سلولیت نوعی عفونت باکتریایی شایع پوست است که موجب دردناک‌شدن و تغییر رنگ پوست می‌شود. عفونت سلولیت ممکن است در هر جایی از بدن اتفاق بیفتد. سلولیت درمان‌نشده احتمال دارد منتشر شود و عوارض جانبی جدی به همراه داشته باشد. اما آیا سلولیت فقط عفونت باکتریایی است؟ باید بگوییم خیر! به نوع خاصی از تجمع چربی هم سلولیت گفته می‌شود. برای آشنایی بیشتر با سلولیت باکتریایی و سلولیت ناشی از تجمع چربی تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
سلولیت چیست؟
سلولیت (Cellulitis) نوعی عفونت پوستی دردناک است که در ابتدا شاید به‌شکل یک ناحیه تغییررنگ‌داده و متورم با احساس گرما و حساسیت به لمس ظاهر شود. این ورم و تغییر رنگ ممکن است به‌سرعت منتشر شود. سلولیت باکتریایی در پوست‌هایی با رنگ روشن‌تر معمولا به‌رنگ قرمز یا صورتی ظاهر می‌شود و در پوست‌هایی با رنگ تیره‌تر مایل به قهوه‌ای، خاکستری یا بنفش است.
هرچند امکان ایجاد سلولیت در هر جایی از بدن و صورت وجود دارد، بیشتر نواحی پایینی پا را درگیر می‌کند. ممکن است این بیماری پوست و بافت‌های زیر آن را درگیر کند و عفونت به گره‌های لنفی و جریان خون هم منتشر شود.
سلولیت درمان‌نشده تهدیدکننده زندگی است. اگر علائم بیماری را دارید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
علت سلولیت
سلولیت زمانی اتفاق می‌افتد که نوع خاصی از باکتری از ترک‌های سطح پوست مثل بریدگی، نیش حشرات یا زخم‌های جراحی وارد پوست می‌شود. استرپتوکوکوس و استافیلوکوکوس شایع‌ترین باکتری‌های عامل سلولیت‌اند.
عوامل زمینه‌ساز سلولیت
عوامل مختلفی احتمال ابتلا به سلولیت باکتریایی را افزایش می‌دهند. اگر بیماری پوستی مثل پسوریازیس، اگزما یا بیماری پای ورزشکار دارید، احتمال ابتلای شما به سلولیت بیشتر است. باکتری‌ها می‌توانند از ترک‌های پوستی ناشی از این بیماری‌ها وارد پوست شما شوند. ضعف سیستم ایمنی هم احتمال پیشرفت سلولیت را افزایش می‌دهد، زیرا بدن نمی‌تواند به‌خوبی با عفونت مقابله کند.
عوامل زمینه‌ساز دیگر عبارت‌اند از:
- دیابت؛
- ورم دست‌ها و پاها (لنفوادم)؛
- چاقی؛
- بریدگی، زخم یا سایر جراحت‌های پوستی.
علائم سلولیت
علائم سلولیت باکتریایی عبارت‌اند از:
- درد و حساسیت به لمس در ناحیه درگیر؛
- قرمزی یا التهاب پوست؛
- زخم یا جوشی که به‌سرعت رشد می‌کند؛
- سفتی و براق‌شدن و ورم پوست؛
- احساس گرما در ناحیه درگیر؛
- آبسه حاوی چرک؛
- تب.
سلولیت علائم جدی‌تری هم دارد، از جمله:
سلولیت درمان‌نشده ممکن است در بخش‌های دیگر بدن هم منتشر شود. در صورت انتشار بیماری، ممکن است چنین علائمی بروز کنند:
- خواب‌آلودگی؛
- خستگی؛
- تاول؛
- خطوط قرمز یا قهوه‌ای تیره روی پوست.
اگر علائم سلولیت را دارید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
عوارض سلولیت
سلولیت درمان‌نشده ممکن است عوارض شدیدی را در پی داشته باشد، از جمله:
- آسیب شدید بافتی؛
- قطع عضو؛
- آسیب اندام‌های داخلی درگیر عفونت؛
- شوک سپتیک (عفونی)؛
- مرگ.
