قنات مزدآباد اصفهان؛ تنها قناتی که سه سد زیرزمینی دارد

دوست دارید در مورد یک قنات ۲۵۰۰ ساله بدانید و سری به آن بزنید؟ با من تا آخر مقاله در مجله گردشگری علی‌بابا همراه باشید تا قنات مزدآباد را به شما معرفی کنم. اگر قصد دارید به اصفهان سفر کنید، فرصت خوبی است سری به جاهای دیدنی شاهین شهر و میمه هم بزنید و از قنات مزدآباد بازدید کنید.

بله، قنات مزدآباد از جاهای دیدنی اصفهان است و در شاهین شهر قرار دارد. این قنات قدیمی هم به ثبت ملی و هم ثبت جهانی رسیده است. زیبایی‌های قنات، نوع حفر و قدمت آن همه از مواردی است که قنات مزدآباد را معروف‌تر کرده است. کمی که جلوتر برویم، برایتان از زیبایی‌های قنات بیشتر می‌گویم.

قنات مزدآباد کجاست؟

قبلا هم گفتم که قنات مزدآباد در اصفهان قرار دارد و جزء جاهای دیدنی شاهین شهر و میمه محسوب می‌شود. این قنات دقیقا در ۷۰ کیلومتری شاهین شهر و ۳ کیلومتری میمه، در جاده قدیم تهران به اصفهان قرار گرفته است.

برای این‌که قنات را راحت روی نقشه پیدا کنید، روی لینک زیر بزنید تا صفحه گوگل مپ در حالی برایتان باز شود که موقعیت دقیق قنات مزدآباد را روی نقشه نشان می‌دهد.

لوکیشن قنات مزدآباد روی گوگل مپ

تاریخچه قنات مزدآباد

متاسفانه اطلاعات کمی در مورد تاریخچه قنات مزدآباد وجود دارد. البته این شرایط منطقی است چون که داریم در مورد قناتی ۲۵۰۰ ساله حرف می‌زنیم و کاملا دقیق و شفاف مشخص نیست آن دوره چطور و با چه شرایطی قنات ساخته شده است. با این حال من در این بخش هم حرفی برایتان دارم.

قنات مزد آباد حدود ۲۵۰۰ سال پیش ساخته شده و آخرین بازسازی این بنای تاریخی، در سال ۱۴۰۰ بود. این قنات در اسفند سال ۱۳۸۵ در لیست آثار ملی ایران قرار گرفت و ده سال بعد، در تیر ماه سال ۱۳۹۵ و در نشست چهلم یونسکو، به ثبت جهانی رسید. جالب است بدانید در نشست چهلم، جز قنات مزدآباد، ۱۰ قنات ایرانی دیگر مانند قنات قصبه و قنات گوهرریز هم به ثبت جهانی رسیدند.

وقتی راجع به قنات مزدآباد بیشتر بدانید، راحت‌تر می‌‌توانید حس و حال بازدید از این جاذبه را تصور کنید؛ اما با این حال من همین اول کاری تصوری از این احساس به شما می‌دهم. غارهای خاکی و سنگی را تصور کنید که در آن آبی جاری است که صدایش گوشتان را نوازش می‌کند.

وجود استالاگمیت‌ها و استالاکتیت‌ها را در ذهنتان تصور کنید؛ استالاگمیت‌ها همان ستون‌های کوچک و بزرگی است که از کف قنات مزدآباد بالا آمده و استالاکتیت‌ها، ستون‌هایی تشکیل شده از مواد معدنی است که مثل قندیل از سقف قنات آویزان شده است.

تورفتگی و برآمدگی‌های دیوارهای قنات مزدآباد که لمس کنید، کاملا مشخص می‌شود که قنات قدیمی و دست‌کند است. خاکی و سنگی‌بودن دیوارهای قنات شما را به سال‌ها پیش می‌برد و بعد شاید لازم باشد دستتان را یک بار به هم بزنید تا خاک روی دستتان تکانده شود.

وقتی دستتان را به هم می‌زنید، حتما متوجه انعکاس صدای دستتان در قنات می‌شوید. با این همه حس تازگی و طبیعی، پیشنهاد می‌کنم حتما حداقل یک‌بار هم که شده سراغ جاهای دیدنی اصفهان بروید و سری به قنات مزدآباد بزنید.

