حادثه دردناکی در صحنه دستگیری متجاوز سریالی در شرق تهران/ تیراندازی به یک فرد بی گناه رخ داد.

به گزارش رکنا، تیراندازی این اولین و مهمترین آموزش برای دانشجویان پلیس است.

در هر ماموریت پلیسی، شلیک صحیح، به موقع و ضروری و تیری که به هدف اصابت کند، موفقیت محسوب می شود. این تزریق می تواند منجر به توقف خودروی سرقتی، مهار و دستگیری سارق یا مجرم و نجات جان یک فرد بی گناه شود.

اما همانقدر که اسلحه دوست خوب و قابل اعتماد و منبع تشویق تلقی می شود، می تواند خطرناک نیز باشد. به جای اینکه جان مامور را در برابر حمله یک انسان نجات دهد، باعث مرگ یک فرد بی گناه یا به جای کشف بزرگ، منجر به شکست یک سری تحقیقات جنایی می شود.

کارآگاه هادی مصطفی که سال ها در سمت معاونت جنایی فرجا فعالیت می کرد، به بررسی موارد تیراندازی اشتباه و خطای پلیس پرداخت و راهکارهایی در این زمینه برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی بیان کرد.

در حرفه کارآگاهی و پلیسی بر خلاف ظاهر زیبا و نمایش اغراق آمیز قدرت و خلاقیت آنها در فیلم ها، کابوس های شبانه نیز دیده می شود. فرار متهم، مفقود شدن اسلحه و یکی از بدترین آنها مرگ بیگناه یا متهم بر اثر شلیک اشتباه یا شلیک اشتباه است.

نبود آمار دقیق پرتاب آزاد

هر ساله در هر کشوری افراد بی گناه در حین ماموریت پلیس بر اثر شلیک گلوله مجروح می شوند.

متأسفانه در بیشتر موارد، دولت ها برای حفظ وجهه پلیس و حفظ آبروی آن ها آمار واقعی از این حوادث ارائه نمی کنند.

تنها آمار موجود در اینترنت مربوط به ایالات متحده آمریکا است که نشان دهنده روند افزایشی در مرگ و میر ناشی از تیراندازی افسران پلیس است که این رقم بیش از 800 نفر در سال است.

در کشور ما هر از چند گاهی اخباری مبنی بر تیراندازی به سمت مأموران و کشته یا زخمی شدن مظنون، متهم یا فرد عادی منتشر می شود و خبرساز می شود. بسته به نوع حادثه، نوع اتهام، جنسیت، سن و شرایط قربانی، دامنه واکنش ها متفاوت است.

تقریباً در همه موارد، سوء نیت فرض می شود و سایر عوامل نادیده گرفته می شوند، به همین دلیل است که به ندرت بازتاب های انتقادی سازنده ای را دیده ایم که با پیشنهادها یا راه حل های عملی همراه باشد.

خطای تیراندازی
این نوع حوادث همه از یک نوع نیستند. منشأ آنها با یکدیگر متفاوت است. من سعی خواهم کرد با ذکر نمونه هایی از این گونه حوادث تصویر روشنی از این تفاوت ها ارائه دهم. حتما شنیده اید که غلامرضا خوشرو – خفاش شب – متهم به 9 فقره قتل و تجاوز وی در سال ۱۳۷۶ دستگیر و اعدام شد که پیش از این در سال ۱۳۷۱ به اتهام تجاوز جنسی دستگیر و زندانی شده بود.

در سال 1971 وقتی کارآگاهان اطلاعات غرب برای دستگیری او رفتند، متهم متوجه شد و متواری شد. در تعقیب و گریز که برای دستگیری وی انجام شد، ماموران شروع به تیراندازی کردند و در عملیات مذکور مرد بی گناهی که در سفر بود به ضرب گلوله کشته شد.

این نوع شلیک نمونه ای از شلیک اشتباه است.

کارآگاهان برای دستگیری متجاوز زنجیره ای به این ماموریت رفتند و نوع اتهام و جرایم ارتکابی به گونه ای بود که از تیراندازی به متهم ابایی نداشتند.

مجرم مورد اصابت گلوله قرار گرفت و کمی مجروح شد اما یکی از گلوله ها به مرد بیگناهی اصابت کرد.

کتمان حقیقت با مرگ متهم

شکل دیگر این حوادث تیراندازی به فرد تحت تعقیب دستگاه قضایی و انتظامی است.

برای مثال می توانم به قتل یک متجاوز سریالی در شرق تهران با شلیک گلوله اشاره کنم.

در این مورد فردی در ساعات اولیه صبح وارد خانه هایی شد که بانوی خانه تنها بود و به وی حمله کرد. با پیگیری های کارآگاهان پلیس آگاهی تهران، این مهاجم سریالی شناسایی و تمامی مدارک موجود صحت اتهام را نشان می داد.

دستور دستگیری وی از سوی مقام قضایی صادر و کارآگاهان موفق به شناسایی محدوده محل سکونت وی شدند اما با دستگیری وی اقدام به فرار کرد و افسر پرونده مجبور به تیراندازی شد.

شاید این نوع تیراندازی موجه ترین باشد، اما از آنجایی که در نهایت منجر به مرگ متهم شد، برای ماموران بدون عواقب منفی نبود. جدای از عواقب قضایی و غیر آن، تحقیقات ناقص و ترک ناقص پرونده از جمله پیامدهای ناراحت کننده چنین حوادثی است.

