علل، علائم و درمان زخم بستر

زخم بستر در اثر وارد شدن فشار طولانی بر پوست، به خصوص برای افراد مسن و بیمارهایی که برای مدت طولانی در رختخواب بستری هستند ایجاد می‌شود. درمان زخم بستر با توجه به نوع و شدت آن متفاوت است، ولی نکتهٔ مهم در ارتباط با این بیماری، جلوگیری از ایجاد عفونت است.

تحقیقات نشان داده‌ است که عدم مراقبت‌های لازم از بیمارانی که در معرض ابتلا به زخم بستر هستند، مشکلات و عوارض جبران‌ناپذیری بر جای گذاشته است. لذا بر آن شدیم که در این مقاله، به بررسی انواع زخم بستر، نشانه‌های خطر آن و راه‌های درمان زخم بستر بپردازیم.

علت ایجاد زخم بستر

علت اصلی زخم بستر در بیماران، اجباری بودن استراحت طولانی در رختخواب و آسیب به بافت‌ها و رگ‌های خونی در بدن شخص است و  زیرا در این حالت، وضعیت گردش خون ضعیف شده که درنهایت موجب از بین رفتن بافت پوست و ایجاد زخم در نقاط تحت فشار می‌شود. شایان ذکر است که آسیب‌های فشاری در حالت کلی، به سه دلیل ایجاد می‌شوند که باید برای درمان زخم بستر و حتی درمان زخم پای دیابتی جدی گرفته شوند عبارت‌اند از:

فشار

فشار درواقع حالتی است که بیمار برای مدت طولانی در یک جهت ثابت باقی‌ بماند که در این حالت فشار وارد بر پوست، سبب ایجاد زخم بستری از نوع زخم فشاری می‌شود. جهت درمان زخم فشاری، رعایت یک‌سری عوامل بسیار ضروری است که عبارت‌اند از:

• کاهش عوامل فشار؛

• تغییر حالت بدن بیمار؛

• مراقبت از زخم؛

• تغذیهٔ منظم.

برش

اگر نیروی کششی از سمت تخت به سمت بالا بیاید و در مقابل بدن بیمار به سمت پایین حرکت کند، زخم فشاری از نوع برش ایجاد می‌شود. برای جلوگیری از این عامل و همچنین درمان زخم بستر ایجاد‌شده، کنترل وضعیت قرارگیری بیمار روی تخت ضروری است.

رطوبت

عرق، ادرار و مدفوع در بیمارانی که قادر به حرکت نیستند، سبب ایجاد رطوبت شده که درنهایت با باقی‌ ماندن بر روی پوست، زخم فشاری ایجاد می‌شود.  در این حالت، تعویض مرتب بیمار و عدم خیس ماندن بستر بیمار ضروری است.

علائم ابتدایی زخم بستر

بعد از چند روز استراحت مداوم و عدم تحرک بیمار، علائمی در بدن ظاهر می‌شود که توصیه می‌شود با مشاهدهٔ این علائم، به‌صورت مداوم بدن فرد بیمار کنترل شده تا به درمان زخم بستر ابتدایی و عدم شدت یافتن آن کمک شود. برخی از این علائم عبارت‌اند از:

تغییر رنگ

اولین نشانهٔ زخم بستر، تغییر رنگ پوست در نواحی آسیب‌دیده است. این تغییر رنگ در پوست‌های تیره به رنگ آبی یا بنفش و در پوست‌های روشن به رنگ صورتی یا قرمز دیده می‌شود.

تغییرات بافت

تغییر بافت معمولاً با گرم شدن، اسفنجی و سفت شدن پوست همراه است.

پوست زخمی

در این حالت زخم‌های کم‌عمق که دارای مایع و چرک هستند، روی بدن بیمار آشکار می‌شود. از آنجا که احتمال شدت گرفتن زخم‌ها و آسیب به نقاط عمیق‌تر زیاد است، توصیه می‌شود با مشاهدهٔ اولین نشانه‌ها، برای درمان زخم بستر اقدامات لازم انجام شود.

عفونت

بعد از تغییر رنگ و وجود زخم و چرک، علائم دیگری مانند سبز شدن رنگ پوست، همراه با تب و گاهی درد شدید در بدن فرد ایجاد می‌شود.

چه افرادی مستعد ابتلا به آسیب‌های فشاری هستند؟

برای هر بیماری که مدت طولانی در موقعیت ثابت باقی بماند، احتمال ابتلا به آسیب فشاری افزایش می‌یابد؛ اما در حالت کلی، برای افراد زیر این آسیب بیشتر رخ می‌دهد:

• افرادی که نمی‌توانند حرکت کنند و کاملاً توانایی خود را از دست داده‌اند. به‌طور مثال، بیماران بستری حاد و بیماران ویلچری.

• افرادی که دارای یک یا چند عضو مصنوعی هستند.

• افرادی که به دلایل مختلف، حس بخشی از اندام‌های خود را از دست داده‌اند.

• بیماران دارای مشکلات گوارشی.

• سالمندان.

• وزن بسیار کم یا بسیار بالا.

• بیماری کنترل نشدهٔ دیابت.