معماری قنات مزدآباد

قنات ۲۵۰۰ ساله مزدآباد حدود ۱۸ کیلومتر طول دارد و عمق مادرچاه آن به بیشتر از ۷۰ متر می‌رسد. طول مسیر پایان این قنات تقریبا ۱۰۰ متر و عمیق این مسیر به ۲۰ متر هم می‌رسد. قنات مزدآباد تنها قناتی است که سه سد زیرزمینی دارد.

وجود این سه سد و زمین‌شناسی منطقه باعث شده است که قنات مزدآباد قابلیت ذخیره کردن آب را هم داشته باشد. به این ترتیب آب در مخزن‌های قنات ذخیره می‌شود تا از آن‌ها در کشاورزی استفاده شود. آبدهی قنات مزدآباد ۱۱۰ لیتر در ثانیه است؛ این نکته، قنات را تبدیل به پرآب‌ترین و بزرگ‌ترین قنات منطقه با بیشترین آبدهی کرده است.

ویژگی اصلی قنات مزدآباد

• یکی از ویژگی‌های اصلی قنات مزدآباد، دست‌کند بودن آن است. نمی‌توان منکر این شد که قنات دست‌کند، گنجی در تاریخ محسوب می‌شود؛ چون در زمان‌های قدیم امکانات زیادی نبوده و قنات دست‌کند هم زمان خیلی زیادی می‌خواهد. با این حال مردمان آن زمان یکی از بلندترین قنات‌های جهان را دست‌کند ساختند.

• ویژگی دوم و مهمی که می‌خواهم به آن اشاره کنم وجود سه سد زیرزمینی در قنات است. قنات مزدآباد تنها قناتی است که سه سد زیرزمینی دارد و به همین علت هم در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. وجود این سدها به ذخیره آب در قنات کمک می‌کند.
• سومین ویژگی قنات، وجود دو رشته آب سرد و گرم است. وجود این دو رشته آب، حسابی روی معروف‌شدن قنات مزدآباد تاثیر گذاشته است.

مسیر دسترسی به قنات مزدآباد

برای رسیدن به قنات مزدآباد باید به شاهین شهر و میمه بروید؛ متاسفانه در این منطقه فرودگاه یا ایستگاه قطاری وجود ندارد. اگر می‌خواهید با قطار به اصفهان بروید، باید به ایستگاه راه‌آهن اصفهان بروید و بعد با وسایل نقلیه دیگری به شاهین شهر بروید. در مورد فرودگاه هم همین قضیه صدق می‌کند.

نزدیک‌ترین فرودگاه به شاهین شهر، فرودگاه بین‌المللی شهید بهشتی اصفهان است؛ باید تا آن‌جا با هواپیما بیایید و بقیه راه را با وسایل نقلیه دیگری طی کنید. فرودگاه شهید بهشتی حدود ۳۵ کیلومتر از شاهین شهر فاصله دارد.

اگر از تهران راه می‌افتید، خوب است بدانید با هواپیما از تهران تا اصفهان حدود ۴۵ دقیقه راه است. با قطار، بین ۷ تا ۹ ساعت و با اتوبوس هم بیشتر از ۶ ساعت در راه هستید. اگر با ماشین شخصی می‌خواهید بروید، مسیرهای مختلف زمان‌های مختلف دارند؛ اما با ماشین شخصی حدودا ۴.۳۰ تا ۵ ساعت باید زمان بگذارید تا به اصفهان و البته قنات مزدآباد برسید.

برای رفتن از تهران به اصفهان با ماشین شخصی، سه راه در پیش دارید:

• اولین راه حدود ۴۳۰ کیلومتر راه دارد و تقریبا ۴.۴۵ ساعت از شما وقت می‌گیرد. در این راه از شهرهای قم، سلفچگان، دلیجان و اراک می‌گذرید.
• دومین راه کمی طولانی‌تر است؛ ۴۴۰ کیلومتر و ۴.۵۵ ساعت. در این راه از شهرهای ساوه، سلفچگان، میمه و… عبور می‌کنید.
• در مسیر سوم که از همه طولانی‌تر است، از قم و کاشان عبور می‌کند و باید تقریبا ۵ ساعت در سفر باشید. این مسیر تقریبا ۴۵۰ کیلومتر مسافت دارد. در نهایت همه این راه‌ها با کمی تفاوت زمان به اصفهان و قنات مزدآباد می‌رسند و می‌توانید با خیال راحت سراغ جاهای دیدنی شاهین شهر و میمه بروید.

