بازار؛ گروه بین الملل: سایت تحلیلی نیوز ویک در مقاله ای با قلم «مهران حقیریان»، مدیر ابتکارات منطقه ای نوشت: خلیج فارس شاهد افزایش مجدد علاقه به دیپلماسی چندجانبه و یکپارچگی اقتصادی از طریق مجموعه ای از ابتکارات آتی است.
ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.
خلیج فارس شاهد افزایش مجدد علاقه به دیپلماسی چندجانبه و یکپارچگی اقتصادی از طریق مجموعه ای از ابتکارات آتی است. قرار است سه ابتکار مهم منطقه‌ای یا گردهمایی شبیه به اجلاس سران در اواخر سال جاری برگزار شود که همه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی) ایران و عراق را در کنار یکدیگر گرد هم می‌آورند. این گردهمایی ها توسط سازمان ملل متحد، چین یا اتحادیه اروپا (EU) تسهیل می شود. جالب اینجاست که ایالات متحده آمریکا در هیچ یک از این جلسات شرکت نخواهد کرد.
بنا بر گزارش ها «آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل متحد یک مجمع منطقه‌ای هشت کشوری را در نیویورک در ماه سپتامبر در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل ترتیب می‌دهد. دبیرکل سازمان ملل متحد از سال ۱۹۸۸ از طریق قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت مأموریتی برای تسهیل گفتگو بین کشورهای همسایه در خلیج فارس داشته است.
ماده ۸ قطعنامه ۵۹۸ (۱۹۸۷) که مبنای آتش بس برای جنگ ایران و عراق بود، از دبیرکل درخواست می کند تا با مشورت ایران و عراق و سایر کشورهای منطقه، اقداماتی را برای ارتقای سطح امنیت و ثبات در منطقه منطقه بررسی کند.با تمرکز مورد انتظار بر اصول حسن همجواری تحت منشور سازمان ملل متحد، این مجمع فرصتی عالی برای گفتگوی چندجانبه و تعاملات دیپلماتیک بین هشت کشور شرکت کننده ارائه می دهد.
در اکتبر ۲۰۲۰، روسیه نیز تلاش کرده بود از همان چارچوب سازمان ملل برای ترویج پیشنهاد خود برای امنیت جمعی در خلیج فارس در جلسه ویژه شورای امنیت سازمان ملل استفاده کند.
هدف روسیه یافتن نقشی برای سازمان ملل بود تا در ایجاد فضایی بدون درگیری، تشویق بازیگران منطقه‌ای برای مشارکت در گفتگو، میانجی‌گری تلاش‌ها و تضمین احترام به توافق‌های آتی مشارکت کند.
این ابتکار تا حد زیادی به دلیل مخالفت دولت ترامپ با هر چارچوب منطقه ای که شامل ایران می شد، شکست خورد. نشست آتی در ماه سپتامبر اولین نشستی است که نمایندگان ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از زمان اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس در سال ۲۰۰۷ در دوحه در آن دیدار خواهند کرد و این اولین نشستی خواهد بود که در آن هر هشت کشور ساحلی با هم بر سر یک میز خواهند نشست.
هدف نهایی چین ایجاد ثبات و امنیت در خلیج فارس از طریق تلاش های چندجانبه است
چین که با موفقیت به تنش زدایی بین ایران و عربستان سعودی کمک کرده است، نشستی را در پاییز امسال در پکن ترتیب می دهد که هشت کشور را گرد هم می آورد. هدف نهایی چین ایجاد ثبات و امنیت در خلیج فارس از طریق تلاش های چندجانبه است.
خلیج فارس به دلیل موقعیت جغرافیایی مطلوب نقش مهمی در طرح یک کمربند یک جاده چین و گسترش آن به سمت دریای سرخ و غرب ایفا می کند. باید گفت منافع چین فراتر از انگیزه های صرفا اقتصادی است زیرا این کشور به دنبال ایفای نقش فعالتر و پیشروتر در امور سیاسی و امنیتی منطقه است. نشست سران در پکن احتمالاً شامل گفتگو در مورد مسائل مربوط به امنیت نیز خواهد بود.
