خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: خیرالله محمودی استاد ادبیات و زبان فارسی دانشگاه شیراز است که امسال هفتادمین سال تاسیس خود را جشن می گیرد. به همین منظور و برای آشنایی با تاریخچه و برنامه های این دانشگاه با وی گفت و گو کردیم.
شرح این گفتگو در ادامه می آید؛
* دانشگاه شیراز در چه سالی تاسیس شد؟ و دانشکده ادبیات اولین دانشکده این دانشگاه بود؟
به نام خدا جان و خرد در سال 1324 اولین دانشکده پزشکی در شیراز تأسیس شد و بعدها در سال 1333 گروه زبان و ادبیات فارسی یعنی تخصص دوم به آن اضافه شد. آنها یک ساختمان اجاره می کنند و سپس بخش انگلیسی ایجاد می شود. یعنی اگر بخواهیم ساختمان های دانشگاه شیراز را در نظر بگیریم، در سال 1324 دانشکده پزشکی تأسیس شد و سپس به مرور زمان دانشگاه های دیگری ایجاد شد: دانشکده علوم انسانی که شامل زبان و ادبیات فارسی و انگلیسی بود. سپس دانشکده کشاورزی. با این سه دانشکده دانشگاه شیراز تبدیل به دانشگاه شد چون شرط دانشگاه شدن یک موسسه این است که حداقل سه دانشکده داشته باشد. امروزه تقریباً 70 دانشکده و بخش های متعددی دارد.
*مؤسس دانشگاه شیراز چه کسی بود؟ اولین مدیران و اولین معلمان چه کسانی بودند؟
از دانشکده پزشکی اطلاعی ندارم اما در زبان و ادبیات فارسی اولین فردی که این رشته را راه اندازی کرد دکتر روتگر بود. او مؤسس گروه زبان و ادبیات فارسی شد و سپس اساتید دیگری مانند دکتر نورانی وصل، مؤسس گروه زبان و ادبیات فارسی شدند و اساتید دیگری را جذب کردند. از سال 1334 چند معلم با هواپیما از تهران آمدند: آقایان علی اصغر حکمت، دکتر مظاهر مصفا و یک نفر دیگر که الان یادم نیست. اساتیدی مانند آقای دکتر علی سامی که در گروه باستان شناسی بودند و همچنین اساتید دیگری که با این گروه همکاری داشتند، دکتر محمدعلی مژده که اصالتا شیرازی بودند. این افراد اولین اساتید گروه زبان و ادبیات فارسی بودند.
* بعد از این تیم اولیه که هیئت علمی و معلمان پروازی را که داشتید تأسیس می کند، چه تغییراتی در کادر معلمی ایجاد می شود؟ آیا نام روسای دانشگاه ها را می دانید؟
من قبل از انقلاب حضور روسای دانشگاه ها را ندارم اما بعد از انقلاب تا جایی که یادم می آید دکتر زمانی، دکتر ارشاد و دکتر موزنی بودند. در مورد گروه زبان فارسی اطلاعات کامل تری دارم چون بعد از انقلاب به عنوان دانشجو وارد دانشگاه شیراز شدم.
* چه سالی وارد دانشگاه شدید؟
در سال 1363 دانشجوی کارشناسی ادبیات فارسی در دانشگاه شیراز و مجدداً در دانشگاه شیراز در سال 1347 دانشجوی کارشناسی ارشد و در سال 1354 دانشجوی دکتری ادبیات فارسی شدم.
*همه رشته های دانشگاه شیراز؟
بله، من در دانشگاه شیراز بودم و از سال 63 با اساتید آشنا هستم. از معلمان قبل از انقلاب: آقایان دکتر منصور رستگار فسایی که اکنون بازنشسته و مقیم آمریکا هستند، آقای دکتر جعفر موید شیرازی، آقای دکتر محمدمهدی جعفری که در نهج البلاغه مشغول به کار بودند. آقایان دکتر منوچهر امیری که متأسفانه از دنیا رفتند و دکتر غلامرضا افراسیابی، پوران شجیعی، دکتر خاوری و محمد خلیل رجایی که کتاب معالم البلاغه را تألیف کردند. همه این افراد از چهره های شاخصی بودند که تقریباً از سال 1949 به بعد وارد دانشگاه شدند و فعالیت داشتند.
* از گرایش های خود در حوزه ادبیات فارسی از جمله ادبیات کودک و نوجوان بگویید!