تشخیص سلولیت
ممکن است پزشک فقط با نگاه‌کردن به پوست شما سلولیت را تشخیص دهد. مشاهده چنین علائمی هنگام معاینه بالینی، بیماری را مشخص می‌کند:
- ورم پوست؛
- قرمزی و گرمی ناحیه تحت‌تأثیر؛
- غدد متورم.
با توجه به شدت علائم، ممکن است پزشک بخواهد چند روز ناحیه درگیر را از نظر انتشار، تغییر رنگ و ورم بررسی کند. گاهی اوقات پزشک برای بررسی باکتری از خون یا زخم نمونه می‌گیرد یا کشت باکتریایی انجام می‌دهد.
درمان سلولیت
درمان سلولیت باکتریایی معمولا شامل مصرف آنتی‌بیوتیک خوراکی مثل دیکلوکساسیلین یا سفالکسین حداقل به‌مدت ۵ روز است. ممکن است پزشک مسکن هم تجویز کند. بااین‌حال در بعضی موارد پزشک به‌محض تشخیص بیماری، آنتی‌بیوتیک وریدی تجویز می‌کند. باید تا زمان بهبود علائم استراحت کنید. قراردادن اندام‌های درگیر بالاتر از سطح قلب، کاهش ورم را راحت‌تر می‌کند. معمولا سلولیت ۷ تا ۱۰ روز بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک از بین می‌رود. اگر عفونت شدیدتر باشد، شاید به درمان طولانی‌تر نیاز داشته باشید.
حتی اگر علائمتان بعد از چند روز بهبود یافت، مصرف تمام آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی و تکمیل دوره درمان الزامی است.
جراحی سلولیت عفونی
در بیشتر موارد، مصرف آنتی‌بیوتیک عفونت را برطرف می‌کند. اما اگر آبسه داشته باشید، ممکن است نیاز به تخلیه داشته باشد. برای جراحی تخلیه آبسه، ابتدا برای منطقه درگیر داروی بی‌حسی دریافت می‌کنید. سپس جراح برش کوچکی روی آبسه می‌زند و چرک آن را تخلیه می‌کند. زخم تا زمانی که بهبودی صورت گیرد با پوششی بسته می‌شود. ممکن است بعد از آن جای زخم کوچکی باقی بماند.
درمان خانگی سلولیت عفونی
در صورت داشتن علائم سلولیت همیشه اول باید به پزشک مراجعه کنید. بدون درمان، شاید عفونت منتشر شود و زندگی شما را به خطر بیندازد.
بااین‌حال می‌توانید برای خلاصی از درد و بهبود علائم کارهایی را در خانه انجام دهید. اول ناحیه دچار سلولیت را تمیز کنید. درباره تمیزکردن و بستن زخم با پزشک مشورت کنید. مثلا اگر پای شما درگیر شده است، آن را بالاتر از سطح قلب قرار دهید. این کار به کاهش ورم و خلاصی از درد کمک می‌کند. استفاده از کمپرس گرم و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی هم سبب تسریع کاهش ورم و رهایی از درد و التهاب می‌شود. همچنین از دست‌زدن به ناحیه دچار سلولیت اجتناب و به‌قدر کافی استراحت کنید.
پیشگیری از سلولیت
اگر برشی روی پوست‌تان دارید، بلافاصله آن را تمیز کنید و روی آن پماد آنتی‌بیوتیک بزنید. تا زمان بهبودی، زخم را با پماد و بانداژ ببندید. روزانه بانداژ را عوض کنید. به تغییر رنگ، ترشح یا درد زخم توجه داشته باشید. اینها شاید علامت عفونت باشند.
اگر جریان خون ضعیف یا نوعی بیماری دارید که احتمال بروز سلولیت را افزایش می‌دهد، حتما این نکات را رعایت کنید:
- پوست‌تان را مرطوب نگه دارید تا از ترک‌خوردن آن جلوگیری کنید.
- بیماری‌هایی مثل بیماری پای وزرشکار را که موجب ترک پوستی می‌شوند، درمان کنید.
