سرطان روده بزرگ را خودتان با این علائم تشخیص دهید

به گفته دکتر مهدی علم رجبی، فوق تخصص جراحی و فلوشیپ جراحی لاپاراسکوپی گوارش، در کشورهایی مانند آمریکا به افراد توصیه می شود پس از 50 سالگی برای تشخیص این بیماری اقدام به کولونوسکوپی کنند. اگر به موقع تشخیص داده شود، فرد می تواند تحت درمان قرار گیرد. کولونوسکوپی می تواند این بیماری را قبل از مراحل پیشرفته آشکار کند. با دکتر رجبی درباره راه های دیگر تشخیص و درمان سرطان روده بزرگ صحبت کرده ایم.

گفته می شود سرطان روده بزرگ در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان است، اما سایت آن می گوید که این چهارمین سرطان شناخته شده بدن و سومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان است. اگر قابل درمان است چرا میزان مرگ و میر اینقدر بالاست؟

اول اینکه شیوع آن زیاد است. به عنوان مثال، افراد بیشتری به سرطان روده بزرگ مبتلا می شوند تا سرطان کیسه صفرا. بر اساس آمارهای رسمی، سالانه بیش از یک میلیون نفر در جهان به سرطان روده بزرگ مبتلا می شوند و هر سال بر این تعداد افزوده می شود. در ایالات متحده، سالانه بیش از 150000 مورد جدید سرطان روده بزرگ کشف می شود که حدود 45000 مورد از آنها منجر به مرگ می شود. شیوع آن در مردان بیشتر از زنان است و در بیشتر موارد در افراد بالای 50 سال رخ می دهد.

راه های تشخیص و درمان سرطان روده بزرگ

چرا افراد زیادی درگیر این بیماری می شوند؟

عوامل محیطی و ژنتیکی زیادی در این مشکل دخیل هستند، اما نمی توان دلیل روشن و شناخته شده ای برای آن نام برد. اگر دلایل روشن و شناخته شده این امر را می دانستیم، می توانستیم از آن جلوگیری کنیم. یک سری دلایل بیماری های ژنتیکی خاصی هستند، مثلاً فردی که روده هایش به بیماری های التهابی یا پولیپوز مبتلا شده است، اگر این بیماری ها تشخیص داده شود، بیمار درمان می شود و با پیگیری سرطان می توان از آن پیشگیری کرد، اما درصد زیادی از مردم از سرطان روده بزرگ رنج می برند بدون اینکه ما دلیل خاصی برای آنها پیدا کنیم.

می گویند آلودگی های محیطی، برخی غذاها و داروها موثر است، نتیجه تاثیر همه آنها مشخص نیست و فقط می گویند این عوامل می تواند موثر باشد. این به این معنا نیست که بگوییم هر فردی که داروی خاصی مصرف کرده است باید تحت عمل جراحی روده بزرگ قرار گیرد.

مشکل دوم این است که ما در کشورمان سیستم شناخته شده ای برای پایش افراد عادی از نظر این بیماری نداریم. آنچه ما می گوییم بر اساس کارهایی است که در کشورهای دیگر انجام شده است، مثلاً در آمریکا بعد از 50 سالگی افراد کولونوسکوپی می کنند تا متوجه شوند سرطان دارند یا نه. ما در ایران چنین طرحی نداریم. تنها پیشنهاد ما برای مراجعین بالای 50 سال انجام کولونوسکوپی است. برنامه ریزان هر کشور بسته به درآمد و امکاناتی که دارند برنامه ریزی می کنند که در حوزه سلامت آن کشور چه اقداماتی انجام خواهد شد.

در کشور ما هنوز برنامه خاصی برای این موضوع نداریم، مثلاً تا جایی که من اطلاع دارم برخی نهادها مانند نیروهای مسلح یک بار تصمیم گرفتند از افراد بالای 50 سال بخواهند که کولونوسکوپی کنند. اگر روزی برسد که از افراد بخواهیم کولونوسکوپی را در سن خاصی شروع کنند، ممکن است متوجه شویم که درجات پایین‌تری از سرطان روده بزرگ در افرادی که قابل درمان هستند وجود دارد.

