به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، در اوایل دهه 1340 ایران به عنوان یکی از متحدان اصلی ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه شناخته می شد. کمک های اقتصادی و نظامی آمریکا به ایران در چارچوب دکترین ترومن و بعدها دکترین آیزنهاور برای توقف نفوذ کمونیسم و تثبیت رژیم های همسو با غرب در منطقه بسیار مهم بود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در این شرایط آمریکا خواهان امتیازات ویژه برای اتباع خود در ایران بود. در سال 1343 مجلس ایران با تصویب لایحه ای به شهروندان و نظامیان آمریکایی در ایران مصونیت از تعقیب قضایی اعطا کرد. بر اساس این لایحه، کارمندان نظامی و غیرنظامی آمریکایی و خانواده های آنها در صورت ارتکاب جرم در ایران، در ایران تحت تعقیب و پیگرد قانونی قرار نخواهند گرفت و دادگاه های ایران حق محاکمه آنها را ندارند. در عوض، آنها در دادگاه های نظامی ایالات متحده محاکمه شدند. این تصمیم واکنش های منفی را در سطح جامعه و فضای سیاسی ایران به دنبال داشت. به ویژه روحانیون و ملی گرایان به این موضوع اعتراض داشتند، زیرا آن را نشانه نقض حاکمیت ملی ایران و سلطه بیگانگان بر کشور می دانستند. مهمترین واکنش به این موضوع را آیت الله روح الله خمینی نشان داد. امام خمینی در سخنانی تند علیه کاپیتولاسیون، این امتیاز را خیانت به استقلال کشور و ملت ایران خواندند. او با زبانی روشن و احساسی به مردم گفت:
آیا دولت ایران ایران را به مستعمره آمریکا تبدیل کرده است؟ آیا ایران فروخته شده است؟ آبروی ما را برده اند! اگر شاه یک آمریکایی را زیر پا بگذارد، هیچکس نمی تواند او را تحت تعقیب قرار دهد، اما اگر یک ایرانی سگ آمریکایی را زیر پا بگذارد، باید محاکمه شود.» این سخنان تأثیر زیادی در تحریک احساسات ضد آمریکایی و مخالفت با حکومت پهلوی داشت. در این سخنرانی رژیم پهلوی امام خمینی را به ترکیه تبعید کرد..
اثرات سیاسی کاپیتولاسیون
1. افزایش نفوذ روحانیت در جامعه: واکنش ناگهانی امام خمینی (ره) به کاپیتولاسیون، ایشان را به چهره ای محبوب و نماد مقاومت در برابر رژیم پهلوی و قدرت های خارجی تبدیل کرد. این جایگاه باعث شد که نفوذ روحانیت در جامعه بیشتر شود و کم کم به یکی از ارکان اصلی انقلاب اسلامی سال 57 تبدیل شود..
2. تشدید فشار سیاسی بر رژیم پهلوی: اعتراضات علیه کاپیتولاسیون یکی از اولین نشانه های گسترده نارضایتی عمومی از دولت محمدرضا شاه بود. این نارضایتی ها در سال های بعد به تحرکات اجتماعی و سیاسی بیشتری منجر شد و در نهایت منجر به سقوط رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی شد..
بر اساس این مقدمات، سپس با بررسی کتاب مستشاران نظامی آمریکا در ایران، اساسنامه مرکز اسناد انقلاب اسلامی و نسخه های مختلف اسناد موجود در این مرکز، ابعاد گستاخی آمریکایی ها را بررسی خواهیم کرد. مشاوران در ایران:
نوع رفتار و برخورد مستشاران آمریکایی با ایرانی ها.