- موقع کار یا ورزش از وسایل محافظتی استفاده کنید.
- روزانه پاهایتان را از نظر وجود علامت جراحت یا عفونت بررسی کنید.
همچنین ممکن است سلولیت ناشی از رعایت‌نکردن بهداشت باشد. بنابراین به بهداشت پوست‌تان اهمیت دهید، مثلا:
- دست‌تان را مرتب با آب گرم و صابون بشویید؛
- ناخن‌های دست و پایتان را تمیز کنید و بگیرید؛
- مرتب حمام کنید و بعد از آن پوست‌تان را خشک کنید؛
- لباس‌های تمیز بپوشید؛
- زخم‌های کوچکتان را تمیز کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در بعضی موارد باید با پزشک تماس بگیرید، از جمله:
- ۳ روز بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک احساس بهتری ندارید؛
- علائمتان بدتر شده است؛
- تب دارید.
در بعضی موارد هم به تزریق آنتی‌بیوتیک وریدی در بیمارستان نیاز دارید، از جمله:
سلولیت چربی چیست؟
تا اینجا درباره عفونت باکتریایی توضیح دادیم، اما سلولیت به تجمع چربی هم گفته می‌شود که به بافت همبند زیر پوست فشار وارد می‌کند. این تجمع چربی در ران، معده و باسن بیشتر است. سلولیت موجب می‌شود که بدن شما برآمده و چروکیده یا فرورفته به نظر برسد. هرچند همه افراد ممکن است دچار سلولیت شوند، احتمال ایجاد آن در زنان بیشتر از مردان است به‌طوری که ۸۰ تا ۹۰درصد از زنان و حدود ۱۰درصد از مردان سلولیت دارند.
تفاوت سلولیت با لیپیدمی
لیپیدمی نوعی بیماری است که موجب تجمع چربی در بخش‌های پایین‌تر بدن می‌شود. لیپیدمی ممکن است در ران، ساقه پا، باسن یا بازوها ایجاد شود. عارضه لیپیدمی موجب می‌شود که پوست شما حساس شود و به‌راحتی احساس سرما، ورم یا کبودی داشته باشید و پوست‌تان ظاهری شبیه پنیر یا پوست پرتقال پیدا کند. اما سلولیت چربی مربوط به زیبایی است که هرچند ممکن است خجالت‌آور به نظر برسد، دردناک نیست. این عارضه فقط روی ظاهر شما و احساسی که به خودتان دارید اثر می‌گذارد و بر سلامت جسمی شما تأثیری ندارد.
انواع سلولیت ناشی از تجمع چربی
سلولیت به ۴ گروه تقسیم می‌شود:
- گروه ۰: سلولیت خاصی در بدن وجود ندارد.
- گروه ۱: در حالت ایستاده پوست نرم است، اما در حالت نشسته کمی افتاده است.
- گروه ۲: پوست در حالت ایستاده یا نشسته کمی افتاده است.
- گروه ۳: پوست در حالت ایستاده یا نشسته افتادگی شدید دارد. هچنین پوست دارای پستی‌بلندی‌های عمیق است.
علت اصلی سلولیت چربی
علت دقیق سلولیت مشخص نیست، اما شاید به‌علت سفت‌شدن نامنظم فیبرهایی باشد که پوست شما را به عضلات زیرین متصل می‌کنند. این سفت‌شدن پوست را به‌سمت داخل می‌کشد و لایه‌های طبیعی چربی زیر پوست آن را به‌سمت بالا هل می‌دهند که ظاهر چروکیده‌ای به پوست می‌دهد.
این فیبرهای اتصالی در مردان متقاطع و در زنان موازی‌اند. اتصالات موازی چروکیدگی بیشتری از اتصالات متقاطع ایجاد می‌کنند. شاید به همین دلیل سلولیت در زنان بیشتر از مردان است. از طرف دیگر مقدار زیاد هورمون استروژن موجب ایجاد سلولیت می‌شود. زنان، به‌خصوص در دوران بلوغ یا بارداری، استروژن بیشتری تولید می‌کنند.
