بهناز صفری؛ بازار: با توجه به پتانسیل های معدنی خوبی که در کشور وجود دارد، هنوز این بخش اقتصادی کشور به جایگاه خوبی نرسیده و نتوانسته درآمدزایی مناسبی برای کشورمان داشته باشد.
درحالی که اگر مشکلات بخش معدن مرتفع شده و سرمایه گذاری های خوبی در این بخش انجام شود، معادن ایران می توانند بالای ۵۰ میلیارد دلار و یا حتی ۱۰۰ میلیارد دلار برای ایران سودآوری داشته باشند ولی چالش ها و مشکلات کنونی معادن باعث شده موقعیت جهانی معادن ایران به خطر بیافتد و نتواند در منطقه و جهان جایگاه خود را به عنوان یک کشور معدنی تثبیت کند.
پیمان افضل، دکترای زمین شناسی و اکتشافات معدنی درخصوص برخی چالش ها و مشکلات بخش معدن در گفت و گو با بازار مسائلی را مطرح کرده و به سوالاتمان جواب داد.
*آیا در بخش معدن و صنایع معدنی ایران می توان به درآمدزایی و سودآوری خوبی رسید؟
کشورمان هم از پتانسیل های معدنی بسیار بالایی برخوردار بوده، هم منابع انرژی و نیروی انسانی خوبی دارد که تمامی این مزیت ها می تواند در بخش معادن بسیار تاثیرگذار باشد. اما به دلیل ساختار بسیار اشتباه سیاسی و مدیریتی، همچنین به خاطر ساختار اقتصادی که در کشورمان حاکم شده، مزیت هایی که در کشور وجود دارد هیچ گونه کارایی و سودآوری برای کشور ایجاد نمی کند، درحالی که اگر موانع و مشکلات بخش معدن ایران برطرف شود، معادن ایران را می توان به یک بخش کاملا مولد که لیاقت و پتانسیلش را دارد؛ تبدیل کرد.
با توجه به تمام مزیت ها و پتانسیل هایی که در معادن ایران وجود دارد، این بخش می تواند بالای ۵۰ میلیارد دلار و یا حتی ۱۰۰ میلیارد دلار برای ایران سودآوری داشته باشد. در نتیجه اگر ایران به این ارقام برسد، هم می تواند در منطقه جایگاه معدنی خود را تثبیت کند و هم در جهان به موقعیت معدنی خوبی برسد
*به نظرتان علت این که معادن ایران نمی تواند به سودآوری برسد و جایگاه خودش را در جهان پیدا کند؛ چیست؟
یکی از موارد بسیار مهمی که بر روی بخش صنعت و معدن ایران تاثیر گذاشته این است که سعی می کنند صنایع معدنی را از معادن جدا کنند، درحالی که جداسازی این دو بخش که مکمل یکدیگر هستند امکان پذیر نیست. بخش سیمان، فولاد سازی، شیشه سازی و گوهر سنگ ها همگی جزو صنایع معدنی هستند، ولی متاسفانه می خواهند این بخش ها را به نوعی از معادن جدا کنند.
در واقع مشکل اینجاست که بر روی هیچ کدام از موارد، یعنی صنایع معدنی و معادن اصلا فکر نمی کنند تا با روش های مختلف فرآوری، ارزش افزوده بالایی برای مواد معدنی ایجاد کرده و سودآوری در این بخش ها را افزایش دهند.
بسیاری از کشوهای همسایه به اندازه کشور ما از مزیت های معدنی برخوردار نیستند، اما فعالیت های خوب معدنی دارند و به پیشرفت های قابل قبولی رسیده اند، درحالی که این کشورها چه از نظر وسعت و چه پتانسیل های معدنی اصلا قابل مقایسه با ایران نیستند، ولی توانسته اند در بلند مدت به موفقیت های بسیار خوبی برسند. حتی بسیاری از کشورهای کوچک منطقه ارز آوری خوبی از محصولات معدنی خود دارند که قابل تامل است.
با توجه به پتانسیل هایی که در معادن ایران وجود دارد آیا سرمایه گذاران تمایل دارند در این بخش های اقتصادی سرمایه گذاری انجام دهند؟
یک سرمایه گذار در سراسر دنیا انتخاب های متعددی دارد، یعنی برای سرمایه گذاری موارد مختلفی را مورد بررسی قرار می دهند تا سرمایه هایشان به خطر نیافتد. باید به سرمایه گذار حرمت گذاشته شود، زیرا سرمایه گذار تا مدتی سرمایه هایش را خرج می کند و توقع دارد بعد از مدتی به سود دهی برسد؛ یعنی بعد از گذشت مدت زمانی مشخص، واحد معدنی هم باید خرج خودش را دربیاورد و هم به سودآوری مناسبی برسد. درغیر این صورت سرمایه گذاران چه داخلی و چه خارجی دیگر تمایلی به ادامه فعالیت در معادن ندارند.
با این که در ایران پتانسیل های معدنی خوبی وجود دارد، ولی به دلیل این که از یک سو، یکسری مسائل سیاسی وجود دارد و هم چالش های اقتصادی، بسیاری از سرمایه گذران خارجی تمایلی به سرمایه گذاری در معادن ایران ندارند؛ به خصوص این که ورود تجهیزات معدنی به دلیل تحریم ها با مشکلات فراوانی برخوردار است لذا وجود چنین مشکلاتی تمایل سرمایه گذران را برای ورود در بخش معادن کاهش می دهد.
