سندرم شوک سمی (TSS) عارضه‌ای نادر اما جدی است که سویه‌های خاصی از باکتری در ایجاد آن نقش دارند. این سندرم اغلب به استفاده از تامپون قاعدگی ربط دارد، اما همه ممکن است به آن مبتلا شوند. سندرم شوک سمی باعث می‌شود که سموم در جریان خون پخش شوند و به اندام‌ها آسیب جدی بزنند یا باعث مرگ فرد شوند. در این مقاله این عارضه و علائم آن را بررسی خواهیم کرد، پس همراهمان بمانید.
سندرم شوک سمی چیست؟
سندرم شوک سمی (TSS) عارضه‌ای نادر اما تهدیدکننده زندگی است که سویه‌های خاص باکتری که سموم تولید می‌کنند، باعث ایجاد آن می‌شوند. این سموم به جریان خون فرد راه پیدا می‌کنند و روی اندام‌هایی مانند قلب، کبد یا کلیه‌ها اثر می‌گذارند. بروز این سندرم اغلب مرتبط با استفاده از تامپون در دوران قاعدگی است، بااین‌حال ممکن است هر فردی را در هر سنی درگیر کند. زخم‌های پوستی، برش‌های جراحی، تامپون بینی، سوختگی‌ها، خراش‌ها یا نواحی آسیب‌دیده پوست ممکن است احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش دهند. نیمی از این موارد ربطی به قاعدگی ندارند.
علائم سندرم شوک سمی ناگهان نمایان می‌شوند و سریع شدت پیدا می‌کنند. گرچه اکثر افراد در صورت تشخیص و درمان سریع بهبود پیدا می‌کنند، این بیماری در ۳۰ تا ۷۰درصد موارد ممکن است به مرگ بیمار منجر شود. پس بهترین راه مقابله با سندرم شوک سمی تشخیص و درمان فوری آن است.
سندرم شوک سمی چقدر رایج است؟
از هر ۱۰۰هزار نفر ۱ نفر به این سندرم مبتلا می‌شود. این عارضه بیشتر در خانم‌ها رایج است، اما هر فردی ممکن است به آن مبتلا شود. تا دهه ۹۰ این بیماری بیشتر در افرادی رایج بود که در دوران قاعدگی خود از تامپون‌های فوق جاذب استفاده می‌کردند.
علائم سندرم شوک سمی
نشانه‌های این عارضه ممکن است بر اساس نوع باکتری تولیدکننده سموم فرق کنند، اما معمولا عبارت‌اند از:
- تب بالای ناگهانی، لرز، بدن‌درد و سایر علائم شبیه آنفلوانزا.
- حالت تهوع یا استفراغ.
- اسهال آبکی.
- جوش شبیه به آفتاب‌سوختگی شدید یا نقطه‌های قرمز روی پوست.
- سرگیجه، سبکی سر یا ازهوش‌رفتن.
- فشار خون کم.
- قرمزی در چشم‌ها (ورم ملتحمه چشم) و گلو.
- پوسته‌پوسته‌شدن پوست کف پا یا کف دستان.
علائم سندرم شوک سمی نوار بهداشتی به‌خودی‌خود رفع نخواهند شد و برای جلوگیری از عواقب بالقوه مرگبار این بیماری، بیمار باید فورا درمان شود.
علت سندرم شوک سمی
در اکثر موارد، سندرم شوک سمی را سمومی ایجاد می‌کنند که باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس (عفونت استرپتوکوک) و استرپتوکوک پیوژنز (عفونت استرپتوکوک گروه A) تولید می‌کنند. باکتری کلستریدیوم سوردلی نیز می‌تواند باعث ایجاد این عارضه شود، اما کمتر این اتفاق می‌افتد. این باکتری‌ها در شرایط عادی روی پوست یا غشاهای مخاطی (مانند گلو یا دهان) فرد زندگی می‌کنند بدون اینکه باعث بیماری شوند، اما در شرایط خاص بعضی از سویه‌های باکتری ممکن است سریعا رشد و سم تولید کنند.
با استفاده از تامپون ممکن است باکتری استافیلوکوکوس اورئوس در واژن گیر کند و از طریق گردن رحم وارد رحم شود. باکتری‌ها ممکن است روی تامپون‌ها رشد کنند، به‌خصوص اگر فرد تامپون خود را به‌موقع عوض نکند. اگر ترشحات قاعدگی سبک است و از تامپون فوق جاذب استفاده می‌کنید، ممکن است باکتری‌ها رشد کنند. استفاده از تامپون ممکن است بریدگی‌های ریزی در رحم شما ایجاد کند و باکتری‌ها وارد جریان خونتان شوند.
