بازار؛ گروه استان ها: استان خراسان رضوی یکی از قطب های صنایع تبدیلی است که همجواری مزارع گوجه فرنگی و کارخانجات رب آن را به قطب تولید این محصول تبدیل کرده است.
به گزارش خبرنگار بازار افزون بر ۶۰ درصد ظرفیت تولید رب کشور مربوط به مشهد و استان خراسان رضوی است از همین رو در شهریور ماه همه ساله به دلیل فصل برداشت گوجه فرنگی تب و تاب بیشتری در مزارع این استان از جمله چناران برای برداشت محصول به چشم می خورد و صف های تحویل گوجه فرنگی در مقابل کارخانه های رب حاکی از جنب و جوش این صنعت درد اما متاسفانه امسال به دلیل بلاتکلیفی در قیمت گذاری بسیاری از کشاورزان نه تنها از قیمت های خریداری شده رضایت ندارند بلکه بسیاری از آن ها به دلیل سرباز زدن کارخانه ها از خرید محصول از کشت خود پشیمانند.
غلظت مشکلات
کشاورزان خراسانی در حالی فصل برداشت را پشت سر می گذارند که کارخانه ها نیز به دلیل نبود شفافیت در قیمت گذاری در دایره بلاتکلیفی قرار گرفتند.
افزایش قیمت کود، سم و کارگر و هزینه های حمل ونقل به گونه ای افزایش داشته است که رمقی برای کشاورزان باقی نگذاشته است با این حال قیمت اندک گوجه آن ها را بیش از گذشته دلسرد کرده است.
یکی از کشاورزان چنارانی در گفت و گو با بازار در این رابطه می گوید: در حالی که قیمت رب سال گذشته از قوطی ۲۰ هزار تومان به ۵۰ هزار تومان افزایش داشت و سایر ملزومات از جمله سم، کود و کرایه بار همگی افزون بر ۵ برابر افزایش قیمت داشته است اما قیمت محصول گوجه نسبت به سال قبل افزایش چندانی نداشته است و دسترنج کشاورزان به حراج گذاشته شده است.
کشاورز چنارانی: کارخانه ها گوجه را بیش از ۳ هزار تومان از کشاورز خریداری نمی کنند و این در حالی است که این محصول را سال گذشته کیلویی ۴۵۰۰ تومان به همین کارخانه ها فروختیم و از همه مهمتر اینکه آن ها حاضر نیستند تا پول محصول خریداری شده را نقد بدهند و معمولا پس از چندین ماه تسویه می کنند.
حسین موسوی به ما می گوید: کارخانه ها گوجه را بیش از ۳ هزار تومان از کشاورز خریداری نمی کنند و این در حالی است که این محصول را سال گذشته کیلویی ۴۵۰۰ تومان به همین کارخانه ها فروختیم و از همه مهمتر اینکه آن ها حاضر نیستند تا پول محصول خریداری شده را نقد بدهند و معمولا پس از چندین ماه تسویه می کنند.
وی با بیان اینکه در زمان فصل برداشت به دلیل ماندگاری اندک گوجه فرنگی چاره ای برای فروش به کارخانه ها نداریم اذعان می کند: در فصل شهریور به دلیل فصل برداشت بازار گنجایش و کشش خریداری این همه محصول را ندارد و لذا مجبور هستیم محصول خود را به کارخانه ها بفروشیم و لذا هز قیمت و ضوابطی که آن ها طی می کنند بدون هیچ چون و چرایی مجبور به پذیرش می شویم.
وی اذعان می کند: دولت باید وقتی از سرمایه دار و یا کارخانه دار حمایت می کند و قیمت یک قوطی رب را ۵ برابر می کند در این میان حق و حقوق کشاورز را هم در نظر بگیرد.
دولت ریشه اصلی مشکلات
در حالی که قیمت یک قوطی رب یک کیلویی برای مصرف کننده و بر روی قوطی ۴۷ هزار تومان درج شده است اما در حال حاضر بسیاری از تولید کنندگان محصولات خود را با قیمت های پائین تر عرضه کرده و در بازار مصلی می توان یک قوطی رب یک کیلویی را به قیمت ۳۳ هزار تومان خریداری کرد.
رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع تبدیلی خراسان رضوی: بسیاری از محصولات تولید شده به دلیل نبود بازار فروش در داخل و خارج در حال حاضر در انبار کارخانه ها خاک می خورد و نیمی از طرفیت کارخانه های رب سازی در حال حاضر تعطیل است!
بنا بر گفته بسیاری از فعالان از جمله رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع تبدیلی خراسان رضوی بسیاری از محصولات تولید شده به دلیل نبود بازار فروش در داخل و خارج در حال حاضر در انبار کارخانه ها خاک می خورد و نیمی از طرفیت کارخانه های رب سازی در حال حاضر تعطیل است!
حسین اسدی در این رابطه اظهار می کند: در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ برای یک قوطی رب ۸۰۰گرمی برای تولید کننده به میزان ۳۵ هزار و ۲۸۰ تومان و قیمت مصرف کننده ۴۵ هزار تومان قیمت تعیین شد اما با وجود افزایش قیمت تمامی کالا از سال گذشته تاکنون اما قیمت رب تغییری نداشته است.