بله اولین دوره کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز در سال 1365 با راهنمایی محض راه اندازی شد و در سال 1369 اولین دوره دکتری تاسیس شد. این روند هم در مقطع کارشناسی ارشد و هم در مقطع دکتری اتفاق افتاد. اما امروز گروه ادبیات دانشگاه شیراز دارای یک مدرک کارشناسی و چهار رشته کارشناسی ارشد در رشته ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات عامه پسند، ادبیات پایدار و ادبیات ناب است. و در مقطع دکتری چهار رشته ادبیات عرفانی، ادبیات حماسی، ادبیات غنایی و ادبیات ناب وجود دارد. دانشگاه شیراز چندین موسسه دارد که در دانشگاه های دیگر نیستند یا در برخی دانشگاه ها هستند. از جمله اینکه ما مرکزی به نام مرکز تحقیقات علمی داریم. در واقع کلیه فعالیت های پژوهشی اعم از کنفرانس ها و نشست های علمی زیر نظر این مرکز انجام می شود. مرکز مستقلی است اما تحت نظارت است. گروه زبان و ادبیات فارسی. ما پژوهشگاه مطالعات ادبیات کودک و نوجوان داریم و تا جایی که می دانم در دانشگاه وجود ندارد. می دانید اولین جایی که رشته ادبیات کودک و نوجوان راه اندازی شد دانشگاه شیراز بود و ما به عنوان یکی از دانشگاه های مرکزی متمرکز بر این موضوع تقریبا هر سال در اردیبهشت ماه یک همایش برگزار می کنیم و معمولا هر یک یک بار همایش ملی برگزار می کنیم. سال یا دو سال در میان آنها ما یک قطب علمی داریم و می دانید که دانشگاه های زیادی وجود ندارند که قطب علمی داشته باشند: دانشگاه شیراز، دانشگاه تهران، دانشگاه فردوسی مشهد و غیره. ما نزدیک به 20 سال است که مرکز علمی داریم. ما دفتر ایران شناسی داریم، فردوسی شناسی داریم، نماینده فرهنگستان در دانشگاه داریم، نماینده ای از دفتر انجمن ترویج زبان فارسی داریم که در برخی از دانشگاه ها وجود دارد. اینها همه موسسات وابسته به دانشگاه شیراز هستند.
* آیا همه آنها در محوطه دانشگاه شما هستند؟
بله، ابتدا چند ویژگی محیط دانشگاه را به شما بگویم: علاوه بر دانشگاه علوم پزشکی، اولین ساختمانی که به نام دانشکده ادبیات و علوم انسانی ساخته شد، در محلی به نام چهارراه حروف و بر روی اصلی ساخته شد. محور بناهای باستانی، علمی و فرهنگی شیراز؛ کنارش حافظیه است، سمت شرقیش سعدی است، آنجا 40 مقام داریم، هفتان داریم، خواجوی کرمانی داریم. چون این قسمت در واقع قطب اصلی ادبی بود، دانشکده را اینجا تأسیس کردند. پردیس دانشگاه شیراز در واقع مکانی است به نام ارم، نزدیک باغ ارم و بسیار بزرگ است. تمامی دانشکده ها در این پردیس قرار دارند: دانشکده های علوم، دانشگاه علوم انسانی که به نوبه خود شامل پنج دانشکده می باشد. فارغ التحصیل دانشگاه فنی هنوز وارد پردیس نشده و خارج از پردیس است. دارند ساختمان خود را می سازند. اما دانشکده کشاورزی و دانشکده دامپزشکی خارج از شیراز هستند. یعنی از جاده اصفهان به شیراز حدود 10 کیلومتر است. زیرا هر دو به فضای زیادی نیاز دارند، هم برای کشاورزی و هم برای دامپزشکی. بنابراین جایی که الان هستیم هنوز همان ساختمانی است که در سال 1341 ساخته شد. دانشگاه شیراز می خواست رشته ادبیات را به همان پردیس منتقل کند، اما گروه ادبیات نپذیرفت و مقاومت کرد. دلیلش این بود که ادبیات اصلی همین جایی است که ما هستیم، حتی می خواستند یک ساختمان جدید به ما بدهند، ما قبول نکردیم و گفتیم در همان ساختمان قدیمی یعنی همان دانشکده قدیمی از سال 1341 می مانیم. بخش ادبیات در همان بخش قدیمی باقی ماند، دانشکده ای که تقریباً 62 سال پیش ساخته شد.
* منظور از دانشگاه شیراز دانشگاه پهلوی قبل از انقلاب است؟
بله، گویا محمدرضا پهلوی سفری به آمریکا داشته و دانشگاه پنسیلوانیا را دیده است. وی گفت: دوست دارم چنین دانشگاهی در ایران ساخته شود. به یکی از افراد آنجا محول می شود که بیاید و بر اساس روش آن دانشگاه در ایران دانشگاه بسازد. به این ترتیب دانشگاه شیراز بر اساس طرح دانشگاه در آن ایالت آمریکا تبدیل به دانشگاه می شود. الان هم در دانشگاه شیراز به گروه های آموزشی گروه می گویند: گروه ادبیات، گروه مهندسی برق و … در حالی که در دانشگاه های دیگر به آنها گروه می گویند. لذا می گویند از همان لحظه پهلوی بر اساس آن دانشگاه دولتی آمریکا ساخته شد.
