نور آبی، نورمرئی است با طول موج‌های کوتاه و انرژی بیشتر از نورهای سمت دیگر منشور؛ درواقع نور آبی در ساده‌ترین حالت بخشی از همان طیف نوری است که از فروسرخ تا فرابنفش را پوشش می‌دهد. خورشید نخستین منبع نور آبی است، اما نور آبی می‌تواند از منابع دیگری نیز ساطع شود:
- کامپیوترها، تبلت‌ها و گوشی‌های تلفن هوشمند
- نورهای فلورسنت
- نورهای ال‌ای‌دی
- صفحه نمایش تلویزیون‌ها
دلیلی که باعث شده این روزها بیشتر با مقوله نور آبی و صدمات ناشی از آن برخورد داشته باشیم، تشعشع مقدار گسترده‌ای از این نور از طریق صفحات نمایش اطراف ماست. این بدان معناست که ما روزانه در معرض سطح زیادی از نور آبی قرار داریم.
بسیاری معتقدند که نور آبی به چشم علی‌الخصوص، چشم کودکان آسیب می‌زند و باعث بی‌خوابی یا کم‌خوابی آن‌ها می‌شود.
همانطورکه پیشتر گفتیم، نورآبی برای چشم مضر است و ضرر و زیان ناشی از آن برای تمام افراد در تمام گروه‌های سنی عارض می‌شود ولی درخصوص کودکان، آسیب‌هایی که نور آبی به چشم وارد می‌کند خیلی بیشتر از بزرگسالان است. علت این امر در ساختار شبکیه چشم انسان است.
با افزایش سن، تا 20 سالگی، لنزهای چشم به‌تدریج شروع به زردشدن می‌کنند. لنزهای کریستالی چشم از شبکیه چشم انسان مراقبت می‌کند و این تغییر رنگ اگر در نگاه اول عجیب به نظر برسد، ولی در واقع این امر مانند یک سد دفاعی عمل کرده و نورهای مضر را فیلتر می‌کند.
در کودکان از آنجایی که تمام قسمتها از جمله چشمها در حال رشد هستند، لنزهای کریستالی هنوز تغییر رنگ نداده‌اند و به صورت شفاف هستند، همین امر باعث می‌شود نورهای آبی طبیعی موجود در محیط و ساطع‌شده از لوازم الکتریکی، بدون هیچ سد و مانعی به شبکیه چشم کودکان برسند و آسیب‌های جدی وارد کنند که میزان شدت این آسیب‌ها رابطه مستقیم با تماس شبکیه چشم کودکان با نورهای آبی دارد.
مراقبت از چشم کودک موجب پیشگیری از انجام رفتارهای عصبی و کاهش حساسیت چشم کودکان به نور آبی می‌شود و سهل انگاری در این امر موجب تأثیرات دیگری نظیر کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن، عملکرد ضعیف ورزشی، تغییرات هورمونی و افزایش خطر چاقی می‌شود.
بچه‌ها نسبت به بزرگسالان به خواب بیشتری نیاز دارند. طبق گفته بنیاد خواب، نیاز خواب کودکان با افزایش سن تغییر می‌کند. در حالت ایده‌آل، نیاز به خواب پیش‌دبستانی‌ها روزانه ۱۰ تا ۱۳ ساعت، کودکان مدرسه‌ای ۹ تا ۱۱ ساعت و نوجوانان ۸ تا ۱۰ ساعت است. در بزرگسالی، نیاز خواب به ۹- ۷ ساعت کاهش می‌یابد. بنابراین، مقادیر بیش از حد نور آبی در زمان خواب موجب کاهش مدت زمان خواب کودکان می‌شود.