وی به ما می گوید: قیمت گذاری رب باید آزاد باشد زیرا تولید کننده یک روز با گوجه ارزان تر تولید دارد و قیمت محصول هم ارزان تر تمام می شود؛ اما در حال حاضر از قیمت قوطی و مواد اولیه تا دستمزد کارگر افزایش یافته و ما نمی‌توانیم تغییری در قیمت محصول داشته باشیم.
وی با اشاره به این موضوع که خرید محصول کشاورزان به نرخ سال گذشته به طور حتم موجب ناامیدی ان ها برای کشت محصول می شود و در کاهش سطح زیر کشت محصول سال آینده تاثیر گذار خواهد بود می افزاید: در حال حاضر قیمت تمام شده رب ۳۵هزار و ۲۷۰ تومان است و از آن جا که اجازه افزایش قیمت داده نشده لذا تولیدکنندگان بلاتکلیف هستند.
رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع تبدیلی خراسان رضوی با تاکید بر این موضوع که افزون بر ۵۰ واحد تولیدی رب در مشهد فعالیت دارند اذعان می کند: در حالی که مشهد با بخش عمده ای از تولید را بر عهده دارد و در این راستا باید صاحب نظر و تصمیم گیرنده باشد اما جالب اینجاست که انجمن صنایع تبدیلی کشور در این زمینه از مشهد نظرخواهی نمی‌کند!
وی با اشاره به قیمت گذاری به میزان ۳۵هزار و ۲۷۰ تومان برای تولیدکننده و قیمت ۴۵هزار و ۵۰۰تومان برای مصرف‌کننده بیان می کند: این قیمت برای تولیدکننده با خرید گوجه به نرخ ۳ هزار تومان توجیه لذا شاید در حال حاضر این قیمت مناسب باشد؛ اما اگر یک ماه دیگر بخواهیم رب فله بخریم، این قیمت توجیه ندارد و از طرفی کشاورز نیز هیچ تمایل و رضایتی برای فروش گوجه فرنگی به قیمت ۳ هزار تومان ندارد.
اسدی با اشاره به این که افزون بر ۱۵ ماه است تغییر قیمت نداشتیم در صورتی که با افزایش قیمت مواد اولیه روبه‌رو بودیم ادامه می دهد: با در نظر گرفتن قیمت سال گذشته، واحدها نمی‌توانند تولیدی انجام دهند؛ چون در کنار سایر مشکلات عملاً تولید به ضرر است.
وی یادآور می شود: در سال‌های گذشته بنکداران ۵۰ درصد تولید ما را می‌خریدند و سرمایه در گردش به کارخانه‌ها تزریق می‌شد؛ اما در حال حاضر اگر بنکداری ماده غذایی را انبار کند، به احتکار محکوم می‌شود و این امر سبب شده آن‌ها هم دیگر ریسک نکنند.
وی با بیان اینکه محصولات صادراتی با بیشتر کشورهای منطقه به صورت ریالی انجام می شود اذعان می کند: اما دولت به ما می‌گوید صادرات را به صورت دلاری انجام دهیم و لذا رفع تعهد ارزی یکی از مهمترین مشکلات تولیدکنندگان رب است.
قیمت گذاری دستوری جواب نمی دهد
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی نیز در این رابطه معتقد است که قیمت گذاری دستوری برای این محصول جواب نمی دهد.
محمدرضا توکلی‌زاده به بازار می گوید: صنایع غذایی و تبدیلی ما امروز با موضوعاتی همچون تورم، قوانین دست‌وپاگیر و چالش‌های مربوط به تامین مالی دست به گریبان هستند و لذا همه این‌ها قیمت نهایی محصول را متاثر از خود می‌سازد.
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی: سیاست‌های کنترل بازار تا امروز ناکارآمد عمل کرده و سیستم دستوری قیمت‌گذاری در ایران نیز تولیدکننده را ناگزیر به سمت تولید با کیفیت پایین‌تر سوق می‌دهد؛ موضوعی که عملا به نفع مصرف‌کننده نهایی نیز نخواهد بود
وی یکی از اثرات منفی قیمت‌گذاری دستوری را از دست رفتن فرصت‌های رقابتی در بازار و تقلیل یافتن کیفیت محصولات عنوان کرده و ادامه می دهد: متاسفانه گاهی همین سیاست‌های دستوری در بخش قیمت‌گذاری نتیجه عکس داشته و به پوششی برای گران‌فروشی تبدیل می‌شود.
وی با اشاره به این موضوع که اگر شرایط بازار و تقاضا خود تعیین‌کننده بهای کالا باشد، قطعا تعادل نیز برقرار می‌شود و حتی اثرات تورمی نیز برای تولیدات این بخش، تعدیل می‌گردد می افزاید: سیاست‌های کنترل بازار تا امروز ناکارآمد عمل کرده و سیستم دستوری قیمت‌گذاری در ایران نیز تولیدکننده را ناگزیر به سمت تولید با کیفیت پایین‌تر سوق می‌دهد.
