رییس کرسی بازیافت آب یونسکو با ارسال نامه ای به یکی از چهره های ضد ایرانی طالبان، از دانشمندان علوم آب جهان اسلام دعوت کرد. «فاروق اعظم» مشاور وزارت آب و انرژی افغانستان در این نامه از سوی کرسی بازیافت آب یونسکو در دانشگاه تهران دعوت شده است. در متن این نامه با اشاره به موضوع امسال روز جهانی آب یونسکو، «آب برای صلح»، اشاره و نوشته شده است که هر ساله از یکی از دانشمندان برجسته مسلمان کشورهای اسلامی برای سخنرانی تخصصی در این رشته آب و انتشار دانش تجربه در زمینه آب موجب پیشرفت کشورهای اسلامی و همفکری در حوزه آب خواهد شد.
انتشار تصویر این دعوت از سوی کرسی بازیافت آب یونسکو و مبنای دعوت شخصیتی مانند فاروق اعظم، اما واکنش هایی از سوی چهره های علمی در حوزه سیاست گذاری آب داشته است. کرسی بازیافت آب یونسکو در متن دعوت نامه خود به اعظم از عبارت «دانشمند آب در اسلام» استفاده کرده است. علاوه بر این، شعار امسال یونسکو “آب برای صلح” است.
این در حالی است که پس از استقرار مجدد طالبان در افغانستان، ایران با چالش های جدی در تامین موقعیت هیرمند مواجه بود. بنابراین انتقاد جدی دانشمندان حوزه سیاست آب دقیقاً متوجه این دو سؤال است: اینکه اعظم اساساً در مقام صحبت از موضوع دیپلماسی آب، آب با شعار صلح نیست.
فاروق اعظم از فاکولته اقتصاد دانشگاه کابل فارغ التحصیل شده است. او مدرک بعدی خود را در دانشگاه آمریکایی بیروت به پایان رساند و دکترای خود را در زمینه اکتشاف منابع آب هم در آمریکا و هم در انگلستان به پایان رساند. علاوه بر این، اعظم دوره علوم دینی خود را در الازهر مصر به پایان رساند. آنچه مشخص است این است که فاروق اعظم سال هاست که در مورد آب به دولت های افغانستان مشاوره می دهد. مواضع آنها در قبال ایران روشن است.
او معتقد است که بر اساس این قرارداد، ایران در سال 1977 متعهد شد که حدود 2 میلیارد دلار برای اجرای این توافقنامه در اختیار افغانستان قرار دهد. اما در هیچ یک از بندهای معاهده هیرمند به این موضوع اشاره نشده است. فاروق اعظم نیز از مدافعان جدی ساخت سد در هیرمند است. یکی دیگر از باورهای طالبان این است که طبق معاهده هیرمند، بندر چابهار باید به طور کامل به افغانستان واگذار شود. خط چابهار – دلارام در افغانستان نیز باید با هزینه ایران ساخته شود. همه این سخنان برداشت شخصی فاروق اعظم از رساله ای روشن است.
از مشکلات اصلی سیستان و بلوچستان در سال های اخیر، زیر پا گذاشتن وعده همسایه شرقی در سال های اخیر در امر کسب عنوان است. از سوی دیگر، در سال های اخیر افغانستان و به ویژه طالبان، موضوع آب را به ابزار فشار سیاسی و با گسترش جدی سدسازی از یک سو و از سوی دیگر تبدیل کرده اند. آزادسازی حوضه هیرمند حتی در مواقع سیلابی به دنبال ایجاد تنش اجتماعی و سیاسی در شرق کشور و فشار بر مقامات ایرانی است.
حال سوال جدی این است که آیا حضور شخصیتی چون فاروق اعظم توهین به رنج هموطنان ما در سیستان بلوچستان نیست؟ آیا نتیجه این تسامح در حضور این چهره ضد ایرانی در عرصه دیپلماسی آب به نفع ایران خواهد بود؟
در تحلیل حضور فاروق اعظم، یکی از عناصری که باید مورد توجه قرار گیرد، نظر نخبگان سیاسی افغانستان در مورد حضور مذکور است. برخی از فعالان رسانه ای افغانستان معتقدند که فاروق اعظم نه به اندازه کافی موضوع آب را درک می کند و نه نسبت به صلح نگرش دارد. از این گذشته، مشکل تفکر و نگرش فاروق اعظم اساساً حفظ عنوان ایران یا خاک ایران نیست. بلکه مشکل آنها با سیاست های کلی جمهوری اسلامی است که چهره هایی مانند فاروق اعظم به دنبال فشار آوردن به جمهوری اسلامی بر سر مصرف آب هستند.
نخبگان افغانستانی که مخالف حضور طالبان در کشورشان هستند، معتقدند مشکل این است که برخی از سیاستمداران ایرانی فکر می‌کنند با حضور چنین شخصیت‌هایی در ایران و اهدای حافظ و مولوی می‌توانند مواضع ضدایرانی این افراد را تلطیف کنند چهره های طالبان حال با این همه صفات و مواضع روشن فاروق اعظم، چه چیزی این وسط مشخص نیست; دلیل حضور این چهره، شخصیت وی به عنوان سخنران کلیدی و چهره علمی در حوزه دیپلماسی آب است.
آیا این حضور در نهایت منجر به گشودن درهای جدیدی در دیپلماسی آب بین ایران و طالبان خواهد شد یا خیر؟ این سوال حتی برای حامیان فاروق اعظم نیز بی پاسخ مانده است و هنوز مشخص نیست که جدای از حضور این چهره ضد ایرانی، عواقب حضور وی به نفع ایران باشد.