استفاده طولانی‌مدت از یک تامپون تنها راه ابتلا به سندرم شوک سمی نیست. متخصصان امروزه می‌دانند که هر چیزی که بیشتر از مدت پیشنهادشده داخل واژن بماند، خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد از جمله کاپ‌های دهانه رحم یا کاپ‌های قاعدگی که در طول دوران پریودی استفاده می‌شوند.
سندرم شوک سمی همچنین زمانی که باکتری‌ها وارد زخم‌های باز، بریدگی یا خراشیدگی‌های روی بدن می‌شوند، بروز می‌کند. عفونت‌های پوستی، بریدگی‌های جراحی یا خون‌ریزی‌ای که برای قطع‌کردن آن نیاز به استفاده از گاز بسته‌بندی باشد، شرایط مساعدی برای رشد باکتری‌ها و ابتلا به این سندرم فراهم می‌کنند.
کدام باکتری‌ها باعث ایجاد سندرم شوک سمی می‌شوند؟
۱. استافیلوکوکوس اورئوس
این باکتری معمولا روی بدن ما زندگی می‌کند و می‌تواند از طریق زخم‌های پوستی یا خراشیدگی‌های کوچک داخل واژن (زمان استفاده از تامپون) به جریان خون راه پیدا کند.
۲. استرپتوکوک پیوژنز
این نوع باکتری باعث ایجاد سندرم شوک سمی در افرادی می‌شود که اخیرا گلودرد استرپتوکوکی، تب اسکارلت، زرد زخم یا عفونت‌های دیگری داشته‌اند که باکتری‌های استرپتوکوک گروه A مسبب آنها هستند.
۳. کلستریدیوم سوردلی
این باکتری معمولا در واژن پیدا می‌شود و در دوران قاعدگی، هنگام زایمان یا سایر عمل‌های مربوط به دستگاه تناسلی زنان به داخل رحم راه پیدا می‌کند. داروهای داخل وریدی نیز ممکن است باعث ایجاد عفونت کلستریدیوم سوردلی شوند.
ابتلا به سندرم شوک سمی چقدر پس از استفاده از تامپون رخ می‌دهد؟
دقیقا مشخص نیست که چه مدت پس از استفاده از تامپون علائم سندرک شوک سمی نمایان می‌شوند. شروع علائم این عارضه معمولا ناگهانی است. این عارضه چند روز پس از ورود باکتری‌ها به داخل خون بروز می‌کند. برای کاهش احتمال ابتلا به این عارضه باید پس از ۸ ساعت تامپون را از واژن خود بیرون آورید. معنای این جمله این نیست که اگر تامپون بیشتر از این مدت در واژن بماند، حتما مبتلا به این سندرم خواهید شد اما طبق تحقیقات، استفاده طولانی از تامپون به تولید باکتری‌های مضر کمک می‌کند. همچنین ابتلا به عفونت استرپتوکوکی یا استافیلوکوکی به‌معنای ابتلای حتمی به سندرم شوک سمی نیست.
نحوه تشخیص سندرم شوک سمی
- آزمایش ادرار یا خون برای تشخیص نوع باکتری یا ویروس.
- معاینه واژن.
- کشت سلولی از بافت‌های واژن، دهانه رحم یا گلو تا حضور باکتری‌های استرپتوکوکوس یا استافیلوکوکوسی بررسی شود.
- برداشت بافت از زخم یا عفونت (برای عارضه‌ای که علت آن قاعدگی نیست).
اگر علائم شما جدی‌اند یا پیشرفت کرده‌اند، پزشک ممکن است برای بررسی سلامت سایر اندام‌هایتان آزمایش‌های دیگری را نیز پیشنهاد دهد از جمله:
- سی تی اسکن؛
- نمونه‌برداری از مایع نخاعی؛
- رادیوگرافی قفسه سینه.
نحوه درمان سندرم شوک سمی
معمولا برای درمان این بیماری باید فرد را در بیمارستان بستری کرد، چون جان او در خطر است. پزشک اگر تشخیص دهد علت بیماری تامپون یا هر نوع دستگاه جلوگیری از بارداری است، ابتدا آنها را از واژن بیمار بیرون می‌آورد. سپس به او مایعات درون‌وریدی و احتمالا داروهایی می‌دهد که اگر فشار خون کم است، آن را افزایش دهد. درمان استاندارد برای عفونت استرپتوکوکی یا استافیلوکوکی شامل تزریق وریدی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود. این داروها به مهار رشد باکتری کمک می‌کنند، اما اگر سموم از قبل داخل بدن جمع شده باشند، آنها را حذف نخواهند کرد.