کمبود خواب باعث عدم توجه به درس، نمرات پایین‌تر، تعاملات اجتماعی ضعیف، تحریک‌پذیری بیشتر، افسردگی و افزایش رفتارهای نامناسب می‌شود. بررسی‌های دیگر حاکی از آن است که کمبود خواب با بی‌توجهی، تصمیم گیر‌ی ضعیف و ضعف حافظه همراه است. تمام این موارد بر پیشرفت تحصیلی کودکان تأثیر می‌گذارد.
در مغز انسان هورمونی به اسم ملاتونین ترشح می‌شود که وظیفه اصلی آن تنظیم ساعات خواب است. معمولاً چرخه‌خواب در انسان، هماهنگ با چرخه روز و شب در طبیعت اتفاق میفتد، یعنی با طلوع خورشید و روشن شدن هوا، میزان ملاتونین در خون کاهش می‌یابد و هر چه به سمت غروب و شب نزدیک‌تر می‌شویم، مجدداً این هورمون افزایش می‌یابد تا انسان به خواب برود. وقتی با استفاده از لوازم الکترونیکی که ساطع‌کننده نورهای آبی هستند، نظم چرخه خواب به هم بخورد، در واقع میزان ترشح ملاتونین به صورت مصنوعی در ساعات مختلف کم و زیاد شود، اختلال در خواب صورت می‌گیرد.
مکانیزم تأثیر منفی نور آبی بر خواب کودکان بدین صورت است که تابش این نور از طریق تماشای تلویزیون یا استفاده از موبایل، تبلت و… به شبکیه چشم باعث می‌شود سیگنالی جهت سرکوب و سنتز ملاتونین که در واقع هورمون خواب است، به مغز کودک فرستاده شود و ریتم و چرخه خواب کودک را دچار مشکل کند.
بنابراین چنانچه کودکان قبل از خواب و حتی در ساعات عصرگاهی به تماشای تلویزیون یا بازی با کامپیوتر بپردازد، مقادیر کم ملاتونین موجب کم‌خوابی آن‌ها می‌شود.
کودکان در فضای بسته نور آبی کمتری را دریافت می‌کنند تا در فضای باز. از طرفی کودکانی که زمان‌های زیادی را در جلوی صفحه‌های نمایشگر می‌گذرانند آسیب‌پذیرتر هستند و امکان ابتلا به سندروم چشم دیجیتال در آن‌ها بیشتر است.
نشانه‌های آسیب‌های شبکه چشم در کودکان می‌تواند شامل این موارد باشد:
- بروز تغییرات در دید
- خشکی چشم
- خستگی چشم
- سردرد و…
ولی در دنیایی که آخرین فعالیت ما به تماشای تلویزیون یا بررسی تلفن‌های هوشمند محدود شده و انجام بازی‌های رایانه‌ای یا حتی شرکت در کلاس‌های آنلاین آموزشی تبدیل به یک باید برای کودکان شده است، به‌سختی می‌توان از این عادت کناره گرفت و از شر نور آبی در امان ماند، شاید تنها کاری که در این خصوص بشود انجام داد، محدودکردن ساعات استفاده از لوازم الکترونیکی و استفاده از آن‌ها در ساعات مشخصی از روز باشد. همچنین توصیه اکید می شود که کودکان در هنگام استفاده از وسایل الکترونیکی مانند کامپیوتر و موبایل، از عینک بلوکنترل استفاده کنند. این عینک ها می توانند از چشمان شما در برابر ورود نور آبی محافظت کرده و ورود این نور به چشم را کنترل کنند. در نتیجه با کنترل ورود این نور، چشمان کودکان شما در برابر آسیب های وارده محافظت شده و سلامت آن حفظ می شود. شما می توانید انواع عینک های مخصوص کار با کامپیوتر و موبایل را از بهترین عینک فروشی تهیه نمایید.
عینک آفتابی کودکان برای سلامت چشمان فرزند شما بسیار ضروری است تا نور ماوراء بنفش و نور آبی را مسدود کند و چشمان کودک شما را در ساعات خارج از خانه محافظت کند.
