محمدرضا اصلانی در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه تقوی دو فیلم درباره مراسم تزار ساخته است، گفت: وی فیلمی به نام «اربعین» را در کارنامه هنری خود دارد که در ابتدا قرار بود فیلمی با موضوع «عاشورا» کارگردانی شود. اما شرایط ساخت آن فراهم نبود و تقوایی هوشمندانه به فکر ساخت فیلمی درباره اربعین افتاد و آن فیلم یکی از آثار درخشان سینمای مستند کنونی ایران است.
وی با بیان اینکه غلامحسین ساعدی، جلال آل احمد و ناصر تقوایی از دوستان صمیمی به شمار می رفتند، اظهار کرد: تقوایی در آن زمان موفق شد با تحقیقات ساعدی فیلم «باد جین» را بسازد، اما در حقیقت شناخت عمیق تری نسبت به ساعدی نسبت به جنوب داشت. . کشور پر برکت شد در آن زمان دیدگاه ها، سبک ها و رویکردهای متفاوتی به وجود آمد و به همین دلیل شاهد یکی از درخشان ترین دوران های تاریخ سینمای مستند ایران هستیم.
اصلانی تصریح کرد: در آن زمان مسیری آغاز شده بود که ادبیات نوین کشور در حال شکل گیری بود که نثر خاص و نگاه به زوایای مختلف جامعه از ویژگی های آن بود. تقوایی فعالیت سینمایی خود را از استودیو گلستان آغاز کرد. نکته جالب اینجاست که در رمان های حیف می توان نوعی نگاه بصری و سینمایی مانند همینگوی را دید که او هم متاثر از سینما بود. در واقع در نوشته های پارسا نوعی سینماتوگرافی دیده می شود.
وی ادامه داد: تقوایی در مستندهای خود هرگز به موضوع تاریخ نزدیک نشده است، بلکه به عنوان یک داستان به موضوع فیلم نگاه می کند. پارسایی فضا را به عنوان عنصری دراماتیک مطرح می کند و این ویژگی بسیار مهمی در مستندهای او محسوب می شود.
کارگردان «جم حسنلو» یادآور شد: تقوایی رویکردی حماسی سازش ناپذیر دارد و این مضمون را می توان حتی در فیلم «جن بد» که درباره یک بیماری است و این بیماری را در قالب بازنمایی آن نشان می دهد، دید. در فیلم، بیماران به عنوان جنگجویان در برابر بیماری به تصویر کشیده شده اند.
اصلانی یادآور شد: آثار اخلوم تقوایی پایه گذار مستندهای نمایشی در ایران بود که بعدها گسترش یافت و به سبک ملی تبدیل شد.
اصلانی در ادامه بیان کرد: وجه مشترک فرهیختگان جامعه در زمان انجام این کارها توجه به طبقه فرودست بود. تقوایی یکی از مهمترین نویسندگان و عکاسان زمان ماست و امیدوارم روزی فرصتی باشد تا عکس های معروف او را به نمایش بگذارم. تقوایی در این آثار از رنگ خاکستری نیز استفاده می کند و عکس هایش نوعی بینش شخصی دارد. در آن زمان افراد حاضر در شاخه های مختلف هنری با یکدیگر آشنایی داشتند و با هم همکاری می کردند و آثار مختلفی به نمایش گذاشته می شد، بنابراین در کنار سبک های سینمایی، شاهد ظهور سبک هایی در دنیای نقاشی نیز بودیم.
اصلانی یادآور شد: ناصر تقوایی این روزها حال خوبی ندارد و من از این مشکل بسیار ناراحت هستم. حال بد او به دلیل کهولت سن نیست، بلکه به دلیل شرایط کاری روزهای بدی را سپری می کند. او نتوانست دو فیلمنامه ای را که مدت ها روی آن کار می کرد فیلمبرداری کند و سرمایه گذاران پس از کسب سود خود او را تنها گذاشتند.
در ادامه این نشست ارد زند گفت: ناصر تقوایی این فیلم را در 25 سالگی کارگردانی کرد. در آن زمان جوانان روشنفکر و تحصیلکرده وارد تلویزیون شدند و به هر موضوعی نوعی نگاه آزاداندیشانه اعمال می شد. در آن زمان فیلمسازان مبتکر و خلاق می توانستند آزادانه موضوعات مورد علاقه خود را انتخاب کنند و فیلمسازان داستانی می توانستند فیلم های لحظه ای سینمای جهان را تماشا کنند در حالی که این امکان برای سینمای مستند وجود نداشت.
وی ادامه داد: ناصر تقوایی در سفرهای مختلف خود فردی پرشور و خلاق مانند غلامحسین ساعدی را در کنار خود داشت. فیلمبرداری و صدابرداری این فیلم ها از آن جهت بی نظیر است که عوامل فنی این آثار از چهره های شاخص سینمای ایران در آن دوران به شمار می رفتند. در آن سال ها روشنفکران از عقب ماندگی جامعه ایران رنج می بردند، بنابراین به دنبال فرصتی برای تغییر شرایط بودند. در فیلم «جن بد» تنها شاهد تصاویری از ویرانی هستیم و این موضوع حاصل رصد دقیق منطقه است. در طول فیلمبرداری این فیلم، پدیده جن گیری یک امر مخفی تلقی می شد و هیچکس اجازه ورود به این مکان ها را نداشت.
ارد زند با بیان اینکه بار اصلی در امور تزار بر دوش سیاهان است افرود گفت: این مراسم از آفریقا به جنوب کشور آورده شده است. زمانی که این فیلم ساخته شد، سیاه پوستان ایرانی مردمی عقب مانده بودند و به نوعی برده به حساب می آمدند. این فیلم نشان می دهد که چگونه یک روشنفکر می تواند بر اساس موضوعی فیلم بسازد که توسط بقیه جامعه دیده نمی شود. فیلم های «بد جن» و «نخیل» در جنوب کشور فیلمبرداری شده اند اما تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند. فیلم های «بد جن»، «ناخل» و «اربعین» در کارنامه تقوی دارای سه گانه هستند، بنابراین لازم است این آثار با هم تحلیل شوند.
ارد زند گفت: فیلم «ناخل» با «باد جین» بسیار متفاوت است، چرا که سرشار از زندگی است و همه مشغول کار، فعالیت و شادی هستند و حتی در پایان نیز نمای کاشت نهال و امید در همه زمان ها قابل مشاهده است. تقوایی در فیلم «اربعین» حامل این اندیشه است که در نهایت آنچه می تواند در جامعه تحول و انقلاب ایجاد کند مذهب شیعه خواهد بود و سپس اندیشه او جنبه واقعی به خود گرفت.
فخرالدین سیدی مستندساز پیشکسوت این برنامه را بر عهده داشت. در این برنامه افرادی چون سعید رشتیان، سعید الهی، پروین ثقا الاسلامی، حبیب رضایی، کیوان کیانی، آرش قاسمی، فخرالدین صیدی و… حضور داشتند.
