آبان 1373 (28 جمادی الاول 1415 هجری قمری) سالروز رحلت آیت الله سید رضا صدر است. او با تلاش بی وقفه خود در حین تدریس، گویندگی و تربیت شاگردان توانست تالیفات و آثار فراوانی بر اساس نیازهای فرهنگی جامعه از خود به جای بگذارد.
مبانی اندیشه و فرهنگ تبلیغیوی به مناسبت سالگرد درگذشت این نویسنده و اندیشمند داستانی از زندگی وی را مرور کرد که در ادامه می خوانید.
از چپ به راست: سیدصدرالدین صدر (پدر)، سید رضا صدر و سید موسی صدر.
لقب صدر برای این خانواده.
آیت الله سید رضا صدر (1300 – 1373)، فرزند آیت الله سیدصدرالدین صدر و برادر امام موسی صدر، از علما و مراجع شیعه بود. خاندان صدر شاخه ای از خاندان شرف الدین و شرف الدین شاخه ای از خاندان نورالدین هستند.
این خانواده سالها در جبل عامل لبنان زندگی می‌کردند و به همین دلیل به آمیل شهرت داشتند. این خاندان از نوادگان امام موسی کاظم علیه السلام و از خانواده های مذهبی معروف در ایران، عراق و لبنان می باشند.
لقب صدر به این خاندان نسبت داده می شود سیدصدرالدین موسوی عاملی اصفهانی به دلیل شهرت علمی و به ویژه فقهی اوست که همه پسرانش به صدر معروف شدند. چون در اصفهان زندگی می کرد برخی از فرزندانش به صدر اصفهانی معروف شدند.
برخی به دلیل مهاجرت از جبل امل به عراق در کودکی به صدرزاده یا صدر عاملی نیز معروف بودند. چند تن از علمای خاندان صدر ملقب به صدرالدین هستند.
جایگاه معتبر دینی و علمی
جایگاه ممتاز دینی، علمی و حوزوی سیدصدرالدین عاملی باعث شد که اکثر فرزندان، نوادگان، نوادگان و فرزندان ذکور وی نام او را «صدر»، «صدر عاملی»، «صدر جبل عاملی»، «صدر اصفهانی» به خود اختصاص دهند. ” “، ” را “صدر کاظمینی” یا “صدرزاده” می نامند. البته برخی از شعب بعدها به «عاملی»، «خادم الشریعه» و «مستجب الدعوتی» معروف شدند.
جایگاه سید رضا صدر در خاندان صدر
پدربزرگ سید رضا آیت الله سید اسماعیل صدر بود که در سال 1216 در اصفهان به دنیا آمد، اما پدر و مادرش از جبل عامل لبنان به این شهر مهاجرت کرده بودند.
در زمان حکومت خلفای عثمانی در لبنان که قتل و غارت شیعیان برای مأموران آنها امری عادی و روزمره بود، پدر سید اسماعیل که در روستای “شادغیث” در حومه “مراکه” زندگی می کرد. «جبل عامل» لبنانی به آن روستا نقل مکان می کند. عراق را ترک می کند و پس از اقامت کوتاهی در آنجا به ایران می رود و در شهر اصفهان (که در آن زمان حوزه علمیه پر رونقی داشت) ساکن می شود.
پدر
پدرش آیت الله العظمی سیدصدرالدین صدر بود. در مشهد مقدس اقامت گزید. اندکی بعد به دعوت مرجع عالیقدر و مؤسس حوزه علمیه قم، شیخ عبدالکریم حایری یزدی، به قائم مقامی و جانشینی ایشان به قم هجرت کرد و پس از سالها تلاش و خدمت، در همان جا درگذشت.
مادر
صفیه مادر سید موسی دختر آیت الله العظمی سید حسین طباطبایی قمی از سبط پاک رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بود.
سید رضا صدر در کنار پدرش
تولد
سید رضا در پنجم رمضان سال 1339 برابر با 1300 شمسی در مشهد مقدس دیده به جهان گشود. سید رضا صدر از سلسله سادات موسوی است و نسب او با 32 واسطه به امام همام حضرت موسی بن جعفر علیه السلام می رسد.
