به گزارش رکنا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دیدار 4 نوامبر 1978 (13 آبان 1357) در خاطرات آنتونی پارسونز به عنوان یکی از دراماتیک ترین برخوردها با شاه توصیف شده است. اگرچه او سفیر انگلیس بود، اما همراهی سالیوان (سفیر وقت آمریکا در ایران) در این دیدار ممکن است مانند تماشای این رویداد از یک پنجره مشترک باشد. در این دیدار شاه که در حالت استیصال به سر می برد، از سفیران دولت های آمریکا و انگلیس درباره واکنش دولت های متبوع خود به اوضاع ایران جویا شد.
در ادامه گزارش آنتونی پارسونز را از 4 نوامبر مرور می کنیم، زمانی که پادشاه او و سالیوان را به کاخ فراخواند تا دستورات دولت های مربوطه را بیاموزند. البته شاه قبل از اینکه آنها را جمع کند، برای جلب حمایت دولت های خارجی از جمله ایالات متحده آمریکا تلاش کرده بود. پارسونز می گوید در این روزها تهران پر از دود، آتش و ویرانی شده بود و صدای تظاهرات از مناطق مختلف به گوش می رسید. شاه روزهای سختی را پشت سر می گذاشت و مستأصل بود. این روزها هم برای دولت آمریکا و هم برای دولت انگلیس خاص بود و شاید مجموع چنین موقعیت هایی باشد که سفیر انگلیس با همراهی سفیر آمریکا، دیدار با شاه در 22 آبان را یکی از دراماتیک ترین دیدارها می داند. آخرین روزهای زندگی سیاسی او
[پارسونز می‌نویسد:] در 4 نوامبر، من و سالیوان دوباره به کاخ احضار شدیم. این بار برای دیداری که به یکی از دراماتیک ترین دیدارهای ما با او تبدیل شد. قبل از جلسه، سالیوان به من گفت که دستوراتی از واشنگتن دریافت کرده است. شاه در ابتدا گفت که پیامی از طریق مکالمه تلفنی با برژینسکی، رئیس آژانس امنیت ملی آمریکا در واشنگتن دریافت کرده است. برژینسکی به او گفته بود که دولت ایالات متحده یا در تشکیل دولت ائتلافی یا در تشکیل دولت نظامی از او حمایت خواهد کرد. شاه از ما پرسید که اگر یک نخست وزیر نظامی تعیین شود، واکنش دولت های متبوع ما چه خواهد بود؟ سالیوان توضیح داد که این بدان معنا نیست که ایالات متحده حکومت نظامی را ترجیح می دهد، بلکه به این معنی است که اگر شاه تصمیمی بگیرد و مطلقاً چاره ای جز انجام این کار نداشته باشد، از او حمایت خواهد کرد.
گزارش ساواک از شنود مکالمات علی امینی درباره دیدار کریم سنجابی و امام خمینی در پاریس
گفتم که هیچ دستورالعمل خاصی از لندن دریافت نکرده ام. اگرچه، همانطور که پادشاه می داند، دولت من قاطعانه طرفدار یک راه حل سیاسی است. من نیز نظر شخصی خود را به شاه رساندم; و اینکه من شخصاً پیشنهاد می کنم که در صورت شکست ایده دولت ائتلافی، شاه گزینه دولت بی طرف موقت را در نظر بگیرد. او نظر من را در مورد احتمال تشکیل حکومت نظامی می دانست و من در همان سمت باقی ماندم. با این حال اضافه کردم که او پادشاه یک کشور است و شک ندارم هر تصمیمی که بگیرد محترم خواهد بود.
گفتگوی ما که در نهایت حدود دو ساعت به طول انجامید، تبدیل به گفتگوهای پراکنده شد. شاه گفت که او همچنان در تلاش برای تشکیل یک دولت ائتلافی است و رهبران جبهه ملی فردا با او دیدار خواهند کرد. اما وی افزود که در مورد پیشنهاد سنجابی برای برگزاری همه پرسی ملی در مورد رژیم هیچ اقدامی نخواهد کرد. این در حالی بود که ژنرال های نظامی بیش از هر زمان دیگری به او فشار می آوردند و فکر می کردند با چند دستگیری به راحتی می توانند اوضاع را آرام کنند. از این نظر احساس می کردم که ژنرال ها از تماس برژینسکی با شاه مطلع بودند و همین موضوع فشار آنها را بر شاه افزایش داد. شاه در ادامه گفت که برژینسکی مشکلی برای صحبت در مورد گزینه نظامی ندارد، اما همچنان معتقد است که استفاده از ارتش چیزی را حل نمی کند. من برای آخرین بار نظرم را بیان کردم و گفتم که مداخله نظامی منجر به اعتصابات عمومی می شود و ارتش نمی تواند با آن کنار بیاید.
چشمه
پارسونز، آنتونی (1390). غرور و سقوط (ایران 1352-1357)، ترجمه سید محمدصادق حسینی عسکرانی، تهران: انتشارات مرکز انقلاب اسلامی، صص.