وی با یادآوری این نکته که بهای فعلی محصولاتی همچون رب گوجه فرنگی مربوط به یک سال و نیم پیش است بیان می کند: اگر این اجازه داده شود که تولیدکنندگان قیمت رقابتی کالای خود را تعیین و تا هر میزانی که می‌خواهند برای مصرف کننده نهایی تخفیف قائل شوند، قطعا هم رقابت در این بخش رو به افزایش می‌گذارد و هم مولفه‌هایی مثل کیفیت، نوآوری و توجه به نیاز مشتری، در اولویت تولیدکنندگان قرار میگیرد.
صادرات به ضرر تولید کننده تمام می شود
قیمت فعلی رب و مشکلاتی که این روز ها گریبانگیر تولید کننده و کارخانه دار ها و قیمت های دستوری که با تورم ۵۰ درصدی اما تغییری در آن ایجاد نشده است موجب شده تا رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز اقتصاد دستوری را مورد انتقاد قرار دهد.
فیروز ابراهیمی با بیان اینکه اقتصاد با دستور، مدیریت نمی‌شود می افزاید: اقتصاد مکانیزم‌های خود را دارد.
وی عنوان می کند: به طور مثال در عرضه رب وقتی تولیدکننده مجبور به فروش رب در حدود قیمت ۳۰هزار تومان باشد و تورم رسمی ۵۰ درصد را داریم، عملاً جلو افزایش قیمت گرفته می‌شود و واحد ناچار است به همان قیمت تکلیفی و دستوری بفروشد.
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی: ۶۰ درصد ظرفیت تولید رب کشور مربوط به مشهد و خراسان رضوی است لذا با توجه به شرایطی که برای رفع تعهد ارزی پیش آمده است، اگر صادرات انجام نشود، عملاً پس از انباشت محصول با تعطیلی بزرگ در کارخانه‌های رب و تعدیل نیرو مواجه می‌شویم که با شرایط پیش آمده دور از انتظار نیست.
وی یادآور می شود: این موضوع موجب شده تا در فصل برداشت گوجه‌فرنگی کارخانه‌های رب حتی دستگاه‌هایشان را روشن نکنند؛ چون انبارها پر از محصولی است که قیمت تمام‌شده آن بیش از قیمت تعیین شده‌اش است و تولیدکننده با توجه به این شرایط ترجیح می‌دهد دیگر تولیدی نداشته باشد.
وی در این رابطه هشدار می دهد: ۶۰ درصد ظرفیت تولید رب کشور مربوط به مشهد و خراسان رضوی است لذا با توجه به شرایطی که برای رفع تعهد ارزی پیش آمده است، اگر صادرات انجام نشود، عملاً پس از انباشت محصول با تعطیلی بزرگ در کارخانه‌های رب و تعدیل نیرو مواجه می‌شویم که با شرایط پیش آمده دور از انتظار نیست.
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی ادامه می دهد: در حال حاضر وجوه پرداختی را از صرافی‌های مورد اعتماد، از کشورهای عراق، پاکستان، کشورهای آسیای میانه و افغانستان به ریال برای ما ارسال می‌کنند و ریال به تولیدکننده ما می‌دهند.
وی تأکید می کند: اگر بنا باشد دلار را از بازار ۵۰ هزار تومان بخریم و در سامانه ثنا به ۴۰ هزار تومان بفروشیم، حاشیه سود صنعت ما از بین می‌رود.
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی می گوید: رفع تعهد ارزی نه تنها جان تولیدکنندگان رب را گرفته، بلکه گلوی صنعت را فشار می‌دهد و اگر این مقوله ادامه پیدا کند کارخانه‌های ما از صادرات منصرف می‌شوند.
مشکلات بی پایان گوجه کاران و صنایع تبدیلی
در حال حاضر تولید انبوه، نبود بازار و تقاضای متناسب با تولید و بالا بودن تعرفه صادرات، موجب کاهش قیمت گوجه‌فرنگی و تشدید مشکلات گوجه‌کاران در شهرهای مشهد، فریمان، چناران و سایر شهرهای استان شده است.
متاسفانه در بسیاری از شهر ها از جمله فریمان گوجه‌فرنگی روی دست کشاورزان مانده است. آن‌ها معتقدند برای جلوگیری از زیان گوجه‌کاران باید خرید حمایتی از آن‌ها محقق شده و یا محصولات به سردخانه‌ها و کارخانه‌های تولید رب گوجه‌فرنگی انتقال داده شود.
در این راستا بسیاری از کارشناسان معتقدند که برای حل این مشکل باید کارخانه‌ها پیش از آغاز کشت وارد قرارداد با کشاورز شوند و براساس کیفیت محصولی که نیاز دارند، از کشاورز گوجه‌فرنگی با قیمت مناسب را خریداری کنند. و از طرفی با اجتناب از قیمت گذاری دستوری دست تولید کننده را برای رقابت باز گذاشت.