آموزش و پرورش و معلمان.
سید رضا صدر پس از پایان دوره ابتدایی دروس ادبیات را تا مقطع راهنمایی نزد اساتید معروف مشهد مقدس فرا گرفت. از آنجایی که حوزه مشهد از نظر علوم ادبی در سطح بالایی قرار داشت، از ادبیات قوی برخوردار بود. ایشان دروس مغنی و متوّل را با شهید مطهری در میان می گذاشتند و ارتباط این دو بزرگوار به حدی بود که پس از عزیمت ایشان به قم، شهید مطهری نیز به قم مهاجرت کردند.
دروس سطح را نزد اساتید بزرگ حوزه قم فرا گرفت. خود ایشان در خاطره ای ذکر کرده اند که قبل از اذان صبح در حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) کل کتاب مکاسب را با شهید سید اسدالله مدنی در میان می گذاشتند.
سید رضا صدر تا پایان عمر آن دو بزرگوار، درس خارج فقه و خارج را از محضر پدر بزرگوارش و آیت الله العظمی سید محمد حجت کوه کمره ای فرا گرفت. مدتی در درس خارج فقه آیت الله العظمی بروجردی شرکت کرد و از محضر آیت الله سید محمد محقق داماد بهره های فراوان برد.
او نیز از شاگردان ممتاز امام خمینی (ره) به شمار می رفت و دروس فلسفه و عرفان را نزد آن حکیم فرزانه فرا گرفت. وی در همین زمینه گفت: ما پنج یا شش نفر بودیم که نزدیک به پنج سال نزد امام عرفان درس خواندیم و این درس بر اساس متن خاصی نبود، بلکه یکی از مطالبی بود که ایشان از سایر عرفا دریافت کرده بودند. “
آموزش و تبلیغات.
سید رضا صدر به دلیل نبوغ خود در سنین پایین به درجه اجتهاد رسید و در حین تحصیل به تدریس دروس حوزه پرداخت و از اساتید معروف حوزه به شمار می رفت. زمانی که امام خمینی به نجف اشرف تبعید شد، از ایشان خواست که حتماً اسفار و سایر کتب فلسفی را در قم تدریس کنند که ایشان پذیرفتند.
برخی از شاگردان سید رضا صدر
برخی از شاگردان وی عبارتند از: سید مصطفی خمینی، مهدی شب زنده دار، محمد مومن، علی اکبر ناطق نوری و…
از سال 1328 یکی شده است. درس اخلاق را از شبهای پنجشنبه در قم در منزل پدری (حرم، کوچه بهار) آغاز کرد. این دوره تا سال 1346 ادامه یافت که عازم تهران شد. این دروس به قدری کامل و نافذ بود که بسیاری از بزرگان قم هنوز خاطره خود را فراموش نکرده اند. درس های اخلاقی او با عمل همراه بود. او مصداق بارز این حدیث امام صادق (علیه السلام) بود که به شیعیان خود فرمود: «بی سنت شما برای خیر مردم دعا کنیم».
از راست: غلامرضا گلسرخی کاشانی، مجتبی محمدی عراقی، سید موسی صدر،
عبدالامیر قبلان، سید رضا صدر، سید یونس عرفانی و محمود خلیلی
حرکت به سمت قم
آیت الله صدر در سال 1346 قم را به مقصد تهران ترک کرد و به مناسبت های مختلف (مانند ماه مبارک رمضان، ولادت و شهادت اهل بیت) در مسجد امام حسین (علیه السلام) در شرق نماز جماعت اقامه کرد و سخنرانی کرد. تهران.
این سخنرانی ها استقبال غیرعادی داشت و تأثیرات عمیقی بر مردم ایجاد کرد. همانطور که اثر معنوی آن هنوز باقی است. همچنین در آنجا به تدریس فلسفه و فقه و اصول می پرداخت و هر روز عده زیادی برای سؤال از مسائل شرعی و غیره نزد او می آمدند.
