مهدی زارع، استاد ارشد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا، درباره اهمیت لایه اوزون برای حفاظت از محیط زیست گفت: ایران جزو اولین کشورهایی است که پروتکل مونترال را برای حفاظت از محیط زیست به صورت قانونی اجرا کرده است. . لایه اوزون متعدد شد. شورای اسلامی در 16 آذر 1368، تقریباً یک سال پس از ابلاغ پروتکل مونترال، قانونی را به تصویب رساند که دولت جمهوری اسلامی ایران را در کنوانسیون حفاظت از لایه اوزون و همچنین کنوانسیون وین قرار داد. متن پروتکل مونترال در مورد موادی که لایه اوزون را تخریب می کنند، مصوب 16 سپتامبر 1987 (سال اعلام رسمی
این زمین شناس در ادامه با اشاره به رعایت پروتکل های قانونی گفت: بر اساس اجرای این قانون، ایران چهار قدردانی از سازمان ملل متحد و پروتکل مونترال دریافت کرده و حتی در کاهش مواد تخریب کننده لایه اوزون از موعد مقرر جلوتر است. و 9800 تن از این مواد را از چرخه مصرف حذف کرده است. علاوه بر این، ایران فرآیندهای تولید 1378 کارخانه را برای کاهش گازهای تخریب کننده لایه اوزون تغییر داده است. ایران با همکاری منطقه‌ای، مقررات کاهش مواد تخریب‌کننده لایه لایه لایه لایه لایه لایه لایه لایه لایه لایه لایه لایه اوزون را از طریق همکاری‌های منطقه‌ای و در داخل کشور با کارگاه‌های آموزشی اجرا کرده است.
وی در ادامه بیان کرد: لایه اوزون یکی از اجزای حیاتی استراتوسفر زمین است. تقریباً در فاصله 15 تا 25 کیلومتری از سطح زمین، غلظت بالایی از مولکول های ازن (O3) با جذب بیشتر پرتوهای مضر فرابنفش خورشید به عنوان یک سپر محافظ عمل می کند. این محافظت برای حفظ حیات روی زمین ضروری است، زیرا قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش می تواند باعث سرطان پوست، آب مروارید و سایر مشکلات سلامتی و همچنین اثرات مضر بر اکوسیستم و کشاورزی شود.
این فعال محیط زیست گفت: در اواخر قرن بیستم تحقیقات علمی نشان داد که برخی از مواد شیمیایی ساخت بشر لایه اوزون را از بین می برد. کلروفلوئوروکربن‌ها (CFC)، هالون‌ها و سایر مواد تخریب‌کننده ازن (ODS) به‌عنوان عوامل مهم در این کاهش شناسایی شدند.
در نظر دارد که کشف یک “حفره” بزرگ در لایه اوزون بر فراز قطب جنوب هشداری در مورد عواقب احتمالی برای سلامت انسان و ثبات محیطی ایجاد کرده است.
در پاسخ به این نگرانی ها، جامعه بین المللی اعلام کرد که در 16 سپتامبر 1987، پروتکل مونترال در مورد مواد تخریب کننده لایه اوزون به تصویب رسید. این معاهده تاریخی با هدف تنظیم و حذف تدریجی تولید و مصرف تقریبا 100 ماده شیمیایی شناخته شده برای آسیب رساندن به لایه اوزون انجام شد. این پروتکل به دلیل تصویب جهانی آن توسط همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد، به طور گسترده به عنوان یکی از موفق ترین توافقنامه های زیست محیطی در تاریخ شناخته شده است.
این استاد زمین شناسی افزود: پروتکل مونترال از رویکرد گام به گام برای کاهش تدریجی مواد ODS مخرب لایه لایه لایه اوزون با زمان بندی های مختلف برای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه استفاده می کند. کشورهای توسعه یافته متعهد به حذف تدریجی CFC ها تا سال 1996 شدند، در حالی که به کشورهای در حال توسعه مهلت های طولانی تری داده شد. این معاهده اقدامات کنترلی خاصی را برای گروه‌های مختلف ODS طبقه‌بندی‌شده در ضمیمه‌ها توصیف می‌کند و برای هر گروه، بسته به تأثیر آنها بر تخریب لایه لایه ازن، برنامه‌ای برای حذف تدریجی آنها تعیین می‌کند.