بهترین زمان بازدید از قنات مزدآباد

بهترین زمان سفر به شاهین شهر و میمه و بازدید از جاهای دیدنی اصفهان، اوایل بهار و اوایل پاییز است. منطقه شاهین شهر و میمه آب‌وهوای خشکی دارد؛ به همین دلیل بهتر است در ماه‌های خنک سال برای بازدید بروید. از نظر شلوغی، همین مواقع سال که گفتم از همیشه شلوغ‌تر است؛ اما نگران نباشید. قنات مزدآباد همیشه شلوغ نیست.

امکانات رفاهی قنات مزدآباد

در شاهین شهر و میمه هر فروشگاهی که نیاز داشته باشید وجود دارد. پیشنهاد می‌کنم قبل از رسیدن به قنات مزدآباد هر چیزی که لازم دارید را بخرید؛ چون ممکن است بعد از رسیدن، سخت چیزی که می‌خواهید را پیدا کنید.

خود قنات در سال ۱۴۰۰ بازسازی شده و تا حدی نورپردازی خوبی دارد. در بازسازی، پله‌هایی هم برای جاهای مختلف قنات ساخته شده است که کارتان را راحت می‌کند.

جاهای دیدنی نزدیک به قنات مزدآباد

رسیدیم به بخش جاهای دیدنی شاهین شهر و میمه که نزدیک قنات مزدآباد هستند. پیشنها می‌کنم وقتی به اصفهان رفتید حتما به جاهای دیدنی اصفهان و شاهین شهر سری بزنید.

– مجموعه تفریحی گردشگری شاهین شهر

مجموعه تفریحی گردشگری شاهین شهر، یکی از محبوب‌ترین مجموعه‌های تفریحی بین گردشگران است. این مجموعه با ۱۵ هکتار مساحت، خدمات و امکانات مختلفی دارد که می‌توانید راحت از همه آن‌ها استفاده کنید و خاطره‌های فوق‌العاده‌ای بسازید.

آلاچیق، محل سوارکاری شامل اسب و شتر و درشکه، مکانی برای دوچرخه سواری، آش و دوغ محلی، پخت نان محلی، لبنیات محلی، سبزیجات کوهی و لباس‌های سنتی، از جمله امکانات و خدمات این مجموعه تفریحی است. پیشنهاد می‌کنم اگر به سوارکاری یا محصولات محلی علاقه دارید، حتما سری به این مجموعه بزنید.

– کاروان‌سرای شیخ علی خان زنگنه

کاروانسرای شیخ علی خان زنگنه یا کاروانسرای چاله سیاه، در روستای جهاد آباد قرار دارد که در شاهین شهر و میمه واقع شده است. این کاروانسرا در دوران صفویه ساخته شده است و در اسفند سال ۱۳۶۴ هم در لیست آثار ملی ایران قرار گرفت. اگر به بناهای تاریخی و معماری صفوی علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنم حتما سری به این مورد از جاهای دیدنی شاهین شهر و میمه بزنید که فاصله زیادی هم با قنات مزدآباد ندارد.

اگر کنجکاوید بدانید شیخ علی خان زنگنه چه کسی بود، این پاراگراف را با دقت بیشتری بخوانید. علی خان زنگنه وزیر اعظم کشور، در دوران شاه سلیمان صفوی، بود. شیخ علی خان در بیست سال وزارتش کارهای بزرگی در حق مردم و کشور انجام داد و باعث پیشرفت‌های زیادی شد.

– قلعه مورچه خورت اصفهان

قلعه تاریخی مورچه خورت اول برای استفاده به‌عنوان یک دژ نظامی ساخته شده بود؛ به مرور زمان کاربری قلعه عوض شده است و از آن به‌عنوان مکانی مسکونی استفاده کردند. این بنا یک قلعه خشتی بزرگ است که برج‌های بلند دارد و در ۵۰ کیلومتری شمال اصفهان قرار گرفته است.