یکی از موضوعات و بحث‌هایی که در خصوص حضور مستشاران نظامی آمریکا در ایران مطرح شد، رفتار و برخورد آنها با همکاران ایرانی‌شان بود. و سبک زندگی آمریکایی ها در ایران یک زن ایرانی که سال ها شغل مهمی در سازمان اطلاعاتی آمریکا داشت، گفت: آمریکایی ها اصرار دارند که مانند آمریکایی ها در اینجا زندگی کنند، از آنها انتظار می رود که مانند آمریکایی ها زندگی کنند در مسیرهای مشخصی قرار می گیرند تا با شیوه زندگی در آمریکا آشنا شوند ایرانی که در ایالت اوکلاهاما تحصیل کرده و در تهران به استخدام وزارت علوم درآمده علت را می پرسد. دولت و سرمایه آمریکا صاحبان آنها افراد دست دوم و سوم را به عنوان نماینده خود به ایران می فرستند. جوزف انکهارت در انتقاد از اقدامات مستشاران آمریکایی در ایران نوشت: نتیجه ای که می توان گرفت این است که حضور تعداد زیادی از آمریکایی ها در ایران به عنوان مستشاران نظامی در درازمدت زیان آور بود، چه فشارهایی باعث تفاوت در فرهنگ ها شد. و ارزش‌های سیاسی تأثیر این مستشاران بر جامعه (ایران) نتیجه معکوس داشت و پرهزینه‌تر و بزرگ‌تر از پیشرفت‌هایی بود که با نوسازی ارتش به دست آمد راهی برای تعدیل این تفاوت ارزشی، زیرا با وجود اینکه به او مصونیت سیاسی می دادند، او را تشویق می کردند که از دید ایرانی ها به گونه ای غیرمنطقی و افراطی زندگی کند، زیرا او هیچ گونه دریافت سیاسی و فرهنگی نداشت. و آموزش زبانی به اینکه بتواند بدون برانگیختن حساسیت های ایرانیان به زندگی و کار خود ادامه دهد.
اقدام دولت آمریکا برای استفاده تا حد امکان از اقلیت های قومی و مذهبی به عنوان کارمندان محلی در سفارت و کمک به مستشاران نظامی نمونه دیگری در این زمینه است. درصد قابل توجهی از ارامنه مسیحی برای سایر سفارتخانه های ایالات متحده کار می کردند. شرکت های تابعه و دفاتر کنسولی در ایران نیز به طور نامتناسبی حضور داشتند، به عنوان مثال، در سال 1970 (1349 نفر) از 247 کارمند محلی، 102 نفر مسلمان، 101 نفر ارمنی و 44 نفر آشوری و یهودی بودند. تقریبا 60 درصد ایرانیان شاغل هستند. به گفته سفارت ایالات متحده، آنها متعلق به اقلیت های مذهبی ساکن در این کشور بودند. همانطور که در سال 1968 (1347) از هر سه کارمند محلی سفارت، دو نفر غیرمسلمان بودند، در کشوری که ارامنه تنها 5 درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند، 50 درصد از کارمندان دولت محلی آمریکا از بین آنها انتخاب شدند.
غرور مشاور مبتنی بر سند.
اما مشکل محدود به این ابعاد نبود و مستشاران آمریکایی به قوانین و آداب و رسوم جامعه ایران احترام نمی گذاشتند و حتی با نهادهای قدرتمندی چون ساواک و شخص شاه نیز رفتار گستاخانه ای داشتند. همین موضوع باعث شد رئیس اداره ساواک استان کرمانشاه از رفتار توهین آمیز یکی از این مستشاران صحبت کند. به گفته رئیس ساواک استان کرمانشاه، این مستشار آمریکایی حتی در حضور شاه نیز رفتار گستاخانه ای داشته است و زمانی که یکی از مسئولان فرهنگی در مقابل شاه نسبت به این نوع رفتارها به وی هشدار داد، با سردی پاسخ داد که من هستم. پیروی از قوانین کشور خودم را دنبال می کنم.
شرح سند:
تیمسار رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور.
آقایان محترم بر اساس اطلاعاتی که یک آمریکایی به نام جی اچ لینتنر مشاور فرهنگی این استان ارائه کرده است، ایشان با مردم ایران به خصوص فرهنگیان به شدت خشن و بی ادبانه رفتار می کنند و از هیچ کاری با آنها دریغ نمی کنند. در روز سفر اعلیحضرت همایون شاهشاهی به شاه آباد، فرد خارجی به نام غرب با کت بدون رعایت نجابت و ادب در مراسم حضور یافته بود و پس از تذکر رئیس فرهنگ مبنی بر رعایت ادب، با تحقیر پاسخ داد که من مطابق رفتارم. با مقررات کشورم نشان می دهم. اقدام این تماشاگر به شدت زننده و توهین آمیز در ملاء عام بود. به گفته این سازمان، این فرد صلاحیت اقامت در این منطقه و حتی کشور را ندارد.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت استان پنجم. بهرامی”
29219
