تهمینه غمخوار؛ بازار: خبری که این روزها به عنوان خبر داغ رسانه های داخلی و خارجی منتشر شده است، عضویت رسمی و دائمی ایران در گروه بریکس است؛ خبری که محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور با انتشار مطلبی در حساب کاربری خودر در فضای مجازی اعلام کرد و این موفقیت را که یک پیشرفت تاریخ‌ساز و موفقیت استراتژیک برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود، تبریک گفت.
ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران هم در بدو ورود به تهران پس از سفر فشرده کاری که با هدف شرکت در پانزدهمین اجلاس سران بریکس انجام شده بود با اشاره به پیوستن ایران به بریکس گفت: آنچه انجام شده یک رخداد اتفاقی نیست بلکه یک سیاست انتخابی توسط دولت سیزدهم است و ما این مسائل را با جنجال و کار سیاسی انجام نخواهیم داد.
در همین راستا و با توجه به اهمیت این عضویت، خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «اندرو کوریبکو» نویسنده، تحلیل‌گر ارشد سیاسی و عضو هیئت علمی موسسه مطالعات استراتژیک و آینده‌پژوهی دانشگاه دوستی روسیه انجام داده است.
حوزه‌های پژوهشی کوریبکو، این نویسنده آمریکایی ساکن روسیه سیاست خارجی و ژئوپلیتیک روسیه، استراتژی ایالات‌متحده در اوراسیا، تاکتیک‌های تغییر رژیم، انقلاب‌های رنگی و جنگ های نامتعارف است. کتاب او «جنگ‌های ترکیبی: رویکرد غیر مستقیم انطباقی برای تغییر رژیم» اوضاع سوریه و اوکراین را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد و از الگوی جدیدی از جنگ استراتژیک توسط ایالات‌متحده پرده برمی‌دارد.
مشروح مصاحبه در ادامه آمده است:
* همانطور که مطلع هستید در جریان نشست اخیر سران گروه بریکس در ژوهانسبورگ، جمهوری اسلامی ایران پس از پیگیری و تلاشهای انجام شده، سرانجام به عضویت اصلی بریکس درآمد. از دیدگاه شما، اهمیت این عضویت رسمی برای ایران چیست؟
عضویت رسمی در بریکس به کشورهای عضو حق شرکت در تمام جلسات این گروه در طول سال قبل از اجلاس سالانه آن را می دهد. در این میان، روسیه حدود ۲۰۰ رویداد از آنها را قبل از اجلاس کازان، پایتخت جمهوری تاتارستان روسیه، سال آینده برنامه ریزی کرده است. بنابراین، با این عضویت، ایران اکنون دسترسی مکرر و ممتاز به طیف گسترده ای از همتایان سیاست گذار خود از آن کشورها خواهد داشت.
علاوه بر آن، این امر موجب می شود تا ایران به طور مؤثرتری هدف مشترک خود را برای تسریع فرآیندهای چندقطبی مالی مانند استفاده گسترده از ارزهای ملی هماهنگ کند.
اگر ایران، عربستان و امارات منابع انرژی خود را به ارزهای غیر دلاری مانند یوان بفروشند، در این صورت نابودی دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی تسریع خواهد شد
* عضویت ایران در بریکس تا چه اندازه بر جایگاه دلار در معاملات بین المللی تاثیرگذار است؟
ایران در کنار عربستان سعودی و امارات یکی از صادرکنندگان بزرگ انرژی است. اگر این سه کشور غرب آسیا منابع خود را به ارزهای غیر دلاری مانند یوان بفروشند، در این صورت نابودی دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی تسریع خواهد شد.
با این حال، پیش‌بینی اینکه چه زمانی این مسئله رخ خواهد داد، زود است، اما عملاً تضمینی است که در نهایت اتفاق می‌افتد. از دیدگاه ایران، کار عاقلانه این است که منابع خود را به واحد پول خود و همچنین روبل و روپیه بفروشد، زیرا روسیه و هند نیز شرکای بسیار نزدیکی هستند.
* نقش قدرت هایی مانند روسیه و چین که رهبران اصلی ایجاد نظم نوین جهانی و تشکیل جهان چندقطبی هستند در بریکس چیست؟ عضویت ایران در بریکس چه تاثیری بر توسعه روابط با روسیه خواهد داشت؟
در حالی که اتحاد روسی_چینی فرآیندهای چند قطبی را در همه ابعاد سوپرشارژ می کند، اولی در حوزه اقتصادی_مالی تخصص و دومی بیشتر بر روی جنبه نظامی_استراتژیک تمرکز دارد. این تقسیم کار به دلیل نقش منحصر به فرد آنها در انتقال سیستمی جهانی و روابط متفاوت با ایالات متحده است: چین در حال جنگ تجاری با امریکا و روسیه در حال جنگ با ایالات متحده در اوکراین است.
