گشت توجیهی مسئولان کجا رفت؟ کلینیک حجاب از کجا آمد؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در دولت گذشته سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور وقت قول داده بود که گشت توجیهی مسئولان برای نظارت بر عملکرد و جلوگیری از تخلفات ایجاد کند. این وعده تا امروز محقق نشده و بیش از یک ادعا باقی مانده است. اکنون با موضوع «کلینیک حجاب» دوباره بحث رهنمودهای مراجع آغاز شده است. برای روشن شدن ابعاد این موضوع با هاتف علیدوست کارشناس فرهنگی و اجتماعی اصولگرا به گفت وگو نشستیم.

علیدوست درباره اینکه اخیرا صحبت از گشت توجیهی مسئولان و همچنین کلینیک حجاب شده است. به نظر شما چه نسبتی بین این دو موضوع وجود دارد و چرا گشت جهت گیری مسئولان هنوز اجرایی نشده است؟ وی بیان کرد: در ابتدا باید بگویم که بحث حجاب همواره یکی از جدی ترین چالش های جامعه ما بوده است. به خصوص در دوران اخیر که با دید سخت گیرانه تر و فشار بیشتری در این زمینه مواجه شده ایم. از این حیث طرح هایی مانند «کلینیک حجاب» به وجود آمده است که به نظر می رسد هدف آن تغییر رفتارهای فرهنگی در جامعه باشد. اما این سوال مطرح می شود که آیا این رویکرد منفی و تهاجمی می تواند راه حل مناسبی باشد؟ در واقع باید این موضوع را با دقت بیشتری بررسی کنیم. جامعه ایران با تنوع فرهنگی، اجتماعی و حتی مذهبی مواجه است و این تنوعات باید به عنوان یک ثروت فرهنگی تلقی شود نه تهدید. همانطور که در حدیث علی بن ابیطالب آمده است، اختلاف سلیقه می تواند به رشد و توسعه اجتماعی کمک کند، بنابراین باید بپذیریم که ممکن است نظرات و رفتارهای متفاوتی وجود داشته باشد و نمی توان همه چیز را با یک معیار اندازه گرفت. بگویید این طرح در ابتدا به عنوان اقدامی برای نظارت بر رفتار و عملکرد مسئولان مطرح شده بود اما متاسفانه هنوز اجرایی نشده است. به نظر می رسد بیش از آن که بحث جدی در مورد نظارت بر عملکرد مسئولان باشد، بیشتر یک شعار و وعده انتخاباتی است. در واقع شاید به جای چنین اقداماتی باید به تقویت رویکردهای فرهنگی و اجتماعی توجه کرد که در آن به جای سخت گیری و تنبیه، فضاهای گفتگو و آگاهی فراهم شود.

وی در خصوص اینکه آیا رویکردهای فرهنگی مانند «کلینیک حجاب» می تواند تأثیر مثبتی در جامعه داشته باشد یا اینکه چنین طرح هایی در واقع رویکردی سطحی و مقطعی است، گفت: باید از نگاه سطحی به این موضوع پرهیز کرد. نگاه فرهنگی به موضوع بی حجابی یا حتی سایر مسائل اجتماعی باید جامع و عمیق باشد. اگر واقعاً می خواهیم به این مسائل بپردازیم و به نتیجه مثبت برسیم، باید رویکردهای فرهنگی و آموزشی را در دستور کار قرار دهیم. به عنوان مثال، همانطور که در حدیث نبوی «الناس علی دین ملوکم» آمده است، نسل جوان امروزی بیشتر تحت تأثیر رفتار مسئولان و الگوهای فرهنگی است. اگر این الگوها منفی باشد، نمی توان انتظار داشت که جوانان به سبک زندگی اسلامی گرایش پیدا کنند. به جای توجه صرف به رویکردهای سختگیرانه و تنبیهی مانند گشت های توجیهی، باید روش های فرهنگی و آموزشی را اصلاح کنیم. باید با آموزش مثبت، تشویق و ترغیب، ارزش ها و فرهنگ اسلامی را به نسل های آینده منتقل کنیم. در این مسیر تساهل و تعامل فرهنگی نقش بسیار مهمی دارد. به جای اجبار، باید فضایی ایجاد کنیم که مردم بتوانند آزادانه در مورد مسائل فرهنگی و اجتماعی بحث کنند و در این مسیر، نگرش ها و رفتارهای مثبت را پرورش دهند.

این کارشناس اصولگرا اجتماعی و فرهنگی با بیان اینکه در دهه های اخیر روش های رادیکال و سختگیرانه به جای روش های تسامح و اصلاح فرهنگی در جامعه رواج یافته است، گفت: یکی از دلایل اصلی این معضل این است که در دهه های اخیر به ویژه در دهه 60 بسیاری از افراد مسئولان با رویکردی ریشه ای به اصلاحات فرهنگی روی آوردند. در آن زمان برای مقابله با تحولات اجتماعی و فرهنگی رخ داده در جامعه، به جای توجه به علل ریشه ای و فرهنگی، بیشتر به اعمال فشار و محدودیت می پرداختند. این رویکردهای رادیکال اثرات منفی بسیاری داشته است، به ویژه برای نسل های بعدی که از آن زمان متولد شدند. اکنون بسیاری از افرادی که در آن زمان اصلاحات فرهنگی را انجام دادند، از نتیجه آن ناراضی هستند. آنچه در نهایت به دست آمد، به جای بهبود وضعیت، ناامیدی و نارضایتی را ایجاد کرد. بنابراین امروز باید از این تجربیات درس بگیریم و به جای رویکردهای رادیکال به فکر راه حل های فرهنگی و اجتماعی مدرن و انسانی تر باشیم. بنابراین، به جای برچسب زدن به افراد و قضاوت های فوری، باید به دنبال راه حل هایی باشیم که همه افراد جامعه را در نظر داشته باشد و به آنها فرصت رشد و پیشرفت بدهد.

در نهایت چه راه حلی برای اصلاح این رویکردها پیشنهاد می کنید؟ هاتف علیدوست گفت: آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که جامعه ما با چالش ها و مشکلات زیادی مواجه است. برای حل این مشکلات نیازمند رویکردهای منصفانه و واقع بینانه هستیم. به جای نگاه تحقیر آمیز به بخشی از جامعه به ویژه جوانان، باید فضای همدلی، تفاهم و گفت و گو را ایجاد کنیم. به جای فشار باید به فکر اصلاحات آموزشی و فرهنگی باشیم و سعی کنیم نگرش ها و رفتارهای مثبت را در جامعه تقویت کنیم. اگر جامعه به این نتیجه برسد که برای ایجاد تغییر باید با نگرش مهربانانه و همدلانه با یکدیگر برخورد کنیم، قطعاً شرایط اجتماعی و فرهنگی بهتر خواهد شد. از این نظر نباید به طرح های سطحی و موقتی مانند گشت های جهت یابی بسنده کنیم. و کلینیک های حجاب ما به برنامه‌های اساسی و بلندمدت نیاز داریم که در آن توجه به فرهنگ، آموزش و تعامل اجتماعی در اولویت باشد. در نهایت این امر تنها با همت و همدلی جامعه میسر خواهد شد. موضوع حجاب و مسائل اجتماعی مربوط به آن نیازمند تحقیق دقیق و جامع است. باید با رویکردی انسانی‌تر و منطقی‌تر به این موضوعات پرداخت و به جای فشارهای اجتماعی، فضای گفت‌وگو و مدارا را گسترش داد. تنها از این طریق می توان به نتایج مثبت در زمینه تقویت فرهنگ اسلامی و بهبود روابط اجتماعی دست یافت.