قبلا به دلیل این که معادن سطحی وعیارها بالاتر بود، هزینه اکتشاف و استخراج از معادن، بسیار پایین تر بود. در نتیجه نیاز به سرمایه گذاری های اکتشافی و استخراجی در معادن قطعا کمتر بود. ولی الان به خاطر این که استخراج ها باید در عمق بیشتری صورت بگیرد و عیارها هم پایین است هزینه سرمایه گذاری بالا رفته است
*آیا نیاز به سرمایه گذاری در بخش معادن ایران به نسبت گذشته افزایش یافته است؟
قبلا به دلیل این که معادن سطحی و عیارها بالاتر بود هزینه اکتشاف و استخراج از معادن، بسیار پایین تر بود. در نتیجه نیاز به سرمایه گذاری های اکتشافی و استخراجی در معادن قطعا کمتر بود. ولی الان به خاطر این که استخراج ها باید در عمق بیشتری صورت بگیرد و عیارها هم پایین است هزینه سرمایه گذاری بالا رفته است.
هرچه مواد معدنی در عمق بیشتری قرار داشته باشد به همان نسبت ریسک های این بخش هم افزایش بیشتری پیدا می کند و ممکن است درصد خطای اکتشاف نیز افزایش یابد. بنابراین باید سرمایه گذاری های بیشتری در معادنی که عیار کمتری دارند انجام شود.
در نتیجه با توجه به شرایطی که در معادن ایران وجود دارد، سرمایه گذاری های اکتشافی، استخراجی و فرآوری قابل ملاحظه ای در این بخش ها نیاز است، زیرا وقتی این بخش ها در جریان تولید انبوه قرار بگیرند، به قدری سودآوری خواهند داشت که تمامی این هزینه ها را می پوشاند. ولی در شرایط کنونی با توجه به چالش های سیاسی و اقتصادی که در کشور وجود دارد روند موجود جوابگوی نیازهای معدنی نیست. یعنی هم رغبت سرمایه گذاری کاهش یافته و هم تجهیزات معدنی به روز در معادن وجود ندارد.
*با توجه به تحریم هایی که بر کشورمان حاکم شده و در بخش ورود تجهیزات معدنی مشکلاتی وجود دارد آیا می توان از ماشین آلات ایرانی برای پیشبرد اهداف استفاده کرد؟
چند سالی است به اسم تولید داخلی، ورود ماشین آلات معدنی را ممنوع کرده اند تا از تجهیزات ایرانی مورد استفاده قرار گیرد. آیا تاکنون هپکو که تولید کننده ماشین های معدنی است توانسته یک ماشین خوب به معادن ایران تحویل دهد؟ اصلا اگر بتوانند تجهیزاتی هم تولید کنند آیا این مقدار جوابگوی نیاز معادن ایران است؟ معادن بزرگ کشورمان به تجهیزات بزرگی نیاز دارند که تولیدات داخلی جوابگوی این نیازها نیست.
اگر می خواهیم با منطق به یک موضوعی نگاه کنیم، روندی که درحال حاضر در پیش گرفته شده نمی تواند تاثیرگذار باشد. درحال حاضر معادن به تجهیزات نو و ماشین آلات به روز نیاز دارد تا با روش های نوین بتوانیم در بخش های مختلف معدنی فعال باشیم. بنابراین برطرف شدن مشکلات معدنی نیازمند درایت مسوولان صاحب نظر ایرانی است، تا بتوانند مشکلات این بخش را رفع و رجوع کنند.
*آیا ورود صنایع معدنی به بورس می تواند در این بخش ها تاثیرگذار باشد و مولد سازی کند؟
در کشورمان چیزی به نام فرهنگ تولید و یا مولد سازی وجود ندارد. در ایران شرایط این گونه شده که عده ای می گویند به عنوان مثال قیمت جهانی فولاد افزایش یافته، بهتر است سهام فولاد خریداری شود تا به درآمدزایی خوبی برسند.
همین طور درمورد سهام سایر صنایع معدنی هم چنین روالی وجود دارد، اما همین که مشکلات سیاسی یا اقتصادی در کشور به وجود می آید، تمامی سهام ها ارزش خودشان را از دست می دهند و صف های فروش افزایش پیدا می کند. در نتیجه افرادی که سهام های گوناگون صنایع معدنی را خریداری کرده اند سرخورده شده سهام خود را می فروشند تا کمتر متضرر شوند. بنابراین، این گونه وارد بازار صنایع معدنی شدن یک نوع دلال بازی است و ربطی به مولد سازی ندارد.
معادن و کارخانه های صنعتی برای این که بخواهند تولید داشته باشند، نیازمند سرمایه گذاری هستند. اما برای سوددهی تولید باید زمان مناسبی درنظر گرفته شود. زیرا تا کارخانه ای راه اندازی شده و به سوددهی و بازگشت سرمایه اولیه برسد؛ زمان می برد درحالی که در ایران چنین پروسه ای نادیده گرفته شده و توقع دارند به محض راه اندازی، کارخانه ای به سرعت به سوددهی هم برسد که این مساله امکان پذیر نیست.