به طور طبیعی انتظار می رود روابط ایران با هر دو از طریق عضویت در بریکس بیشتر تقویت شود. با این حال، مهم است که نقش هند را در گذار سیستمی جهانی فراموش نکنیم، زیرا این کشور بخش سوم هسته روسیه، هند و چین (گروه ریک) بریکس است.
اگرچه روابط هند با چین به دلیل اختلافات مرزی حل نشده آنها، پیچیده است، اما این قدرت بزرگ جنوب آسیا شجاعانه در برابر فشار ایالات متحده برای تبدیل شدن به نیابت خود در برابر جمهوری خلق و البته نادیده گرفتن خواسته های آمریکا برای تحریم روسیه مقاومت کرد.
قابل ذکر است، هند همچنین پنجمین اقتصاد بزرگ جهان است که به سرعت در حال رشد است. از طرفی، با اینکه مثلث ریک (روسیه؛ چین و هند) پیچیده است، اما به عنوان کاتالیزور واقعی انتقال سیستمی جهانی در نظر گرفته می شود.
با توجه به منافع ایران، هند نقش مهمی در کریدور حمل و نقل شمال_جنوب از طریق جمهوری اسلامی و دریای خزر به روسیه، که یکی از امیدوارکننده ترین مسیرهای تجاری اوراسیا است، ایفا می کند
با توجه به منافع ایران، هند نقش مهمی در کریدور حمل و نقل شمال_جنوب از طریق جمهوری اسلامی ایران و دریای خزر به روسیه، که یکی از امیدوارکننده ترین مسیرهای تجاری اوراسیا است، ایفا می کند.
در همین راستا، رئیس جمهور روسیه هم در سخنرانی خود در کنفرانس تجاری بریکس گفت که کریدور شمال_جنوب می تواند تجارت روسیه و آفریقا را تسهیل کند. بنابراین، تقویت بیشتر روابط با هند برای ایران بسیار اهمیت دارد.
* جنوب جهانی که مدت ها نادیده گرفته شده بود، در حال تبدیل شدن به یک ذینفع قدرتمند و قاطع در سیاست جهانی است؛ به طوری که سیاست گذاران و کسب و کارها در غرب باید خود را وفق دهند. نظر شما در این باره چیست؟
زمان زیادی است که جنوب جهانی که اکثریت جامعه بین المللی را نمایندگی می کند، جایگاه شایسته خود را در همه نهادها و سیستم ها به دست آورده؛ در حالی که غرب برای مدت طولانی بر آنها تسلط داشته و از موقعیت پیشرو خود برای تحت سلطه درآوردن آنها از این ابزارها استفاده کرده است.
بریکس بهترین فرصت برای اصلاح تدریجی سیستم مالی جهانی با هدف تسریع اصلاحات در سایر سیستم‌های جهانی مانند حکمرانی از طریق سازمان ملل است
بریکس بهترین فرصت برای اصلاح تدریجی سیستم مالی جهانی به منظور عادلانه‌تر کردن آن و با هدف تسریع اصلاحات مرتبط در سایر سیستم‌های جهانی مانند حکمرانی از طریق سازمان ملل است.
* آیا بریکس در آینده با سازمان همکاری شانگهای ادغام خواهد شد؟
علیرغم هیاهوی این سناریو در طول تابستان از سوی برخی از اینفلوئنسرهای برجسته مانند Alt-Media، فعلاً انتظار ادغام این دو سازمان در یک ساختار واحد، در حد یک آرزو است.
سازمان همکاری شانگهای در حال حاضر به دلیل مشکلات بین چین_هند، هند_پاکستان و قرقیزستان_تاجیکستان در تحقق هدف اصلی خود یعنی تقویت همکاری های امنیتی و سیاسی بین اعضای خود به اندازه کافی دارای مشکلاتی است که اگر به جفت کشورهای دیگر با مسائل دوجانبه گسترش یابد، چالش برانگیزتر خواهد شد.
هند به عنوان یکی از اعضای موسس بریکس، احتمالاً بدون اینکه اسلام آباد ابتدا مناقشه کشمیر را مطابق میل دهلی حل و فصل کند، با پیوستن پاکستان به آن موافقت نخواهد کرد؛ به ویژه از آنجایی که ادامه تنش های آنها بر سر آن منطقه مورد مناقشه مانع از هرگونه همکاری اقتصادی معنادار بین آنها می شود.
