فرادید: مطالعۀ تازه‌ای که روی کشتیِ غرق‌شده ۳۰۰۰ سالۀ اولوبرون انجام شده است، از وجودِ شبکه پیچیده تجاری در زمانِ عصر برنز خبر می‌دهد.
در سال ۱۳۲۰ قبل‌از‌میلاد، یک کشتی با بارِ مس و قلع، دو فلز ضروری برای تولیدِ برنز به عنوانِ تکنولوژیِ عالیِ آن عصر، از حیفای امروزی سفر دریایی خود را آغاز کرد. کشتی در طوفان غرق شد و وقتی که در کاوش‌های سال ۱۹۸۲ کشف شد، به بزرگ‌ترین مجموعه فلزاتِ فراوری‌نشده عصر برونز که تاکنون کشف شده و به گنجینه بین‌المللیِ باستان‌شناسیِ دریایی که به بهترین شکل حفظ شده است، تبدیل شد.
تحقیقِ جدید با عنوانِ «کشتیِ غرق‌شده توروس» نشان می‌دهد درحالیکه دو-سوم از قلع موجود در بار کشتی از کوه‌های توروس در امپراتوریِ هیتی، ترکیه امروزی، به دست آمده است، یک-سوم از آن هزاران مایل دورتر در ازبکستان از معادن استخراج شده است.
نویسندگان این مطالعه می‌گویند، خاستگاهِ موادِ داخلِ کشتی از وجودِ سیستمِ پیچیده‌ای از مسیر‌های تجاری خبر می‌دهند که صد‌ها تُن از مواد را از هزاران مایل دورتر به بازار‌های چندفرهنگیِ مدیترانه منتقل می‌کرد.
پس‌از سال‌ها تحقیق، پیشرفت‌ها در تجزیه و تحلیلِ ژئوشیمیایی، محققان را قادر ساخت تا مشخص کنند قلع موجود در کشتی (حدود یک‌سوم از آن) از معادنِ باستانیِ ازبکستان امروزی به دست آمده که هزاران مایل از محلِ غرق شدنِ کشتی فاصله داشته است. برطبق گفتۀ محققان، این کشف نشان می‌دهد که شبکه‌های تجاریِ پیچیده در سراسر آسیای مرکزی و مدیترانه از اواخر عصر برنز وجود داشته‌اند.
مایکل فراچتی، نویسنده مطالعه و باستان‌شناس در دانشگاه واشنگتن، می‌گوید: «معدن‌چیان به شبکه‌های وسیع بین‌المللی دسترسی داشتند و ـ از طریقِ تجارتِ زمینی و سایرِ اشکالِ اتصال ـ قادر بودند که این کالا‌های مهم را در مسیر‌های طولانی حمل کنند و به مدیترانه برسانند.»
منطقه جغرافیایی بین معدنِ موئستون در ازبکستان و ایران و بین‌النهرین ترکیبی از مسیر‌های صعب‌العبور و کوهستانی و ناهموار بوده و تردیدی نیست که با وجود راهزنانِ احتمالی، انتقالِ صد‌ها تن فلزِ ارزشمند را دشوار می‌کرده است.
فراچتی می‌گوید: «دانستنِ اینکه یک سیستمِ چندفرهنگی، چند‌منطقه‌ای و چندبُردار از تجارت، مبادلاتِ قلعِ اوراسیا را در اواخر عصر برونز پایه‌گذاری کرده است، جالب است.» فراچتی می‌گوید: «آنچه به رمز و راز این کشف می‌افزاید، این حقیقت است که صنعتِ معدن ظاهراً توسطِ جوامعِ محلی کوچکی از کارگرانِ آزاد اداره می‌شده که خارج از کنترل پادشاهان، امپراتور‌ها و سازمان‌های سیاسی درباره بازار آن مذاکره می‌کردند.»
او می‌گوید: «برای آنکه به فهمی از آنچه رخ می‌داده دست پیدا کنیم، باید بگوییم این میزان از تجارت، معادلِ کلِ درآمدی بوده که ایالات متحده آمریکا از حلقه‌های نفتیِ حیاطِ خلوتِ کوچک خود در کانزاس تأمین می‌کند.»
وقتی کشتیِ اولوبرون در دهه ۱۹۸۰ کشف شد کارشناسان گیج شدند. آن‌ها نمی‌دانستند که فلزاتِ موجود در کشتی از کجا آمده است. اما در دهه ۱۹۹۰ بود که برای نخستین‌بار با استفاده از ایزوتوپ‌های قلع توانستند بفهمند که قلعِ موجود در اشیاء باستانی از کجا به دست آمده است. پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر در این تکنولوژی رخ داده است به محققان امکان داده تا با استفاده از آرایشِ منحصربه‌فردِ شیمیایی اشیاء باستانی، ردِ قلع موجود در آن‌ها را در معادن خاص پیدا کنند.
ترکیبِ ایزوتوپیِ قلع موجود در کشتیِ اولوبرون با ترکیبِ ایزوتوپی قلع در سراسر دنیا مقایسه شد و نتایج نشان داد که یک-سوم از فلزی که در کشتی موجود است از معدنِ موئستون در ازبکستان امروزی به دست آمده است.