*و آیا همان دانشگاهی است که اساتید آن انگلیسی صحبت می کردند؟
بله در دانشگاه پهلوی قبل از انقلاب فقط زبان و ادبیات فارسی به زبان فارسی تدریس می شد. همه دوره ها به زبان انگلیسی بود.
*اگر اشتباه نکنم در دوره ای قبل از انقلاب فرهنگی، مهر مدیر انجمن زرتشتیان و ریاست دانشگاه شیراز بود.
دکتر فرهنگ مهر بود، مدتی دکتر جمشید آموزگار رئیس دانشگاه بود. این را هم بگویم که بعد از انقلاب هم هر دانشجویی که وارد هر گروهی می شد باید ابتدا شش واحد زبان انگلیسی می خواند. من خودم یکی از آن دانشجویان بودم. این شش واحد را زبان پیش دانشگاهی می نامیدند. پس از ورود به دانشگاه، دانشجو باید آن 6 واحد انگلیسی را می خواند تا زبان خود را بهبود بخشد.
* امسال دانشکده ادبیات 70 ساله می شود. برنامه هفتادمین سالگرد دانشگاه شیراز و روز حافظ چیست؟
به شما بگویم که حدود 11 ماه پیش فکر می کردیم از زمانی که گروه زبان و ادبیات فارسی در سال 1333 تأسیس شد، امسال 70 ساله می شود. به همین دلیل تصمیم گرفتیم این رویداد را برگزار کنیم. در واقع پژوهشگاه بانی این کار است و روز پنجشنبه 28 مهرماه از ساعت 8 صبح تا 12 شب مراسم داریم. در این مراسم علاوه بر اینکه کلیپ های مختلفی در مورد تاریخچه گروه و سایر قسمت ها پخش و اجرا می شود، برخی از اساتید ارشد دانشگاه از جمله آقایان دکتر رستگار، دکتر نیری، موید و آقای جعفری به صورت حضوری و چند نفر از جمله دکتر حداد عادل، دکتر یاحقی و دکتر شفیعی کدکنی در دانشگاه شیراز سخنرانی خواهند کرد. همچنین نمایشگاهی از آثار اساتید دانشگاه شیراز برپا شده است. و چون تعدادی از اساتید ما که از دنیا رفتند مانند دکتر مژده و دکتر وصل و دکتر افراسیابی از نزدیکان حضرت حافظ خاک هستند قرار شد بعد از پایان برنامه همه به مراسم ختم این عزیزان بروند. برخی این برنامه عمومی است و افراد دیگری از موسسات مختلف نیز دعوت شده اند.
*برنامه بزرگداشت روز حافظ نیز در قالب همین برنامه برگزار می شود؟
نه، این یک برنامه جداگانه است. چون گروه ادبیات کانون حافظ مستقل است. مدیر آن مرکز همکار ما جناب آقای دکتر حسام پور هستند. بزرگواران حافظ برنامه خود را دارند.
* خیلی ممنون دکتر. اگر چیزی باقی مانده باشد به آن گوش خواهیم داد.
موضوع این است: ببینید اساتیدی در دانشگاه ادبیات شیراز بودند و هستند که در واقع همه از چهره های ملی و حتی جهانی هستند. و یک دپارتمان و مرکزی است که اکثر اساتیدشان در دانشگاه های خارج از ایران نشریات زیادی دارند که ادبیات فارسی در آنجا تدریس می شود، اکثرشان رفتند، تدریس کردند و کار کردند و ما باید این کار را در دانشگاه های دیگر که سابقه طولانی دارند انجام دهیم. . برای دادن به زبان و ادبیات فارسی احترام می گذاریم زیرا زبان ادبیات فارسی فقط برای تدریس نیست. به همین دلیل جشن 70 سالگی را برگزار می کنیم که با حضور اقشار مختلف از خبرگزاری های مختلف پخش می شود. به هر حال این کار باعث می شود که زبان و ادبیات فارسی که در واقع زبان فرهنگ و ملت و دین ماست بیشتر شناخته شود و اهمیت بیشتری پیدا کند و مردم با فعالیت این رشته و این زبان در چه زمینه هایی آن را می شناسند و از افرادی که در این فضا و در این حوزه کار کردند، تحقیق کردند، تحقیق کردند، احترام بگذارید و این کار احترام به زبان و علم و فرهنگ است.