عوارض زخم بستر

بیماری در صورتی که ماندگار شود و تحت درمان قرار نگیرد، عوارض جدی به دنبال دارد. زخم بستر نیز از این قاعده مستثنا نبوده و عوارض ناشی از آن می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد. ازجمله عوارض بسیار خطرناک ناشی از زخم بستر، ایجاد بیماری سولیت است. این بیماری نوعی عفونت بوده که می‌تواند با سرعت به بخش‌های زیرین نفوذ کند و حیات بیمار را به خطر بیندازد. بیماری دیگری که در اثر عدم درمان زخم بستر ایجاد می‌شود، عفونت مفاصل است که باعث نارسایی در اندام‌های دیگر شده و عملکرد آن‌ها را مختل می‌کند. عوارض دیگر زخم فشاری عبارت‌اند از:

• سلولیت: عفونت پوستی؛

• استئومیلیت: عفونت استخوان؛

• باکتریمی: عفونت خون؛

• مننژیت: عفونت مغز و نخاع؛

• اندوکاردیت: عفونت قلب.

درمان زخم بستر و مدیریت آن

زخم بستر در مراحل اولیه، به‌آسانی قابل‌درمان است. به طوری که در ابتدای بیماری و مشاهدهٔ تغییر رنگ پوست، با رسیدگی و مراقبت‌های لازم، می‌توان فرد را در منزل درمان کرد. توصیه و اقدامات مهم جهت درمان زخم بستر عبارت‌اند از:

کاهش فشار

چنانچه در اثر استراحت طولانی علائمی مانند کبودی و فشردگی در بدن مشاهده شد، با تغییر مداوم و اصولی وضعیت بیمار، به درمان زخم او کمک کرده و از پیدایش زخم‌های فشاری جدید جلوگیری شود. برای این کار می‌توان پدهای فوم یا بالش مخصوص زیر نواحی آسیب‌دیده قرار داد.

پانسمان زخم

زخم هرچقدر که ساده و جزئی باشد، می‌بایست هر روز با آب و محلول ضدعفونی‌کننده شسته شده و محل آسیب تمیز نگه داشته شود.

تعویض پانسمان

پاسنمان آلوده و قدیمی به خودی خود می‌تواند از زخم بستر حمایت کرده و روند درمان را مختل کند. بنابراین بهتر است براساس توصیهٔ پزشک، پاسنمان مرتب تعویض شود. برخی از نمونه‌های پانسمان مناسب جهت درمان زخم بستر عبارت‌اند از:

• پانسمان فوم؛

• پانسمان هیدروکلوئیدی (محافظ زخم بستر)؛

• پانسمان هیدروژل.

استفاده از کرم موضعی

کرم‌های موضعی مخصوص زخم که توسط پزشک تجویز می‌شوند، با خاصیت ضدباکتریایی که دارند، به مبارزه با عفونت می‌پردازند. همچنین یک ویژگی مهم این کرم‌ها، بهبود آسیب پوستی و تغییر رنگ ایجاد در اثر بیماری است.

رفع بی‌اختیاری بیمار

استفاده از تغذیهٔ مناسب، اولین راه برای درمان بی‌اختیاری محسوب می‌شود. چنانچه در بیمار این عامل ادامه‌دار باشد، بهتر است برای درمان زخم بستر، از پدهای مخصوص بی‌اختیاری استفاده شود، زیرا در این حالت رطوبت به بدن بیمار سرایت نکرده و ایجاد سوختگی و زخم نمی‌کند.

برداشتن بافت مرده

این راه که یکی از مهم‌ترین راه‌های مدیریت زخم بستر است، موجب بهبود هرچه سریع‌تر بیمار خواهد شد. این درمان که بریدمان نام دارد، باعث تبدیل زخم مزمن به زخم حاد می‌شود. مراحل درمانی بریدمان عبارت‌‌اند از:

• اولتراسوند: شستن بافت مرده به کمک مایعات تحت‌فشار؛

• لیزر: برداشتن بافت مرده به کمک پرتوهای نور؛

• جراحی زیستی: از بین برن زخم و بافت مرده به کمک جراحی؛

• جراحی عادی: ترمیم بافت مرده توسط جراحی؛

• موضعی: استفاده از پمادها برای درمان زخم و همچنین کمک گرفتن از عسل.

بهتر است بدانید

درمان زخم بستر به مراقبت‌های زیادی نیاز دارد که مهم‌ترین آن‌ها کنترل تغذیه، جلوگیری از عفونت، تغییر مداوم وضعیت قرارگیری و جلوگیری از ایجاد رطوبت در سطح بدن بیمار است. امروزه جهت درمان این زخم‌ها، از روش‌های نوینی مانند پانسمان‌های تخصصی، جراحی و داروهای ضدالتهاب استفاده می‌شود. پانسمان‌های مخصوص زخم بستر، از ایجاد عفونت و رشد سلولی جلوگیری کرده و درمان قطعی را در پی دارند. با توجه به این‌که زخم بستر گاهی بسیار خطرناک بوده و حتی حیات افراد مبتلا را تهدید می‌کند، در این مقاله به بررسی این بیماری از علائم تا نحوهٔ مراقبت و درمان پرداخته شد تا در صورت مواجه با این مشکل، از این مطالب بهره بگیرید.