اما مهم ترین گردهمایی کنفرانس بعدی بغداد برای همکاری و مشارکت است که انتظار می رود در ماه دسامبر در عراق برگزار شود. این گردهمایی قبلاً دو بار برگزار شده است – ابتدا در بغداد در آگوست ۲۰۲۱ و سپس در امان در دسامبر ۲۰۲۲ – با حضور نمایندگانی از عراق، ایران، شش کشور شورای همکاری خلیج فارس، مصر، اردن و ترکیه برای گفتگو درباره همکاری های منطقه ای. کنفرانس اول مستقیماً توسط رئیس جمهور فرانسه حمایت شد و اتحادیه اروپا نیز در گردهمایی دوم حضور داشت.
علاوه بر این، اتحادیه اروپا یک نماینده ویژه برای خلیج فارس منصوب کرده است و انتظار می رود تعاملات خود را در منطقه تعمیق بخشد. بغداد ۳ بر کاوش در زمینه های عملی برای یکپارچگی اقتصادی منطقه ای تحت محیط جدید منطقه ای متمرکز خواهد بود.
اجرای موفقیت آمیز برنامه های توسعه بلندپروازانه در منطقه منوط به ایجاد یک محیط صلح آمیز، عاری از تهدیدات دائمی حملات نظامی یا تحریم است
در نهایت تعاملات دوجانبه و چندجانبه احیا شده در منطقه با درک این موضوع که زیرساخت‌ها و طرح‌های اتصال منطقه‌ای باید بخشی از دستور کار ادغام منطقه‌ای گسترده‌تر باشند، همسو هستند.
با نگاهی فراتر از ابتکارات فردی، تاکید بر نقش حیاتی یکپارچگی اقتصادی منطقه ای در شکل دادن به آینده خاورمیانه مهم است. اجرای موفقیت آمیز برنامه های توسعه بلندپروازانه در منطقه منوط به ایجاد یک محیط صلح آمیز، عاری از تهدیدات دائمی حملات نظامی یا تحریم است.
در منطقه ای که از نظر تاریخی با تنش ها و درگیری های ژئوپلیتیکی مشخص می شود، اولویت دادن به همکاری های اقتصادی می تواند وابستگی متقابل را تقویت کند، راه حل های مسالمت آمیز برای اختلافات را تحریک کند و فضایی را برای رشد و توسعه ایجاد کند. پروژه‌های زیرساختی و ارتباطی منطقه‌ای می‌توانند به عنوان مجاری برای افزایش تجارت، سرمایه‌گذاری و مبادلات فرهنگی عمل کنند که در نهایت به نفع کل منطقه است.
اما در حالی که کشورهای منطقه به صورت دیپلماتیک در جبهه های متعدد درگیر هستند و دیگر قدرت ها و بازیگران جهانی سوار بر موج آشتی در منطقه و تقویت جایگاه استراتژیک خود هستند، واشنگتن دستور کار کاملا متفاوتی را دنبال می کند.
همچنان رویکرد ایران محوری در سیاست های آمریکا در قبال خاورمیانه وجود دارد، جایی که مهار و انزوای تهران یک اولویت استراتژیک است. همچنین گزارش هایی از یک پیمان امنیتی متقابل ناتو با عربستان سعودی به همراه افزایش کمک های نظامی و فروش تسلیحات در ازای عادی سازی روابط با اسرائیل وجود دارد.
در عین حال تحریم‌های آمریکا علیه ایران، مانع اصلی بر سر راه تعاملات منطقه‌ای نزدیک‌تر است. سرنوشت برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) عامل مهمی در شکل‌دهی به سطح تعاملات اقتصادی ایران و کشورهای عرب‌نشین و مهم‌تر از آن، ساختار امنیتی منطقه به‌طور کلی خواهد بود.
حتی با غیبت ایالات متحده آمریکا در گردهمایی های چند جانبه آتی، نفوذ فراگیر واشنگتن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس ادامه خواهد داشت و به طور قابل توجهی مسیر تعاملات دیپلماتیک در منطقه را شکل خواهد داد. موفقیت رویدادهای نیویورک، پکن و بغداد به تصمیمات سیاسی اتخاذ شده در کاخ سفید بستگی دارد.
