نحوه محاسبه درآمد مالیاتی بر درآمد کل

به گزارش رکنا و به نقل از روابط عمومی. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات بخش عمومی این مرکز در گزارشی با عنوان «مالیات بر درآمد کل (8): نحوه محاسبه درآمد مشمول» نحوه محاسبه درآمد مودیان یکی از موضوعات مهم در طراحی نظام مالیاتی است. بر درآمد کل به طور کلی پایه های درآمدی را می توان به دو بخش درآمد نیروی کار و درآمد سرمایه تقسیم کرد. روش های مختلفی برای محاسبه و دریافت مالیات از مبانی درآمدی مختلف وجود دارد که لازم است روش های مختلف توضیح داده شود و مزایا و معایب هر یک از این روش ها بررسی شود. هدف از این گزارش ارائه و ارزیابی این روش های محاسبه درآمد می باشد.

در این گزارش توضیح داده شده است که درآمد حاصله شامل درآمد حاصل، دستمزد و حقوق و مزایای نقدی و غیرنقدی ناشی از کار است. با توجه به ماهیت دوگانه درآمد کسب و کار که بخشی از آن درآمد سرمایه و بخشی درآمد نیروی کار است، باید طبق روش های تفکیک درآمد به طور جداگانه مشمول مالیات شود. دستمزد و حقوق نوع دیگری از درآمد کسب شده است که معمولاً از طریق روش های وصول مالیات در منبع یا با تکمیل اظهارنامه مالیاتی مشمول مالیات می شود. عموماً برای دستیابی به برابری مالیاتی افقی و عمودی و جلوگیری از فرار مالیاتی، سود نقدی و غیر نقدی نیز مشمول مالیات می شود.

در این گزارش نحوه محاسبه و دریافت مالیات بر درآمد سرمایه که یکی از انواع مهم این نوع درآمد است، توضیح داده شده است. به طور کلی، دو روش برای مالیات بر عایدی سرمایه وجود دارد. در روش اول، به محض افزایش ارزش دارایی، مبلغ افزایش به عنوان سود سرمایه مشمول مالیات می شود. در روش دوم اخذ مالیات تا فروش دارایی به تعویق می افتد و سود سرمایه به عنوان مابه التفاوت قیمت خرید دارایی محاسبه می شود. نوع دیگری از درآمد حاصل از سرمایه اجاره املاک است که به دو صورت می توان مالیات را دریافت کرد: اخذ مالیات در منبع از مستاجر یا اخذ مالیات از آن با تکمیل اظهارنامه توسط موجر.

این گزارش حاکی از آن است که امروزه کشورها با استفاده از روش اخذ مالیات در مبدأ سعی در جلوگیری از فرار مالیاتی دارند و در عین حال هزینه های تمکین را برای مؤدی کاهش می دهند. بنابراین، در بیشتر کشورها، پایه های درآمدی مانند سود سهام و صکوک در مبدا مشمول مالیات می شوند. درآمدهایی مانند حقوق بازنشستگی، ارز و برخی مشاغل خاص نیز ملاحظات و شرایط خاصی دارد که روش های آن در گزارش بررسی شده است.

این گزارش پیشنهاد می‌کند که در اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم و طراحی مالیات بر درآمد کل، باید توجه داشت که تحقق یک نظام مالیاتی کارآمد و عادلانه در گرو استفاده از روش‌های کارآمد برای وصول مالیات از مبانی مختلف درآمدی است. انتخاب روش بهینه باید بر اساس برابری افقی و عمودی، سهولت اجرا برای دولت و شهروندان و جلوگیری از فرار و اجتناب مالیاتی باشد. توصیه می‌شود تا حد امکان از روش‌های ساده و کاربرپسند مانند کسر مالیات برای افزایش انطباق و رضایت مودیان استفاده شود. همچنین لازم به ذکر است که هر چه نحوه محاسبه درآمد در قانون مالیاتی دقیقتر و جزئی تر باشد، مودیان به راحتی و با هزینه کمتری می توانند از تعهدات خود مطلع شده و به آنها عمل کنند.