مسجد امام حسن عسکری به مدت شانزده سال
در سال 1357 مجدداً به قم بازگشت و به اقامه نماز جماعت، ایراد سخنرانی و تدریس در یکی از نمازخانه های مسجد امام حسن عسکری علیه السلام به مدت شانزده سال پرداخت.
مرگ
مرحوم آیت الله سید رضا صدر پس از سالها مجاهدت علمی در 28 جمادی الاولی 1415 هجری قمری (21 آبان 1373 هجری قمری) در سن 76 سالگی دار فانی را وداع گفت و به دیدار معبود خود دوید. پیکر پاکش از مسجد امام حسن عسکری(ع) تا حرم حضرت معصومه(س) تشییع شد. اتاق 33 در پاسیو بزرگ (آینه) دفن شد.
آثار و تصنیف ها
- شرح علی العروة الوغتی (نظریات فقهی او در حاشیه کتاب العروة الوغتی نوشته شده است);
- استقامت؛
- تفسیر سوره حجرات (تفسیر جدید و اخلاقی از سوره حجرات);
- سالار شهیدان (شرح زندگانی امام حسین (علیه السلام) از تولد تا شهادت)؛
- حسین یوسف (این کتاب که تفسیری بر سوره یوسف است توسط حجت الاسلام شیخ مهدی غروی قوچانی به زبان عربی در بیروت چاپ شده است).
- دروغ می گوید
- حسادت؛
- راه قرآن؛
- رساله ای در قرآن پژوهی;
- پایان نامه ای با موضوع «عدالت در فقه»؛
- راه محمد صلی الله علیه و آله و سلم;
- راه علی (علیه السلام)؛
- راه مهدی (علیه السلام)؛
- زیارت امام رضا (علیه السلام);
- زن و آزادی؛
- زیر سروها (مجموعه داستان)؛
- سخنان رهبران کمونیسم در مورد خدا;
- فلسفه آزاد;
- مرد وفادار
- مقدمه غایة المرام;
- مقدمه نامه محقق;
- محمد در قرآن؛
- نشانه های او (دو جلد)؛
- نگاهی به آثار شیخ طوسی;
- یوم الانسانیه در حدیث غدیرخم;
- حسن یوسف – از آثار آیت الله سید رضا صدر
- اجتهاد و تقلید (فقه استنباطی);
- المسیح (علیه السلام) در قرآن (این کتاب توسط مرحوم علی حجتی کرمانی ترجمه شده است);
- اربعون و ماتا مسیله فقیه (دویست و چهل سؤال فقهی); این کتاب حالت تمرین دارد و نویسنده در قالب اجتهاد به سوالات شما پاسخ داده است.
- ارث زوجه (این کتاب یک فقه استدلالی است و به پیشنهاد آیت الله بروجردی (قدس سر) تألیف شده است).
- فقه بر اساس عقاید اهل بیت علیهم السلام (کتاب دعا);
- قاعده ثلاثه (قاعده تهی، تعالی و اجتناب);
- فلسفه عالی؛
- اسلام ما (معرفی اسلام به زبان ساده);
- جهاد و انقلاب؛
- بانوی کربلا (ترجمه کتابی از عایشه بنت الشاطی، نویسنده مشهور مصری، درباره زندگی حضرت زینب(س))؛
- برهان سیدکین;
- سبد (مجموعه ای است مانند کشکول)؛
- خلیفه رسول خدا;
- خواجه نصیرالدین طوسی;
- حاشیه بر اسفار صدر المطلحین;
- درست و نادرست؛
- کاناپه شعر;
- پیامی در قسمت های مختلف؛
- رساله ای در رفع ناخالصی های درونی;
- پیامی در مورد سوء ظن عبایا;
- پیام در ملاقی (یکی از قسمتهای شبهه محدود);
- پیامی در مقدمه کار؛
- صحیف فی الفلسفه (حاشیه شعر حاج ملاهادی سبزواری);
- مقدمه نهج الحق (علامه حلی);
- نفایس الاصول.
