انفجار غیرقانونی در معدن طبس! / چرا تجهیزات معدن قابل اشتعال نبودند؟

پس از انفجار گاز متان در دو بلوک B و C معدن طبس، تمامی افراد محبوس در بلوک C و 47 کارگر شاغل در قطعه B جان خود را از دست دادند و این بدان معناست که 52 کارگر بر اثر نشت گاز و گاز متان جان خود را از دست داده اند انفجار
در پی حادثه نشت گاز در یکی از بلوک های شرکت خصوصی معدن زغال سنگ طبس و زندانی شدن چند کارگر این مجتمع، گمانه زنی ها درباره علل این حادثه افزایش یافته است.

محمدعلی آخوندی مدیرکل مدیریت بحران خراسان جنوبی با حضور در محل در جمع خبرنگاران گفت: انفجار معدن زغال سنگ طبس ناشی از گاز متان بوده و انتشار گاز متان در تونل ها باعث خفگی تعدادی از کارگران معدن زغال سنگ شده است. .

در معادن زغال سنگ نشت گاز بسیار مهم و خطرناک است و همین امر باعث خفگی برخی افراد شده است. اما نکته اصلی این است که مرگ معدنچیان به دلیل خفگی رخ نداده است، بلکه به دلیل انفجار بزرگ ناشی از نشت گاز بوده است.

لزوم رعایت ایمنی در معادن گاز.

گازی که در ذخایر زغال سنگ همراه با سایر هیدروکربن ها وجود دارد عمدتاً از متان تشکیل شده است. اگر این گاز به نسبت معینی با هوا مخلوط شود، می تواند منفجر شود.

معادنی که در آنها گاز زغال سنگ از لایه ها به داخل حفاری معدنی رها می شود، معادن گاز نامیده می شوند. در این معادن ذرات ریز زغال سنگ مستعد انفجار بوده و در اثر استخراج به صورت گرد و غبار در فضای معدن پخش می شوند.

یکی از نکات مهمی که در این معادن باید رعایت شود فرآیند گاززدایی است. این فرآیند شامل استخراج گاز زغال سنگ در لایه های زغال سنگ و لایه های اطراف آن با حفر چاه های ویژه و انتقال گاز به خارج از معدن برای کمک به تهویه موثر معدن است. ضمناً کلیه معادن و کارگاه های آنها اعم از معادن سطحی و زیرزمینی باید قبل از شروع هر شیفت کاری توسط مسئول ایمنی یا نمایندگان وی بر اساس فرم های چک لیست ایمنی بازرسی شوند.

حال سوال اصلی اینجاست که آیا فرآیند گاززدایی یا اندازه گیری گاز برای جلوگیری از فاجعه انجام شده است؟

عدم انجام به موقع فرآیند اندازه گیری گاز.

طبق ماده 358 آیین نامه ایمنی معادن، دستگاه های گازسنج و دستگاه های اندازه گیری پروفیل هوا باید طبق دستورالعمل یا دستورالعمل سازنده که به تایید مدیر ایمنی یا مسئول فنی معدن رسیده باشد، توسط افراد آموزش دیده بازدید و بررسی شود. .

همچنین در ماده 386 این آیین نامه تاکید شده است که ماموران پیشبرد و استخراج در کلیه معادن زغال سنگ باید مجهز به کنتور گاز بوده و میزان گاز زغال سنگ را در ابتدا و انتهای شیفت اندازه گیری کرده و به ناظر برگ گزارش دهند.

در ماده 387 نیز آمده است که دستگاه های مکانیزه استخراج زغال سنگ باید مجهز به سنسورهای تشخیص مداوم گاز زغال سنگ بوده و بیش از 25/1 درصد گاز زغال سنگ را بطور خودکار خاموش کنند.

طبق ماده 392 ماموران گازسنج باید قبل از شروع هر شیفت به محل کار مراجعه کرده و از کارگاه ها و اماکن مشکوک بازدید کنند و با استفاده از کنتور گاز، درصد گاز زغال سنگ را اندازه گیری کنند.

