به گزارش خبرنگار مهر، تخت فولاد اصفهان، یکی از مهم ترین گورستان های تاریخی ایران و جهان، تنها محل دفن نیست؛ بلکه گنجینه ای زنده از هنر، معماری، حکمت، عرفان و فرهنگ است. تاریخچه این گورستان به قرن چهارم و پنجم هجری باز می گردد و در طول تاریخ به دلیل وجود مشاهیر بزرگ مدفون در آن، روایتگر هویت ایرانی و اسلامی بوده است. تخت فولاد به عنوان مکانی حاوی نشانه های اقتصادی، اجتماعی و هنری ادوار مختلف همواره مورد توجه پژوهشگران و علاقه مندان میراث فرهنگی بوده است. از این حیث، برنامه 782 شب بخارا با عنوان «شب تخت آهنین» این فرصت را به صاحب نظران و پژوهشگران برجسته داد تا در نشستی تخصصی به بررسی ابعاد مختلف این گورستان و رونمایی از کتاب ارزشمندی در این باره بپردازند.
قبرستانی که یک موزه زنده است
در ابتدای این نشست، سید احمد محیط طباطبایی، رئیس کمیته موزه های ملی، سخنان خود را با تاکید بر اهمیت قبرستان به عنوان بخشی از هویت فرهنگی آغاز کرد. وی با اشاره به جایگاه ویژه تخت فولاد در تاریخ ایران گفت: گورستان ها تنها محل دفن نیستند، بلکه روایتگر هویت و حافظه جمعی مردم هستند.
وی ادامه داد: تخت فولاد به عنوان یک گنجینه فرهنگی، اقتصادی و هنری بیانگر شرایط اجتماعی دوران های مختلف است. این گورستان در زمان ایلخانیان شکل گرفت و در دوران صفویه گسترش یافت. امروز باید آن را به عنوان یک اثر زنده فرهنگی معرفی کنیم و در حفاظت از آن تلاش کنیم.
رئیس کمیته موزه ملی تصریح کرد: تخت فولاد در سال های اخیر با مدیریت شایسته گام های مثبتی در جهت حفاظت و مرمت آن برداشته و می تواند الگویی برای سایر اماکن تاریخی باشد.
تحقیق، حلقه مفقوده تخت فولاد
ناصر نوروززاده چگینی، پژوهشگر حوزه باستان شناسی و از سخنرانان این نشست، بر اهمیت قبرستان ها در بازنمایی هنر و فرهنگ تاکید کرد.
وی افزود: گورستان ها آیینه گذشته هستند و تخت فولاد نیز تبلور فرهنگ و هنر ایرانی است. اما مهم ترین نکته امروزه تحقیقات جامع و علمی بر روی این گورستان است. ما باید دانش خود را از تخت آهنی عمیق تر کنیم و ارزش های نهفته در آن را کشف کنیم.
این محقق با اشاره به مرمت های غیرکارشناسی در برخی محوطه های تاریخی افزود: هرگونه مداخله غیرعلمی در تخت فود به هویت تاریخی این مکان لطمه می زند. مرمت های اولیه و مستند راهی برای حفظ این میراث است زیباست.
استعاره ققنوس; روایت امید از تخت فولاد
محمود فروزباجشنویسنده و تحقیق در اصفهانوی در بخشی از سخنان خود با استفاده از استعاره ققنوس به تشریح وضعیت اصفهان و تخت فولاد پرداخت.
وی گفت: اصفهان مانند ققنوس است که در طول تاریخ بارها از خاکستر برخاسته است. این گورستان نیز نمادی از این تولد دوباره است. شخصیت هایی چون ملا اسماعیل خواجویی و آقا محمد بیدآبادی که در تخت فولاد مدفون هستند، در دوران حساس، نقش اساسی در احیای فرهنگی و مذهبی اصفهان داشتند.
این پژوهشگر اظهار داشت: ملا اسماعیل خواجویی در هفت سال تسلط افغان ها بر اصفهان پناهگاه مردم اصفهان بود و با موضع گیری خود باعث حفظ تشیع در منطقه شد. شاگرد برجسته ایشان آقا محمد بیدآبادی با احیای حکمت متعالیه و ترویج عرفان ایرانی نقش مهمی در اعتلای هویت فرهنگی این سرزمین داشت.
تخت فولادی; گنجینه ای از هنر و معماری.
در زیر علی دهباشی، سردبیر مجله بخارا، به تحلیل ارزش های هنری و معماری تخت فولاد پرداخته و آن را گنجینه ای نادر می داند.
وی گفت: تخت فولاد فقط یک قبرستان نیست. بلکه مجموعه ای از مجسمه ها، تکایا، آب انبارها و کاروانسراهای زیبایی است که هر کدام بازتابی از فرهنگ و هنر دوره های مختلف تاریخی است. قدمت این مکان به قرن چهارم و پنجم هجری باز می گردد و تا به امروز زنده و الهام بخش باقی مانده است.
سردبیر مجله بخارا افزود: استاد همایی تخت فولاد را اثری زیبا و کم نظیر خواند که توانسته تاریخ و فرهنگ اصفهان را به خوبی حفظ کند.
افتتاحیه کتاب «نیمه پنهان شهر»
از دیگر بخش های مهم این برنامه، معرفی کتاب «نیمه پنهان شهر» بود. این اثر حاصل گفتگوی محمدجواد مهدیان با اندیشمندانی چون ابراهیم فیاض، محمدتقی سبحانی و حسن معلمی است و به بررسی زندگی مشاهیر مدفون بر تخت آهنین می پردازد. این کتاب چهار جلدی اطلاعات جامعی از تاریخ، شخصیت‌ها و ارزش‌های این گورستان ارائه می‌کند و منبع مهمی برای محققان است.
جشن شب تخت فولاد فرصتی ارزشمند برای شناخت این میراث تاریخی و فرهنگی بود. سخنرانی ها و ارائه کتاب «نیمه پنهان شهر» نشان داد که تخت فولاد نه تنها گورستانی تاریخی است، بلکه منبعی تمام نشدنی از هنر، حکمت و هویت ایرانی است. حفاظت و شناساندن این گنج، کاری است که توجه همگان را می طلبد. تخت فولاد مانند ققنوس در دل تاریخ می تواند امید را برانگیزد و هویت فرهنگی ایران را احیا کند.