این گران است؟

قطعاً چون باید ببینیم چگونه می‌خواهیم پیگیری کنیم. باید مشخص کنیم که با کدام یک از روش های آنالیز مدفوع، کولونوسکوپی یا عکاسی قصد داریم سرطان را ردیابی کنیم. هرکدام هزینه های خاص خود را دارند، مثلاً اگر قرار است صد نفر کولونوسکوپی کنند، باید ببینیم چند نفر از آنها مشکوک به سرطان هستند تا بتوانیم هزینه کولونوسکوپی را مشخص کنیم و سرطان را پیدا کنیم. در نهایت هزینه یافتن افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ با هزینه شیمی درمانی مقایسه می شود و سپس می توان نتیجه گرفت که مثلاً کولونوسکوپی نسبت به شیمی درمانی مقرون به صرفه تر است. در ایالات متحده، پیشگیری و کولونوسکوپی مقرون به صرفه تر بوده است و به همین دلیل، کولونوسکوپی برای تشخیص سرطان رایج است.

میانگین هزینه های درمان بیماران سرطان روده بزرگ چقدر است؟

دقیقاً نمی دانم چقدر هزینه دارد، اما چندی پیش آمار سرطان سینه می گفت که هزینه این سرطان برای کشور حدود 50 میلیون تومان است. قطعا برای سرطان روده بزرگ کمتر از این نیست. باید به بیمار رادیوتراپی، شیمی درمانی و جراحی بدهیم. بیشتر داروها و تجهیزات جراحی از خارج از کشور وارد می شود. وقتی تجهیزات پزشکی گران باشد، هزینه زیادی نیز دارد.

چه اختلالی در سرطان روده بزرگ رخ می دهد؟

سرطان رشد غیرعادی و غیرطبیعی گروهی از سلول‌های تغییر شکل یافته است که به سرعت رشد می‌کنند و به تدریج به بافت‌های اطراف حمله می‌کنند و سپس به مکان‌های دور گسترش می‌یابند (متاستاز).

در روده بزرگ، سرطان معمولاً از توده‌های مخاطی به نام پولیپ شروع می‌شود و پس از رشد در روده و دیواره آن، به بافت‌های اطراف و داخل شکم حمله می‌کند و امکان متاستاز سلول‌های سرطانی در تمام مراحل وجود دارد. کبد و ریه شایع ترین مناطق متاستاز هستند.

علائم این بیماری چیست؟

سرطان روده بزرگ در 75 درصد موارد در افراد عادی بدون سابقه خانوادگی یا سایر عوامل خطر رخ می دهد و متأسفانه اغلب در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد. علاوه بر این، هرگونه تغییر در حرکات روده، یبوست یا اسهال، درد شکم، خونریزی گوارشی، ترشح ترشحات غیرعادی از مقعد، تغییر قطر مدفوع، کاهش وزن شدید یا کم خونی، به ویژه در مردان و افراد مسن، یک فرد را مشکوک به کولون می کند. سرطان اقدامات تشخیصی مناسب آغاز می شود.

پزشکان پس از معاینه بیمار مشکوک به سرطان کولورکتال، او را برای کولونوسکوپی ارجاع می دهند. کولونوسکوپی یا مشاهده داخل روده بزرگ، بهترین و مطمئن ترین راه برای تشخیص یا رد سرطان روده بزرگ است. این کار معمولاً تحت بی حسی موضعی انجام می شود. کل کولون و رکتوم بیمار قابل مشاهده است و در صورت وجود پولیپ یا ضایعه مشکوک نمونه برداری می شود.

روش های تشخیصی دیگری مانند آنالیز مدفوع برای یافتن خون در آن و همچنین عکس های رنگی مانند تنقیه باریم وجود دارد که نه تنها دقت تشخیصی کولونوسکوپی را دارد بلکه پس از مثبت شدن کولونوسکوپی نیز توصیه می شود.

پس از تشخیص، از سی تی اسکن و MRI برای تعیین وسعت بیماری و تعیین روش های درمان استفاده می شود. همچنین شایان ذکر است که هیچ آزمایش خونی برای تشخیص سرطان روده بزرگ وجود ندارد.