این موارد تنها بخشی از نکات ذکر شده در استانداردهای ایمنی معدن است که مربوط به عملیات اندازه گیری گاز می باشد. حالا اگر برخی از این کارها انجام می شد و گازسنجی به موقع انجام می شد، مسئولان می توانستند از انفجار و نشت گاز جلوگیری کنند یا حداقل کارگران را از آن دو بلوک خارج کنند. به تعویق افتادن فرآیند اندازه گیری گاز و عدم انجام به موقع آن می تواند یکی از عوامل مهم در وقوع این حادثه باشد.

مقررات ایمنی معدن بی ارزش است!

علت آتش سوزی و انفجار هنوز مشخص نیست. اگر گاز متان به نسبت معینی با هوا مخلوط شود، حالت انفجاری پیدا می کند و عدم انجام به موقع فرآیند اندازه گیری و گاز زدایی گاز و عدم تهویه می تواند یکی از علل انفجار باشد. اما ممکن است دلایل دیگری برای احتراق وجود داشته باشد. در آیین نامه ایمنی معادن، مطالب متعددی در مورد ایمنی در مین و مواد منفجره نوشته شده است، اما اگر به وضعیت معادن در ایران نگاه کنیم، تقریباً بخش زیادی از این آیین نامه رعایت نمی شود و هیچکس به ایمنی آن توجهی نمی کند.

بر اساس ماده 84 آیین نامه ایمنی معادن، کلیه قطعات ماشین های حفاری مکانیزه در معادن زغال سنگ که ممکن است جرقه ایجاد کند، باید قبل و بعد از هر شیفت کاری بازدید و بررسی شود و در صورت خرابی، قبل از راه اندازی تعمیر شود. آنها را تعمیر کرد و دوباره تعویض کرد.

همچنین بر اساس ماده 397، انجام هر نوع عملی که باعث ایجاد جرقه یا شعله در معادن با گاز زغال سنگ یا گرد و غبار زغال سنگ شود ممنوع است و کلیه تجهیزات و وسایل باید ضد انفجار باشند. همچنین در مناطقی که خطر مواجهه با چاله های گاز یا انفجار سنگ وجود دارد، باید با حفر چاله های طولانی برای پیشروی، از وجود چاله های احتمالی آگاه شد و با رعایت نکات ایمنی، خطر انفجار و انفجار ناگهانی از بین رفت. از سنگ

لزوم رعایت نکات فنی و ایمنی در آیین نامه ایمنی معادن ذکر شده است. حال سوال اساسی این است که چرا اندازه گیری گاز به موقع انجام نشده و در صورت نشت گاز چه چیزی باعث احتراق شده است؟ چرا تجهیزات داخل مین طبق ماده 397 ضد انفجار نبود؟

مهمتر از همه اینها موضوع عدم نظارت بازرسان و سلب مسئولیت دولت از نظارت بر ایمنی معادن خصوصی است. به نظر می رسد پس از خصوصی سازی این معادن، مسئولان دیگر هیچ مسئولیتی در قبال آنها نمی بینند و به ایمنی معادن و نظارت بر رعایت مقررات اهمیتی نمی دهند. افزایش تصادفات در معادن کشور در سال های اخیر گواه این امر است.

پیش از این در این معدن، روز چهارشنبه 16 شهریور، انتشار گاز متان از معدن زغال سنگ پارود طبس باعث ریزش بخشی از کارگاه شد. انتشار گاز متان می توانست زنگ خطری برای یک بحران باشد و مسئولان می توانستند با بازرسی و نظارت بر این معدن از انفجار جلوگیری کنند. اما سلب مسئولیت از سوی مقامات پس از خصوصی سازی معادن بسیار عمیق تر از تصور است.

مقررات ایمنی معدن همچنان روی کاغذ باقی می ماند. خطوطی که می توانست جان چند کارگر معدن طبس را نجات دهد اما نبود ایمنی لازم جان آنها را گرفت. مسئولین باید به جای تسلیت به خانواده های متوفیان پاسخگوی عدم رعایت نکات ایمنی باشند و به فکر وضعیت ایمنی معادن کشور باشند.