بازار؛ گروه صنعتی: صنعت معدن ایران در حال حاضر تحت تاثیر رکود بازارهای جهانی با چالش هایی مواجه است. بنابراین میزان تقاضا در بازار جهانی به شدت کاهش یافته است و از سوی دیگر رکود در بازار املاک چین باعث کاهش تقاضا شده است. در حالی که در چند وقت اخیر گزارش ها از وضعیت بازار فلزاتی مانند مس و روی مثبت بوده است، هنوز نمی توان با قطعیت گفت که وضعیت تغییر کرده است. به همین دلیل، صنایع معدنی ایران باید برنامه های جدیدی را برای سوق دادن مواد معدنی به سمت محصولات با ارزش افزوده بالاتر در نظر بگیرند. البته در مرحله فعلی برخی از مجتمع های معدنی مانند چادرملو در حال پایان یافتن ذخایر خود هستند، بنابراین این مجموعه به دنبال توسعه صنایع پایین دستی و تکمیل زنجیره فولاد است. اما در شرایطی که برخی از شرکت های بزرگ فولادی مانند ذوب آهن اصفهان و فولاد خوزستان در شرایط فعلی با مشکل تامین مواد اولیه مواجه هستند، تغییر جهت چادرملو ممکن است دشوار باشد.
مشکل دیگر این است که در سال‌های اخیر زنجیره فولاد ایران متعادل نبوده و با وجود تمرکز زیاد در کشور، کمبود گندله وجود دارد. اما امروز وضعیت برعکس شده است. به گونه ای که میزان تولید گندله در کشور از کنسانتره بیشتر باشد. حتی پروژه های زیادی در صنعت معدن ایران در دست اجراست، مانند صبا امید خاورمیانه که در سال های آینده حدود 3.5 میلیون تن گندله جدید به کشور اضافه خواهد کرد. قطعا اگر راهکاری برای اجرای نحوه مصرف این محصولات در نظر گرفته نشود، با چالش مازاد عرضه مواجه خواهیم شد.
تهدید توسعه پایین دستی صنعت معدن ایران
از سوی دیگر شرکت های بزرگ صنعت معدن ایران مانند گل گهر و گهر زمین که در حال حاضر عمده نیاز فولاد مبارکه را تامین می کنند، در مسیر توسعه صنایع پایین دستی خود قرار دارند. اگر این شرکت ها محصولات خود را تا زمانی که در مسیر توسعه سبد تولیدی خود تولید شمش آهن یا فولاد نکنند، توسعه دهند، در این صورت، سایر مواد معدنی که تولید می کنند فقط برای نیازهای خود خواهند بود. به همین دلیل ایران نیاز به واردات مواد معدنی دارد. مگر اینکه اکتشافات معدنی جدیدی در کشور صورت گیرد که در حال حاضر انتقادات زیادی به آن وارد است.
بیژن پناهی زاده معتقد است در مرحله فعلی مشکل تامین ماشین آلات و تجهیزات معدنی وجود دارد. قطعا توسعه فعالیت های معدنی امکان پذیر نیست. مگر اینکه به تجهیزات و تکنولوژی مدرن دسترسی داشته باشید. در شرایط کنونی ماشین آلات و تجهیزات معدنی ساخت داخل نه تنها با قیمت بالاتری نسبت به نمونه های خارجی به فروش می رسد. همچنین کیفیت بسیار پایینی دارد.
در همین رابطه بیژن پناهی زاده معاون امور معدنی اتاق صنعت، معدن و تجارت گفت: در حال حاضر چندین مشکل عمده در حوزه معدن کشور وجود دارد. اولاً، در چند وقت اخیر تحویل مناطق معدنی در کشور بسیار ضعیف انجام شده است. بنابراین دولت مناطق معدنی را که دارای ذخایر کافی است یا عیار مناسب را به شرکت های وابسته خود می دهد و می خواهد مناطقی را که ذخایر کافی ندارند یا عیار معدنی بسیار پایین است به بخش خصوصی بدهد. چون استخراج معدن برای این پروژه ها چندان مقرون به صرفه نیست، استقبال خوبی از سوی سرمایه گذاران نمی شود. بنابراین، اکثر پروژه های بزرگ در بخش معدن توسط بخش خصوصی انجام نمی شود.
