بازار؛ سید آرش وکیلیان: تحلیل‌های رایج از اوضاع کشور معمولاً مشکلات را از منظر ایدئولوژیک و با تمرکز بر ارزش‌های دینی و سبک زندگی در نظر می‌گیرند، مثلاً اینکه آیا حکومت شاه غربی بوده یا جمهوری اسلامی اسلام‌گرا است. سپس به این نتیجه می رسد که مشکلات منشأ ایدئولوژیک دارد و اگر گروه دیگری با ایدئولوژی متفاوت نصب شود، مشکل حل می شود.
این تحلیل ها قادر به تبیین موفقیت توسعه صنعتی در دهه 1340 نیستند و نمی توانند دستاوردهای توسعه پس از سال 1357 را تبیین کنند، بنابراین افرادی که از این نوع رویکرد پیروی می کنند، عموماً همه موارد نامتجانس را انکار می کنند.
از سوی دیگر، رویکردی تحلیلی در مورد نقش «اقتصاد سیاسی» وجود دارد که به نقد روابط قدرت و ثروت بین ذینفعان دولت بدون توجه به نوع ایدئولوژی در حوزه سبک زندگی پرداخته و مشکلات ناشی از آن را تبیین می‌کند. دیدگاه . مشاهده کنید.
برای درک منشأ اقتصاد سیاسی ایران معاصر، باید به ماهیت دولت رانتی نفت توجه ویژه ای داشت. یک مقام دولتی در این نوع حکومت، کار اصلی او تقسیم درآمد بین گروه های ذی نفوذ است. این گروه‌ها می‌توانند از افراد با نفوذ در مراکز پرقدرت گرفته تا گروه‌های قومی و محلی در حوزه‌های انتخابیه نمایندگان را شامل شود.
در واقع حداقل از حوالی سال 1950 که مسئله ملی شدن نفت مطرح شد و به ویژه از سال 1970 که درآمدهای نفتی ایران رشد چشمگیری داشت، اغلب در داخل دولت بر سر نحوه تخصیص منابع بین گروه های صاحب نفوذ وجود داشته است. و نفوذ ایدئولوژی بوده است. این گروه ها همه جا بوده اند. البته به دلیل اینکه این درگیری همزمان با تضاد ایدئولوژیک دو جریان قوی اسلام گرا و مدرنیست رخ داد، عملاً مورد غفلت سیاستمداران رسانه ای قرار گرفته است، در حالی که سیاستمداران عملی به خوبی می دانند که برای پیروزی و حفظ مناصب، باید بسیاری را بکشند. افراد چرب شده
انقلاب اسلامی اگرچه در ابتدا با طرح موضوع «ضعیفان» و افزایش رفاه آنان تا حدودی تلاش کرد تا مشکل را حل کند، اما نتوانست مسئله محوری تولید ارزش را به جای توزیع درآمد حل کند. یعنی در دوران جمهوری اسلامی به جای حذف روابط رانتی، سبد توزیع رانت آنقدر گسترش یافت که اکثر مردم در آن سهم دارند و حالا دیگر دولت نمی تواند با او ادامه دهد.
در واقع تا زمانی که نتوانیم از نظر سیاست توسعه و پیشرفت (نه سبک زندگی) معمای حفظ نظام اقتصادی سیاسی خود را از رقابت رانت خواری حل کنیم، فرقی نمی کند که دولت در دست اصلاح طلبان باشد یا در دست اصلاح طلبان. اصولگرایان و نام حکومت جمهوری اسلامی یا پهلوی است. شاید بتوان گفت که تضاد اصلی بر سر سبک زندگی (که البته منشأ واقعی دارد) تا حدودی ناشی از تمایل ذینفعان این بازی به پنهان کردن رانت خواری سیستماتیک است. این رانت خواری برنده و بازنده ای دارد که در رسانه های ما بی نام هستند!