چه روش های درمانی برای درمان وجود دارد؟

اگرچه تعداد مبتلایان به سرطان روده بزرگ در حال افزایش است، اما خوشبختانه روش های درمانی نسبتاً مؤثری برای مبارزه با آن وجود دارد. در حال حاضر بهترین و موثرترین روش درمانی برای این بیماری جراحی است. جراح متخصص با دانش کافی در درمان سرطان و روش های جراحی آن، انجام عمل صحیح و برداشتن کلیه بافت های سرطانی به بیمار کمک کرده و زندگی او را بهبود می بخشد. همچنین روش های نوین شیمی درمانی و رادیوتراپی کمک زیادی به افزایش طول عمر این بیماران کرده است.

آیا جراحی سرطان روده بزرگ همان استومی (حرکت روده از دیواره شکم) است؟

البته پاسخ به این سوال منفی است. امروزه با پیشرفت تکنیک های جراحی و وجود ابزارهای جدید، استومی دائمی به ندرت انجام می شود و اکثر بیماران آن را در همان عمل اولیه یا پس از یک دوره 6 هفته ای استومی موقت انجام می دهند.

از نظر روش های درمانی تا چه اندازه با استانداردهای جهانی سازگار هستیم؟

ما در سرطان روده بزرگ از دنیا عقب نیستیم. به کشورهای پیشرفته و صنعتی دنیا هم اشاره می کنم. در غیر این صورت ممکن است ترکیه در سطح کشورهای منطقه کمی از ما جلوتر باشد و بقیه اصلا در سطح ما نباشند. روش های تشخیصی ما هم خوب است مثل کولونوسکوپی، سی تی اسکن و …. ممکن است مجموعه‌ای از آزمایش‌های ژنتیکی نداشته باشیم که به آزمایشگاه‌های معتبر در سراسر جهان ارسال کنیم. من نمی گویم همه درمان های جراحی ما با استانداردهای اروپایی برابری می کند، اما ما جراحانی داریم که طبق استانداردهای اروپایی و آمریکایی کار می کنند. به غیر از دستگاه های رباتیک، ما بقیه روش های جدید را در برابر سرطان روده به خوبی انجام می دهیم. داروهای شیمی درمانی نیز در داخل کشور موجود است.

از نظر شیوع سرطان روده بزرگ ایران کجاست؟

متاسفانه آماری از شیوع سرطان در کشورمان نداریم. اما با توجه به آنچه که من می بینم، شیوع سرطان در کشور ما نباید با جاهای دیگر تفاوت زیادی داشته باشد. می گویند سرطان روده یک بیماری غربی است اما به نظر می رسد سرطان روده در کشور ما بسیار شایع است. آنچه مسلم است ایران یکی از مناطق پرخطر برای شیوع این سرطان است و هر سال بر تعداد مبتلایان افزوده می شود. تاسف بارتر اینکه سن افراد مبتلا در ایران رو به کاهش است و بسیاری از جوانان مبتلا به این بیماری به پزشک مراجعه می کنند.

فرد تحت درمان برای جلوگیری از بروز مجدد بیماری چه باید بکند؟

اول از همه باید با تیم درمان هماهنگی کامل داشته باشید و داروهای خود را با آنها چک کنید. بیماری که برای سرطان کولون تحت عمل جراحی قرار گرفته است، با این فرض که سرطان به سایر نقاط بدن سرایت نکرده است، پس از دوره درمان باید کولونوسکوپی سالانه انجام دهد.

تاکید ما بر این است که این بیماران تا ده سال به صورت دوره ای معاینه شوند. سی تی اسکن و آزمایش خون منظم نیز انجام می شود. اگر حتی کوچکترین شکی در مورد عود بیماری در قسمت دیگری از بدن وجود داشته باشد، باید سریعا به آن رسیدگی شود. در این صورت برخی از بیماران قابل درمان هستند و نیاز به جراحی دارند و برخی دیگر نیاز به شیمی درمانی دارند.

چرا 50 سالگی مهم است؟

زیرا قبل از 50 سالگی سرطان ارثی می شود.