از بین بردن سلولیت چربی
برای تشخیص سلولیت به آزمایش خاصی نیاز ندارید و پزشک یا معاینه بالینی آن را تشخیص می‌دهد. هرچند نمی‌توان کاملا از شر سلولیت خلاص شد، روش‌هایی برای کاهش آن وجود دارند از جمله:
- ماساژ عمیق برای بادکردن پوست؛
- استفاده از امواج صوتی؛
- لیزردرمانی؛
- لیپوساکشن برای برداشتن چربی؛
- مزوتراپی یا تزریق دارو به سلولیت؛
- سابسیژن یا برش در زیر پوست؛
- استفاده از کرم یا لوسیون‌های حاوی کافئین یا رتینول ۰٫۳درصد؛
- درمان اسپا (Spa) یا درمان از طریق آب؛
- آزادسازی بافت با خلا و پرکردن پوست فرورفته؛
- استفاده از روش‌هایی مثل دویدن و دوچرخه‌سواری یا تمرینات مقاومتی؛
- رعایت رژیم غذایی مناسب؛
- فرکانس رادیویی، اولتراسوند، نور فروسرخ یا پالس‌های شعاعی برای گرم‌کردن پوست.
درمان خانگی سلولیت چربی
- جینکوبیلوبا: این گیاه در طب سنتی چینی استفاده می‌شود و جریان خون به بسیاری از بخش‌های بدن مثل معده، باسن و پاها را افزایش می‌دهد و ظاهر سلولیت را کم می‌کند.
- روغن هسته انگور: این عصاره در طب اروپایی استفاده می‌شود و مثل گیاه جینکوبیلوبا جریان خون به بسیاری از بخش‌های بدن مثل معده، باسن و پاها را افزایش می‌دهد و ظاهر سلولیت را کم می‌کند.
- حجامت: در مدیترانه استفاده می‌شود. در این روش با گذاشتن فنجان‌هایی پشت بدن، با فشار پوست را به‌سمت بیرون می‌کشند. بر اساس تحقیقات، این کار ممکن است سلولیت را کاهش دهد. بااین‌حال هنوز اطلاعات کافی برای تأیید آن وجود ندارد.
- مسواک خشک: استفاده از یک برس خشک سفت برای ماساژ پوست سبب می‌شود جریان خون بیشتری وارد پوست می‌شود و پوست پف می‌کند. ادعا شده است که مسواک‌زدن پوست موقتا سلولیت را کاهش می‌دهد.
- دستگاه ماساژ دستی: شواهدی مبنی بر تأثیر طولانی‌مدت این روش برای ازبین‌بردن سلولیت وجود ندارد.
سؤالات رایج
۱. بهبود سلولیت عفونی چقدر زمان می‌برد؟
ممکن است علائم بیماری طی ۴۸ ساعت اول بدتر شوند. بااین‌حال ۲ تا ۳ روز بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک بهبودی حاصل می‌شود. باید دوره درمان آنتی‌بیوتیک را کامل کنید.
۲. چه بیماری‌هایی با سلولیت اشتباه گرفته می‌شوند؟
بعضی از بیماری‌ها علائم مشابه سلولیت دارند، از جمله:
- درماتیت استاز وریدی؛
- اریسیپل (نوعی عفونت پوستی)؛
- آبسه؛
- درماتیت؛
- ترومبوز سیاهرگی عمقی.
۳. آیا سلولیت مسری است؟
سلولیت باکتریایی معمولا از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. اگر زخم بازی روی پوست‌تان داشته باشید، ممکن است با لمس پوست عفونی عفونت فعال به آن منتقل شود. در این حالت باید بالافاصله سلولیت را درمان کنید. سلولیت چربی مسری نیست.
۴. آیا سلولیت خودبه‌خود از بین می‌رود؟
سلولیت نوعی عفونت باکتریایی است که به درمان آنتی‌بیوتیکی نیاز دارد. بنابراین خودبه‌خود از بین نمی‌رود.
۵. آیا سلولیت خارش دارد؟
خیر. سلولیت خارش‌دار نیست. بااین‌حال ممکن است با شروع بهبودی در ناحیه درگیر احساس خارش کنید.