پناهی زاده ادامه می دهد: در مرحله فعلی مشکل تامین ماشین آلات و تجهیزات معدنی وجود دارد. قطعا توسعه فعالیت های معدنی امکان پذیر نیست. مگر اینکه به تجهیزات و تکنولوژی مدرن دسترسی داشته باشید. در شرایط کنونی ماشین آلات و تجهیزات معدنی ساخت داخل نه تنها با قیمت بالاتری نسبت به نمونه های خارجی به فروش می رسد. کیفیتش هم خیلی پایینه یعنی برای اینکه یک شرکت ایرانی بتواند ماشین آلات مورد نیاز خود را تامین کند باید ابتدا پولی را به شرکت ماشین سازی ایرانی بدهد تا بتواند محصول مورد نیاز خود را با قطعات چینی تولید کند. این روند چندین ماه طول می کشد. از طرفی خدمات پس از فروش مناسبی ندارند و گاهی باید چند ماه منتظر بمانند تا قطعه مورد نظر از چین وارد شود تا با خرابی دستگاه ها بتوانند تعمیر را انجام دهند.
معاون امور معدنی اتاق صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: در شرایط کنونی مشکل تامین ماشین آلات معدنی باعث خسارت به شرکت های معدنی شده است. آیا دولت مسئول ممنوعیت واردات ماشین آلات است؟ زیرا اکنون این محدودیت ها نوعی رانت برای شرکت های ماشین سازی داخلی است.
ضعف مدیریت در صنعت معدن ایران
در حال حاضر یکی دیگر از مشکلات پیش روی معادن و صنایع معدنی ایران ضعف مدیریت است. بنابراین بسیاری از این شرکت ها در سال های اخیر به جای همکاری با شرکت های دانش بنیان، شرکت های دانش بنیان خود را ایجاد کردند. این موضوع هزینه های جدیدی را برای شرکت های معدنی و فولادی ایجاد کرد و هیچ فایده ای برای آنها نداشت. اگر با شرکت های مستقل دانش بنیان همکاری می کردند، نه تنها منجر به ایجاد ارزش افزوده بیشتر می شد، بلکه عملاً از سرمایه گذاری های غیرمولد در بخش معدن و صنایع معدنی جلوگیری می شد.
مطابق با ابوالقاسم مختاری، بسیاری از شرکت های معدنی و صنایع معدنی برای تامین برق مورد نیاز خود مجبور به احداث نیروگاه هستند، با توجه به اینکه اجرا و نگهداری این پروژه ها نیازمند سرمایه گذاران بزرگ است، عملا برای صنایع معدنی صرفه اقتصادی ندارد. اگر دولت با ایجاد نیروگاه های متمرکز، تامین برق را به سایر سرمایه گذاران واگذار کند، نه تنها از هدر رفتن سرمایه جلوگیری می کند، بلکه منجر به افزایش بهره وری نیروی کار و سرمایه می شود.
موضوع دیگری که این روزها به چالشی جدی برای معدن و صنایع معدنی کشور تبدیل شده بحث تامین سوخت است. وزارت صنعت معدن و تجارت و وزارت نیرو صنایع را مجبور به ساخت نیروگاه برای تامین برق مورد نیاز خود کرده اند. با این حال، مشکل تامین گاز زمستانی نیز همچنان مشکل ساز است و عدم تعادل انرژی سالانه حدود 4 میلیارد دلار برای این شرکت ها هزینه دارد.
ابوالقاسم مختاری اردکانی کارشناس حوزه معدن گفت: در حال حاضر بسیاری از شرکت های معدنی و صنایع معدنی با توجه به اینکه اجرا و نگهداری این پروژه ها نیاز به سرمایه گذاران کلان دارد باید برای تامین برق مورد نیاز خود نیروگاه احداث کنند. مواد معدنی ارزان نیستند. اگر دولت با ایجاد نیروگاه های متمرکز، تامین برق را به سایر سرمایه گذاران واگذار کند، نه تنها از هدر رفتن سرمایه جلوگیری می کند، بلکه منجر به افزایش بهره وری نیروی کار و سرمایه می شود. زیرا امروزه بسیاری از شرکت های صنعتی حاضرند پول بیشتری برای تامین برق بپردازند اما با چالش ساخت نیروگاه و مشکلات مربوط به آن مواجه نیستند.