گاهی ممکن است تیراندازی به دلیل شرایط خاص افسر، متهم یا محل باشد. در یک مورد، مامور با حکم قضایی به محل سکونت فرد مراجعه می کند.

فرد مورد نظر حالت عادی نداشت و مدام به اطرافیان و حاضران فحاشی می کرد. وی پیش از ورود مامور اقدام به شکستن شیشه مغازه کرد و چاقوی بزرگی در دست داشت و اطرافیان خود را تهدید کرد. مامور ناگزیر شروع به تیراندازی می کند و مرد جوان کشته می شود.

عواقب شلیک نادرست

بدون شک، در هر شلیک از دست رفته یا گلوله سرگردان که منجر به مرگ می شود، عذاب ذهنی با شدت و ضعف متفاوت وجود دارد.

هر انسان شریفی که برای دستگیری یک نفر تلاش و مبارزه کند، حتی به خاطر اشتباه خودش هم نمی تواند به راحتی با قتل یک فرد بی گناه کنار بیاید.

علاوه بر این، فرد باید از منظر قضایی پاسخگو باشد و در برخی موارد با اعمال محدودیت های قضایی و انتظامی همراه است.

از سوی دیگر، در مواردی که تیراندازی موجب مرگ متهم می شود، روند توسعه پرونده مختل شده و حتی ممکن است متوقف شود.

ضمن اینکه اعتبار سازمان و پلیس در افکار عمومی زیر سوال رفته و ممکن است عواقب بدتر از این ها داشته باشد.

راه حل های پیشگیرانه

برای جلوگیری از این اتفاقات اولین راه حل آموزش است. مأموریت های پلیس معمولاً در مناطق شهری و مکان هایی که افراد عادی در آن تردد می کنند انجام می شود که معمولاً به شکل تعقیب یا درگیری، حمله و دفاع است.

در چنین شرایطی برای داشتن آمادگی لازم، مهارت و عملکرد مناسب، تمرین تیراندازی در میدان تیر و میدان تیر با هدف ثابت و داشتن زمان کافی تیرانداز جوابگو نیست.

امروزه از روش های مختلفی مانند میدان تیر با اهداف متغیر یا شبیه سازهای الکترونیکی استفاده می کنند که باعث افزایش مهارت می شود.
راه حل بعدی، نوع سلاح های مورد استفاده پلیس است. قدرت و نوع آسیب هر سلاح باید بر اساس هدف ارزیابی و انتخاب شود.

اگر قرار است امنیت پرواز از سلاحی در داخل هواپیما استفاده کند، برد و قدرت آن سلاح نباید به گونه ای باشد که در صورت شلیک و در مسیر به قسمت های مختلف هواپیما آسیب برساند.

بسته به نوع ماموریت، ممکن است از سلاح های الکترونیکی با عملکردهای مختلف و نشانگرهای لیزری استفاده شود. سلاح هایی نیز وجود دارند که برای اهداف خاصی استفاده می شوند. مثلاً اسلحه ای که وسیله ای را پرتاب می کند و به محض اصابت به انسان مانند تور و طناب دور بدن و دست و پاهای فرد می پیچد.

نوعی تفنگ فوم نیز وجود دارد که با پاشیدن مایعی که به صورت فوم چسبنده است حجم آن را افزایش داده است به طوری که فرد مورد نظر در انبوهی از فوم چسبنده گرفتار شده و اجازه حرکت از او سلب شده است.

خاطره رویای نجات.

در زمان رضاخان به دلیل کمبود سلاح و مهمات کافی، در مقطعی برخی از مأموران شهربانی مجبور به استفاده از سلاح های خالی بدون فشنگ یا جعبه خالی شدند. مدتی بعد تبهکاران متوجه این موضوع شدند و وقتی می خواستند به دوستان یا همدستان خود بگویند که اسلحه آنها فشنگ ندارد، گفتند: خالی است. اصطلاح فعلی خالی نیز ریشه در این تاریخ دارد.

در سال 66 و در بدو خدمت در پلیس آگاهی، ماجرای نوجوانی 17 ساله ساکن دولت آباد مشخص شد که می دانست متهم با دزدی ها و فرارهای مکرر خود از بچه های شعبه سرپیچی کرده است. و در نهایت از ندامتگاه متواری شد و در راه منزل موتورسیکلت را از کلانتری به سرقت برده بود.
تصمیم گرفتیم همان شب برای دستگیری او به محل برویم. تصمیم گرفتم کمی استراحت کنم تا همکارم آمد و خوابم برد و در خواب دیدم که این نوجوان در حین دستگیری به ضرب گلوله من کشته شد.

با حالتی گیج از خواب بیدار شدم و خوشحال بودم که خواب است. آن روز با اسلحه خالی برای دستگیری متهم رفتیم و در کوچه ای در حالی که داشت با دوستانش صحبت می کرد او را دیدیم.

از کنار ماشین رد شدیم، خواستم پیاده شوم و غافلگیرش کنم، اما نمی دانستم مرا دیده است و به محض اینکه عبورمان را می دید فرار می کرد.

از پشت صداش کردم و به علی گفتم بس کن وگرنه شلیک می کنم. لحظه ای ایستاد و از دور به من نگاه کرد اما سریع فرار کرد. آن شب اسلحه ام خالی بود و علی فرار کرد. اما در فرصتی دیگر متهم را دستگیر کردیم.

مرضیه همایونی