وحدت ملی یکی از اولویت های اساسی جامعه است و نقش آن در تولید قدرت ملی و تثبیت انسجام ملی در مسیر تمدن بسیار تعیین کننده است. جایگاه کلیدی وحدت ملی در انقلاب اسلامی فراتر از یک شعار سیاسی یا جناحی و فراتر از یک قرارداد یا تفاهم اجتماعی است.
در تجربه انقلاب سیاسی، سه نوع اجماع وجود دارد:
1. معاهده انقلابی: این نوع توافق در دوران نهضت اسلامی به ویژه در آستانه پیروزی انقلاب و تشکیل نظام اسلامی اتفاق افتاد. در این دوره اکثریت مردم ایران علیه نظام فاسد شاهنشاهی متحد شدند و بیش از 98 درصد مردم به جمهوری اسلامی رای دادند. روشن است که چنین اجماعی در محور انقلاب شکل گرفت. در این میان اقلیت های مختلف مذهبی و قومی و حتی افراد وفادار به رژیم شاهنشاهی حضور داشتند.
2. توافق بر محور ارزش‌های اسلامی: در این مرحله اکثر مؤمنان پیوند قلبی خود را با ارزش‌های اسلامی ابراز کردند و بر این اساس متحد شدند.
3. توافق ملی: این نوع توافق پس از پیروزی انقلاب و استقرار حاکمیت دینی در نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران پدید آمد. در این مرحله، محور وحدت فراتر از دو محور قبلی بود. وحدت ملی فقط شامل انقلابیون یا مسلمانان نمی شود، بلکه شامل همه معتقدان به ارزش های اسلامی، غیرمسلمانانی که جمهوری اسلامی را پذیرفته اند و حتی افرادی که به دلایل سیاسی یا منافع دیگر با این نظام سازگار شده اند را شامل می شود. این اتحاد بر اساس منافع ملی است.
آیه 63 سوره انفال «هماهنگی دینی» را با عنوان «اتحاد» ذکر کرده و در اهمیت آن می‌گوید که وحدت میان قلوب مؤمنان تنها در حوزه قدرت الهی است. اما «قرارداد ملی» از طریق منشور مدینه توسط پیامبر (ص) با همه ساکنان مدینه اعم از مهاجران مسلمان مکه و بومی مدنی و سه طایفه بزرگ یهودی و قبیله مذهبی اطراف مدینه امضا شد.
هدف وحدت ملی فراتر از مبارزات اصولگرایان و اصلاح طلبان است. این ترتیب باید به «هویت ملی» تبدیل شود تا بتواند قدرت ملی برای حکومت داری ایجاد کند. وحدت ملی باید بتواند دنیای زیستی منطبق با ارزش های انقلاب اسلامی ایجاد کند. در این دنیا حاکمیت و هویت دو رکن اساسی است، حاکمیت به دنبال یک نظام سیاسی فعال با ساختاری کارآمد و ملتی فعال در سرزمینی آباد است و هویت ترکیبی پویا از اسلام، ملیت، قومیت، جنسیت، ایرانی بودن، زبان و نژادی که همه آنها در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است. وحدت ملی ایده همبستگی است که هویت و قدرت می آفریند.
پیام وحدت‌بخش قرآن این است: «وَعَتَصِمُوا بِهْبَالَ اللَّهِ الْجامِعَة» و دعوت به وحدت و نهی از تفرقه دارد. وحدت و وفاق از منظر قرآن «نعمت خداوند» شمرده شده و از مسلمانان خواسته شده است که شکرگزار آن بوده و از تفرقه بپرهیزند.
با اجماع ملی، هم قدرت ملی در اعمال حاکمیت افزایش می یابد و هم شرایط برای غلبه بر چالش های کنونی برای ساختن آینده و ایجاد تمدن اسلامی فراهم می شود.
