید محصول با قیمت هایی منصفانه ورود کند، گفت: همچنین بالا بودن هزینه های کود و سموم در کنار هجوم آفت ها، خسارت های زیادی به کشاورز وارد می کند که نیازمند حمایت متولیان است.
وی با بیان اینکه با توجه به خشکسالی های چند ساله و کاهش محصولات دیمی، کشت و کار بسیاری از روستاییان به زرشک و عناب معطوف شده است، ادامه داد: امید است مشکلات چند ساله زرشک کاران با حمایت های دولت مردمی رفع شود.
گام متولیان در مزارع زرشک
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در گفت و گو با بازار با بیان اینکه سطح زیر کشت زرشک در خراسان جنوبی بیش از ۱۹ هزار هکتار بوده که سالانه ۸۵ هزار تن زرشک تَر و ۲۲ هزار تن زرشک خشک تولید می شود، گفت: این استان ۹۸ درصد زرشک ایران را به خود اختصاص داده و ۵۰ هزار خانوار به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از تولید زرشک امرار معاش می کنند.
مهدی جعفری با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای معرفی زرشک و حمایت از کشاورزان بیان کرد: در حوزه بازارسازی و بازار رسانی از شرکت‌های صادر کننده محصول حمایت خواهیم کرد و در سال جاری خرید توافقی زرشک را داریم.
رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان جنوبی: امسال طرح خرید مزرعه در استان برای محصول زرشک در حوزه شهرستان های درمیان و زیرکوه اجرا می شود
وی با بیان اینکه امسال طرح خرید مزرعه در استان برای محصول زرشک در حوزه شهرستان های درمیان و زیرکوه اجرا می شود، افزود: برای اجرای این طرح در کشور ۱۶۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شده و از این مبلغ ۴۴ میلیارد ریال یعنی ۲۵ درصد منابع به خراسان جنوبی اختصاص یافته است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه این طرح در قالب اجرای چند کار جدید و نو از جمله در زمینه تولید، حمایت، بازارسازی و بازار رسانی در استان دنبال خواهد شد، افزود: در زمینه اجرای طرح خرید مزرعه نیازمند ورود جدی کشاورزان توانمند هستیم و ما همراهی لازم را با کشاورزان خواهیم داشت.
برگزاری جشنواره زرشک
وی از برگزاری جشنواره ملی زرشک امسال با همکاری اتاق تعاون خبرداد و گفت: تلاش ما این است که جشنواره ملی زرشک را در صورت امکان در تهران برگزار کنیم.
جعفری با بیان اینکه اگر شرکت های دانش بنیان دستگاه هایی را تولید کنند که بتواند در برداشت و فرآوری زرشک کمک کننده باشد هم حمایت‌های لازم را خواهیم داشت، افزود: بازار رسانی محصول زرشک شبکه‌مند شده تا تشکل ها و تعاون روستایی استان در سایر استان ها بازار زرشک تازه را پیدا کنند و زرشک با برند خاص از خراسان جنوبی خارج خواهد شد.
آنچه بدیهی است برای اینکه کشاورزان برای تولید محصولی مناسب بازارهای جهانی، نیازمند مشاوره و آموزش هستند. در واقع جهاد کشاورزی می تواند با اعزام کارشناسان کشاورزی به آموزش بپردازد و یا با کنترل قیمت نهاده ها و سم و اختصاص یارانه کود به کشاورزان کمک کند.
از سویی دیگر کشاورزی در خراسان جنوبی قدمتی چند صد ساله داشته و بخش مهمی از زندگی اقتصادی کویرنشینان را تشکیل می دهد بنابراین انتظار می رود مشکلات زرشک کاران اعم از شبیخون آفت زنگ زرشک در مزارع، برند سازی و موانع پیش روی صادرات مورد توجه ویژه قرار گیرد تا روزنه های امید برای کشاورزان هم نمایان شود.