روش‌های درمان سندرم شوک سمی ممکن است شامل موارد زیر شوند:
- تجویز آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت؛
- اکسیژن برای کمک به تنفس بیمار؛
- تزریق مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی بدن و آسیب به اندام‌ها؛
- تجویز دارو برای کمک به فشار خون؛
- دیالیز (اگر کلیه‌ها از کار افتاده‌اند)؛
- جراحی برای برداشتن بافت‌های مرده (به‌ندرت قطع ناحیه عفونت‌دیده لازم است)؛
- استفاده از آنتی‌بادی‌های تخلیص‌شده که از خون اهدایی گرفته می‌شوند تا به بدن در مبارزه با عفونت کمک کنند.
اگر سندرم شوک سمی درمان نشود، عوارض آن چیست؟
این بیماری جدی است و جان بیمار را تهدید می‌کند. علائم این سندرم سریعا پیشرفت می‌کنند و نیازمند درمان فوری است. اگر این عارضه درمان نشود، خطراتی مانند شوک، از کارافتادگی اندام‌ها، قطع دست و پا و مرگ فرد را تهدید خواهند کرد.
نحوه جلوگیری از سندرم شوک سمی
برای کاهش خطر ابتلا به سندرم شوک سمی کاپ قاعدگی می‌توانید اقداماتی انجام دهید از جمله:
- استفاده از پدهای بهداشتی به‌جای تامپون‌ها در دوران قاعدگی یا استفاده از پدها در شب. تعویض تامپون‌ها با پدها در روز دوم یا زمانی که ترشحات قاعدگی بیشترین شدت خود را دارند.
- تعویض تامپون‌ها هر ۴ تا ۸ ساعت. اگر شدت ترشحات زیاد است، ممکن است نیاز باشد تامپون‌ها را زودتر عوض کنید.
- از تامپونی استفاده کنید که مناسب میزان ترشحات شماست و کمترین قدرت جذب را دارد.
- از تامپون‌ها در دوران غیرقاعدگی استفاده نکنید.
- برای جلوگیری از عفونت، برش‌های جراحی را تمیز نگه دارید. اگر در نزدیکی محل زخم متوجه ورم، قرمزی یا حرارت شدید، به پزشک مراجعه کنید.
- از وسایل پیشگیری از بارداری که داخل واژن قرار می‌گیرند مانند اسفنج، کاپ یا دیافراگم به‌درستی استفاده کنید.
احتمال بروز سندرم شوک سمی در افرادی که قبلا دچار آن بوده‌اند، بیشتر است. اگر جزو این دسته‌اید، در دوران قاعدگی نباید از تامپون استفاده کنید.
عوامل زمینه‌ساز سندرم شوک سمی
اکثر موارد ابتلا به این سندرم مربوط به استفاده از تامپون‌های فوق جاذب می‌شوند. افرادی که در سن باروری هستند و در دوران قاعدگی از تامپون استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این سندرم قرار دارند. البته سایر افراد نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند. کسانی که جراحی کرده‌اند، ممکن است به عفونت زخم و درنتیجه این عارضه مبتلا شوند.
سایر عوامل زمینه‌ساز برای خانم‌ها فرزندآوری، جراحی رحم و استفاده از دستگاه‌های کنترل بارداری مانند دیافراگم و اسفنج‌های ضدبارداری هستند. موارد زیر ممکن است احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش دهند:
- استفاده از تامپون به‌خصوص اگر از آن بیشتر از مدت پیشنهادشده استفاده کنید یا از تامپون‌های فوق جاذب یا کاپ‌های قاعدگی استفاده کنید.
- استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری مانند دیافراگم، کاپ یا اسفنج.
- وجود مشکلی در پوست مانند بریدگی، سوختگی، نیش حشرات یا زخم پس از جراحی.
- استفاده از تامپون بینی برای درمان خون‌دماغ.
- ابتلا به نوعی عفونت استافیلوکوکی یا عفونت استرپتوکوکی مانند عفونت گلو، زرد زخم یا سلولیت.
جمع‌بندی
سندرم شوک سمی (TSS) عارضه‌ای نادر ولی خطرناک است که علت آن رشد بیش‌ازحد ۲ باکتری رایج است. این بیماری باعث ورود سمومی به بدن می‌شود که باعث از کارافتادگی اندام‌ها یا مرگ می‌شوند. در گذشته تصور می‌شد این بیماری فقط ناشی از استفاده از تامپون است، اما حالا می‌دانیم که سندرم شوک سمی در کودکان و سایر افراد نیز دیده می‌شود. اگر علائمی مانند تب ناگهانی، علائم شبیه به آنفلوانزا، اسهال یا فشار خون کم دارید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
شما بگویید
آیا تابه‌حال خودتان یا نزدیکان و دوستانتان به سندرم شوک سمی مبتلا شده‌اید؟ چه تجربه‌ای درباره این بیماری دارید؟ نظر خود را با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید. همچنین اگر این مطلب برایتان مفید بود، می‌توانید آن را برای دوستان خود نیز ارسال کنید.