جالب است بدانید این قلعه با ۳۰ هزار مترمربع مساحت، یکی از بزرگ‌ترین و کامل‌ترین قلعه‌های فلات مرکزی ایران است که ویژگی‌های خاص معماری و شهرسازی دارد. در این قلعه فضایی وجود دارد که مردم را از گرمای طاقت‌فرسای کویر حفظ می‌کند. قلعه مورچه خورت هم قلعه‌ای با ایمنی بالا است و هم محل مناسبی برای سکونت.

– حمام گرده میمه

حمام گرده میمه هم آثاری از دوران صفویه است که ۳۰۰ مترمربع مساحت دارد. این حمام در سال‌های اخیر بازسازی شده و به یک موزه تبدیل شده است. در این حمام کلاس‌های آموزش صنایع دستی هم برگزار می‌شود. برگزاری کلاس‌ها و وجود موزه در این حمام، باعث شده است که گردشگران و مردم محلی خیلی بیشتر از قبل به این مکان توجه کنند.

بنای حمام گرده، از آجر و آهک ساخته شده است. سربینه آن چهارضلعی است و سقف گنبدی‌اش، روی چهار ستون استوار مانده است. جالب است بدانید حمام گرده میمه یک میاندر هم دارد؛ میاندر راهروی ارتباطی بین گرم‌خانه و سربینه است که برای حفظ حرارت داخل گرم‌خانه ساخته شده است. اگر دوست دارید به یک موزه مردم شناسی سر بزنید و همزمان از یک مکان تاریخی بازدید کنید، در کنار بازدید از قنات مزدآباد سری هم به حمام گرده میمه بزنید.

– قنات وزوان

قنات وزوران همراه با قنات مزدآباد، تمام آب منطقه را تامین می‌کنند؛ به همین علت می‌توانید مطمئن باشید که زیاد از هم دور نیستند. قنات تاریخی وزوان مثل قنات مزدآباد هم به ثبت ملی و هم در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. وزوان هم مانند مزدآباد قسمتی برای ذخیره آب دارد؛ به همین دلیل خیلی موردتوجه مردم و کشاورزان قرار گرفته است.

از طرفی، قنات وزوان یکی از قنات‌های قدیمی ایران است و حدود ۲۵۰۰ الی ۳۰۰۰ سال قدمت دارد. این قنات در قسمت شمالی شهر وزوان قرار گرفته است. اگر به دیدن قنات‌ها علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنم قنات وزوان هم در لیست دیدنی‌هایتان بگذارید.

توصیه‌هایی برای بازدید از قنات مزدآباد

همان‌طور که قبل‌تر هم گفتم، اوایل بهار و اوایل پاییز بهتری زمان‌ها برای سفر به شاهین شهر و بازدید از جاهای دیدنی شاهین شهر و میمه است؛ اما اگر در فصل زمستان به اصفهان سفر می‌کنید، حواستان باشد حتما لباس‌های گرم و لوازم ایمنی را با خودتان ببرید. اگر با ماشین سفر می‌کنید هم مطمئن شوید وسایل ایمنی برای ماشین را همراهتان دارید.

هنگام بازدید از قنات مزدآباد حواستان باشد زباله‌هایتان زمین نریزد و به بنای قنات آسیبی نزنید. پیشنهاد می‌کنم در کنار بازدید از قنات، سری هم به جاهای دیدنی اصفهان بزنید و این زیبایی‌های اصفهانی را از دست ندهید. یادتان باشد کاری کنید که حسابی به شما خوش بگذرد.

در آخر

حسابی حالش را در سفرتان ببرید و مراقب خودتان و عزیزانتان باشید. نکات ایمنی را حتما رعایت کنید و یادتان نرود داروها و مدارکتان را همراهتان داشته باشید. اگر دوست داشتید، بعد از بازدید از قنات مزدآباد، زیر همین مقاله تجربه‌اتان را با علی بابایی‌ها هم به اشتراک بگذارید؛ سفرتان به خوشی.