این استاد دانشگاه زمین شناسی با تاکید بر کاهش تولید گازهای گلخانه ای گفت: صندوق چندجانبه در سال 1991 بر اساس ماده 10 پروتکل مونترال برای کمک مالی به کشورهای در حال توسعه برای انجام تعهدات خود در این معاهده ایجاد شد. پروتکل مونترال از زمان پیدایش چندین بار اصلاح شده و با یافته ها و چالش های علمی جدید سازگار شده است. در اکتبر 2016، اصلاحیه کیگالی برای حذف تدریجی هیدروفلوئوروکربن‌ها (HFCs)، که گازهای گلخانه‌ای قوی هستند، اما لایه ازن را تخریب نمی‌کنند، به تصویب رسید.
وی افزود: اجرای پروتکل مونترال منجر به کاهش چشمگیر انتشار جهانی مواد تخریب کننده لایه ازن (ODS) به میزان تقریبی 98 درصد نسبت به سال 1990 شده است. دانشمندان پیش بینی می کنند که در صورت ادامه اجرای این پیمان، انتظار می رود لایه اوزون تا اواسط قرن بیست و یکم بهبود یابد. این بهبود پیامدهای مهمی برای سلامت عمومی با کاهش موارد سرطان پوست و آب مروارید در سراسر جهان خواهد داشت.
وی به نقش لایه اوزون در سلامت اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه بسیاری از مواد مخرب لایه ازن گازهای گلخانه ای قوی هستند، تلاش های انجام شده در این پروتکل تغییرات اقلیمی را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد که «معادل کاهش انتشار گازهای گلخانه ای است». 135 گیگا تن CO2 تنها بین سال های 1990 تا 2010.
زارع همچنین افزود: در سال 2024، پایش نشان داد که لایه اوزون به لطف تلاش‌های بین‌المللی مانند فعالیت‌های تحت پروتکل مونترال در مسیر بازیابی قرار دارد. سرویس نظارت جوی کوپرنیک (CAMS) گزارش داده است که گسترش حفره اوزون قطب جنوب دیرتر از حد معمول در سال جاری آغاز شده است. این تأخیر عمدتاً به عوامل هواشناسی مانند اختلال در گرداب قطبی و رویدادهای گرمایش ناگهانی استراتوسفر مربوط می شود که در ماه های جولای و آگوست رخ داد.
در ادامه استاد دانشگاه لرزه نگاری گفت: از سال 2024 تا اواسط شهریور 2024 مساحت حفره اوزون تقریباً 18.5 میلیون کیلومتر مربع بوده که نسبت به سال های اخیر برای این مدت کمتر است. در حالی که نشانه های مثبتی از بهبود جو وجود دارد، درک این نکته مهم است که عوامل متعددی همچنان در وضعیت وخیم لایه ازن نقش دارند.
وی معتقد است: اگرچه واتمزفورد SDG به لطف توافقات بین المللی کاهش چشمگیری در مواد تخریب کننده لایه لایه ازن داشته است، اما دهه ها طول می کشد تا این مواد به طور کامل از جو حذف شوند. حضور طولانی مدت آنها همچنان بر سطح ازن تأثیر می گذارد. شرایط جوی نقش مهمی در تعیین چگونگی و زمان تخریب لایه اوزون در هر سال دارد. دماهای گرمتر و بادهای ضعیف تر می تواند باعث کاهش شدید شود. تغییرات آب و هوایی چالش های بیشتری را برای بازیابی ازن ایجاد می کند.
زارع با اشاره به تغییرات اقلیمی در تخریب لایه اوزون افزود: تغییر الگوهای دمایی می تواند پویایی استراتوسفر را تغییر دهد و به طور بالقوه فرآیندهای تخریب لایه ازون را تشدید یا کاهش دهد. فوران‌های آتشفشانی و آتش‌سوزی‌های جنگلی می‌توانند گازهای تخریب‌کننده لایه ازن را آزاد کنند، و مطالعات اخیر نشان داده‌اند که دود ناشی از آتش‌سوزی‌های جنگلی می‌تواند با ترکیبات کلر باقی‌مانده از انتشار CFC گذشته تعامل داشته باشد و بر شیمی استراتوسفر تأثیر بگذارد.
وی با اشاره به دستاوردهای دانشمندان می گوید: طبق توافقات بین المللی، دانشمندان پیش بینی می کنند که لایه اوزون در قطب جنوب تا سال 2066 می تواند به سطح قبل از 1980 خود بازگردد. بهبود کامل در مناطق دیگر ممکن است حتی زودتر اتفاق بیفتد: در حدود سال 2045 برای اکثر مناطق غیر قطبی. مناطق
