کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی شورای اسلامی در جلسه روز یکشنبه خود به بررسی کلیات لایحه تنظیم مقررات پرواز از راه دور (پهپادهای غیرنظامی) پرداخت. این لایحه به پیشنهاد وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و با هدف تنظیم قوانین مربوط به بهره برداری، تولید و کنترل پهپادهای غیرنظامی از سوی دولت به مجلس ارسال شده است.
در این جلسه مسئولانی از وزارت دفاع، ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت راه و شهرسازی، سازمان هواپیمایی کشوری و سایر نهادهای مرتبط حضور داشتند و جزئیات این لایحه را بررسی کردند. در ادامه بررسی ها، کلیات این لایحه به اتفاق آرا تصویب و برای بررسی بیشتر جزئیات به کمیته دفاعی کمیسیون ارسال شد.
لزوم سازماندهی هواپیماهای بدون سرنشین غیرنظامی
پهپادها به عنوان یکی از فناوری های پیشرفته و کاربردی در دنیای امروز در زمینه های مختلفی مانند کشاورزی، امداد و نجات، حمل و نقل، محیط زیست و حتی تفریح و ورزش کاربرد دارند. با توجه به افزایش روزافزون استفاده از این فناوری در کشور و اهمیت آن در ایجاد زیرساخت های مدرن، لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی به عنوان ابزار لازم برای تنظیم قوانین و مقررات مربوط به این حوزه به مجلس ارسال شده است.
ویژگی های لایحه ساماندهی هواپیماهای بدون سرنشین غیرنظامی.
لایحه پیشنهادی چندین نوع پهپاد غیرنظامی را به تفصیل تعریف کرده است. این لایحه سه دسته اصلی پهپادها شامل پهپادهای کاربردی، پهپادهای تفریحی-ورزشی و پهپادهای اسباب‌بازی را شناسایی کرده است. از این حیث هر یک از این دسته بندی ها با توجه به کاربرد و ویژگی های فنی خود مشمول مقررات خاص خود می باشند.
1. «پهپادهای خدماتی»: این پهپادها در خدمات مختلفی مانند تصویربرداری، جمع آوری داده ها، امداد و نجات، راه سازی، محیط زیست، کشاورزی و حتی مدیریت بحران و بلایای طبیعی استفاده می شوند. این نوع پهپادها تا ارتفاع حداکثر 500 متری از سطح زمین پرواز می کنند.
2. «پهپادهای ورزشی-تفریحی»: این پهپادها که به راحتی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند، تنها در شعاع حداکثر 1000 متری و ارتفاع 100 متری عمل می کنند و به هیچ گونه سیستم ناوبری یا سنسور جمع آوری اطلاعات مجهز نیستند.
3. «پهپادهای اسباب بازی»: پهپادهایی که بیش از 200 گرم وزن ندارند و فاقد سیستم های ناوبری یا تصویربرداری پیشرفته هستند، اسباب بازی محسوب می شوند. این پهپادها تنها در شعاع 100 متری و ارتفاع 50 متری می توانند پرواز کنند و از شمول این قانون مستثنی هستند.
نظارت و تدوین خط مشی
از نکات قابل توجه این لایحه تشکیل «شورای سیاست گذاری پهپادهای غیرنظامی» است که وظیفه نظارت و تدوین سیاست ها در حوزه استفاده از پهپادهای غیرنظامی را بر عهده خواهد داشت. این شورا با مسئولیت وزارت راه و شهرسازی و عضویت نمایندگان نهادهای مختلف دولتی و نظامی از جمله وزارت دفاع، ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات و سایر دستگاه های مرتبط تشکیل می شود. . .
این شورا مسئولیت حصول اطمینان از سیاست های اجرایی، هماهنگی و نظارت بر اجرای صحیح قوانین مربوط به هواپیماهای بدون سرنشین غیرنظامی در سطح کشور را بر عهده دارد.
صدور مجوز و نظارت بر تولید و واردات.
بر اساس این لایحه، فعالیت های مختلف از جمله ساخت و تولید، واردات، تعمیر و بهره برداری از هواپیماهای بدون سرنشین مستلزم اخذ مجوز از سازمان هواپیمایی کشوری است. ضمناً در این لایحه واردات هواپیماهای بدون سرنشین غیرنظامی و قطعات مربوطه مشروط به تایید سازمان و وزارت دفاع. این قوانین برای حمایت از تولید داخلی و جلوگیری از واردات بی رویه و اثرات منفی آن بر اقتصاد ملی تدوین شده است.
ردیابی و صدور گواهینامه کاربر
لایحه پیشنهادی همچنین به موضوع ردیابی کاربران پهپادها می پردازد. افرادی که قصد استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین غیرنظامی را دارند باید پس از گذراندن دوره های آموزشی و کسب صلاحیت های جسمی و روحی، گواهی کاربری از سازمان هواپیمایی کشوری دریافت کنند. این سازمان همچنین مسئولیت صدور گواهینامه کاربران و انجام بررسی های امنیتی را بر عهده دارد.
ایمنی و کنترل پرواز.
نکته مهم دیگر این لایحه سیستم های ردیابی و کنترل پهپادها است. با توجه به مسائل امنیتی، تولید و واردات هواپیماهای بدون سرنشین غیرنظامی و همچنین کنترل پرواز آنها توسط ستاد کل نیروهای مسلح و سایر نهادهای امنیتی نظارت دقیق خواهد شد.
در صورت کشف پروازهای غیرمجاز و یا استفاده از پهپاد در مناطق حساس و یا با هدف ارتکاب جرایم علیه امنیت، مرتکبین تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت. به همین ترتیب، در صورت بروز حوادث، مفقود شدن یا سرقت هواپیماهای بدون سرنشین، مالک یا اپراتور مسئول است. فورا به مقامات امنیتی اطلاع دهید.
اثرات و آینده پهپادها در ایران
این لایحه می تواند گام مهمی در جهت توسعه صنعت پهپاد در ایران باشد. این قانون علاوه بر تقویت زیرساخت های قانونی و امنیتی می تواند زمینه ساز گسترش استفاده از پهپادها در بخش های مختلف اقتصادی و خدماتی مانند کشاورزی، امداد و نجات، پایش محیط زیست و زیرساخت های شهری شود.
اما تصویب و اجرای این لایحه مستلزم همکاری و هماهنگی بین تمامی دستگاه های دولتی و نظامی است تا در زمینه های مختلف از جمله امنیتی، اقتصادی و اجتماعی دچار مشکل نشوند.
لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی به عنوان یک اقدام قانونی و اجرایی می تواند ضمن بهبود مدیریت و بهره برداری از این فناوری جدید، از بروز مشکلات امنیتی و غیرقانونی در استفاده از پهپادها جلوگیری کند. این لایحه همچنین می تواند بستری برای توسعه صنعت پهپادهای بدون سرنشین در ایران فراهم کند و کشور را به قطب پیشرو در منطقه تبدیل کند.