درست همانطور که این دو کشور به طور همزمان به عنوان بخشی از یک توافق غیررسمی بین بنیانگذاران مشترک چین و روسیه به سازمان همکاری شانگهای پیوستند، مصر و اتیوپی نیز به احتمال زیاد به عنوان بخشی از یک توافق با وجود تنش هایشان، به تازگی به بریکس ملحق شدند. بسیاری در اتیوپی، نسبت به مصر به دلیل حمایت از جبهه آزادیبخش خلق تیگرای در طول درگیری های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ دچار شک و شبهه هستند، در حالی که مصر، اتیوپی را متهم به تسلیح ساختن سد بزرگ رنسانس اتیوپی کرده است.
تنش‌های مصر و اتیوپی بر روابط اقتصادی و مالی با شرکای جدید بریکسی آنها تأثیری نخواهد گذاشت، اما احتمالاً مانع از هرگونه همکاری امنیتی و سیاسی معنادار با یکدیگر از طریق سازمان همکاری شانگهای خواهد شد
تنش‌های این دو کشور بر روابط اقتصادی و مالی با شرکای جدید بریکسی آنها تأثیری نخواهد گذاشت، اما احتمالاً مانع از هرگونه همکاری امنیتی و سیاسی معنادار با یکدیگر از طریق سازمان همکاری شانگهای خواهد شد. آنها از نظر تئوری می توانند از طریق یک قرارداد مشابه هند و پاکستان به آن بپیوندند، اما نکته این است که این امر می تواند اثربخشی سازمان همکاری شانگهای را تضعیف کند.
اساساً، مسائل امنیتی و سیاسی موجود بین سه جفت کشور سازمان همکاری شانگهای که قبلاً ذکر شد، قبلاً بر برخی از عملکردهای این گروه تأثیر منفی گذاشته و این موضوع تنها در صورتی حادتر خواهد شد که دو کشور دیگر مانند مصر و اتیوپی که مشکلات مربوط به خود را دارند، نیز روزی به این سازمان بپیوندند.
حتی اگر همپوشانی فزاینده ای بین بریکس و شانگهای وجود داشته باشد، احتمالاً از یکدیگر جدا خواهند ماند، زیرا عملکرد آنها هنوز به اندازه کافی متمایز است
بنابراین، به این دلایل، حتی اگر همپوشانی فزاینده ای بین بریکس و شانگهای وجود داشته باشد، احتمالاً از یکدیگر جدا خواهند ماند، زیرا عملکرد آنها هنوز به اندازه کافی متمایز است و همین مسئله موجب شده که هیچ یک از آنها به دیگری اضافه نشود.
* به طور کلی بریکس ۲۰۲۳ را چگونه می بینید؟
اجلاس اخیر سران بریکس موفقیت آمیز بود، زیرا نشان داد که پنج عضو بریکس علیرغم اختلافات اقتصادی_مالی و امنیتی_سیاسی که چین و هند با یکدیگر دارند، توانستند بر سر دو برابر کردن گروه خود به اجماع برسند.
با توجه به اینکه پویایی بریکس از نظر کیفی تغییر کرده و اجماع آینده در مورد موضوعات اصلی به طور طبیعی چالش برانگیزتر خواهد شد، اما تعداد بیشتری از کشورها اکنون به طور معناداری در تسریع فرآیندهای چندقطبی مالی مشارکت خواهند داشت. این هدف فوق وجه مشترک بین اعضای متنوع این گروه است که امیدواریم آنها را بر روی این دیدگاه مشترک متمرکز نگه دارد؛ صرف نظر از اینکه در نهایت چه اختلافاتی ممکن است بین برخی از آنها ایجاد شود.
تا زمانی که آنها منحرف نشوند و موافقت نکنند که به دنبال نمونه چشمگیر چین و هند در این اجلاس، اختلافات دوجانبه را خارج از چارچوب بریکس باقی بگذارند، با گذشت زمان شانس زیادی برای موفقیت خواهند داشت. در طول مسیر، آنها استفاده از ارزهای ملی را در تجارت دوجانبه گسترش داده و خرید انرژی از سایر اعضا را با ارزهای غیر دلاری آغاز خواهند کرد.
همچنین، گروه بریکس در ایجاد یک سیستم پرداخت فراگیر غیرغربی مانند سوئیفت پیشرفت خواهند کرد و به دستاوردهای دیگری مانند نقاط عطف چند قطبی مالی خواهند رسید. حدود ۲۰۰ رویداد سال آینده که به میزبانی روسیه برنامه ریزی شده است، سرعت جدید گروه و آداب و رسوم مرتبط با آن را در آینده ایجاد می کند، که پویایی آن را برای سال های آینده شکل خواهد داد.
