توسعه ایرانیان – مینا محمدزاده: اگرچه مقامات ایرانی به صراحت اعلام کرده اند که با ایجاد کریدور زنگزور مخالف هستند و تغییر ژئوپلیتیکی مرزهای جغرافیایی را تهدیدی علیه ایران می دانند. کشورهای روسیه، جمهوری آذربایجان و ترکیه با افتتاح این کریدور موافقت کردند. این در حالی است که روسیه اصرار دارد بدون توجه به ایرادات جمهوری اسلامی، این کانال ارتباطی را با در نظر گرفتن منافع خود در اسرع وقت راه اندازی کند.
برخی رسانه ها گزارش دادند که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در سفر اخیر خود به باکو با الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان درباره کریدور زنگزور گفتگو کرده است. به خصوص که اندکی پس از سفر پوتین به جمهوری آذربایجان، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به رسانه های این کشور گفت که مسکو از انعقاد سریع معاهده صلح بین باکو و ایروان و رفع انسداد مسیر ارتباطی حمایت می کند.
پس از آن بود که وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در اعتراض به این تصمیم، سفیر روسیه در تهران را احضار کرد و این شریک استراتژیک از گستردگی اعتراض جمهوری اسلامی مطلع شد، اما روس ها نه تنها استعفا ندادند. این تصمیم اما ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور اعلام کرد که موضع مسکو در مورد کریدور زنگزور کاملا امن است. وی در عین حال افزود که مسکو نگرانی های تهران را در نظر می گیرد.
کریدور زنگزور به طول 36 کیلومتر از جمهوری آذربایجان آغاز و در امتداد خاک ارمنستان تا منطقه نخجوان ادامه دارد. این مسیر ارتباطی در واقع جمهوری آذربایجان را از طریق سیونیک ارمنستان به نخجوان متصل می کند.
نخجوان شهری کوچک به وسعت 15 کیلومتر مربع در خاک جمهوری آذربایجان است که بین ایران، ترکیه و ارمنستان واقع شده است. کارشناسان بر این باورند که کریدور زنگ زور در صورت راه اندازی به یکی از مهم ترین مسیرهای ترانزیتی شرق به غرب در آینده نزدیک تبدیل خواهد شد.
دلایل روشنی وجود دارد که چرا ایران مخالف گشایش این کریدور است. از جمله اینکه ارتباط راهبردی ایران با اروپا قطع خواهد شد. علاوه بر این، هیچ کنترلی بر مسیر جدیدی که باز می شود ندارد و طبیعتاً حق ترانزیت کالا را از دست می دهد.
اما این تمام ماجرا نیست. ایجاد کریدور زنگزور نیز منافع راهبردی جمهوری اسلامی ایران را تهدید می کند. زیرا همسایگان ایران از 15 کشور به 14 کشور کاهش یافته و اهمیت ژئوپلیتیکی ایران در سطح منطقه تحت تاثیر قرار می گیرد.
علاوه بر این، نه تنها نخجوان، آذربایجان و ارمنستان، بلکه ترکیه نیز از ایجاد این کریدور سود خواهند برد. برای روسیه، سود چنین کریدوری فراتر از اجتناب از تحریم های غرب است.
علی بیگدلی، تحلیلگر روابط بین الملل، دلایل اصرار روسیه بر ایجاد کریدور زنگزور را به وب سایت فرارو توضیح داد: این هدیه ای است که پوتین به ترکیه و به ویژه جمهوری آذربایجان می دهد.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه روسیه در واکنش به اصرار روسیه برای گشایش کریدور زنگزور در شبکه اجتماعی شمال، جنوب، شرق یا غرب نوشت: این کاملا غیرقابل قبول است و خط قرمز ایران است.
به گفته بیگدلی، ترکیه می تواند کالاهای خود را از طریق زنگزور به جمهوری آذربایجان و از طریق دریای خزر به آسیای میانه برساند.
باز ترسیم مرزها خط قرمز ایران است
در پی نارضایتی مقامات ایرانی از حمایت روسیه از گشایش کریدور زنگزور، وزیر امور خارجه ایران به طور غیرمستقیم به این کشور هشدار داد که «بازنویسی مرزها خط قرمز ایران است».
عباس عراقچی در صفحه اجتماعی خود در غرب نوشت: این کاملا غیرقابل قبول است و خط قرمزی برای ایران است.
وی در این پیام اشاره کرد که ممکن است «امنیت و ثبات منطقه» در نتیجه تغییرات احتمالی مرزهای قفقاز جنوبی با ایران دچار بحران شود.
نایب رئیس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه ما تغییر در مرزها را قبول نداریم در شبکه ایکس نوشت: سیاست های راهبردی جمهوری اسلامی ایران در خصوص مرزها، همسایگان. کریدورها ثابت و بر اساس منافع ملی است.
اهمیت کریدور «زنگزور» و دلایل مخالفت ایران با آن
ایران در جنگ های آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ از ارمنستان حمایت کرد و ترکیه و روسیه از باکو حمایت کردند. آن جنگ ها با پیروزی آذربایجان و تحقق اهداف سرزمینی باکو به پایان رسید.
اسرائیل که ایران آن را دشمن اصلی خود می‌داند، در آن عملیات مرگبار که به اخراج ده‌ها هزار ارمنی انجامید، در اختیار ارتش آذربایجان قرار داد.
رهبر انقلاب ۱۸ مردادماه سال جاری در دیدار با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان که برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهور ایران به تهران رفته بود، با بیان اینکه ایران مخالف استقرار این دلال را مغایر با منافع خود می داند.
مدیرکل اوراسیا وزارت امور خارجه در تهران این هشدار را در «دیدار» با سفیر روسیه در تهران در روز سه‌شنبه هفته جاری تکرار کرد و گفت که این موضوع منافع ایران را به خطر می‌اندازد و تهران نمی‌تواند با آن مقابله کند. هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز
ایجاد کریدور زنگزور نهمین بند از توافق نامه آتش بس چهار سال پیش بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان است که با میانجیگری روسیه محقق شد. سخنگوی وزارت خارجه روسیه این هفته گفت که این موضوع را “روشن می کند” تا ایران آن را بپذیرد.
ماجرای طولانی و کوتاه در مورد کریدور زنگزور این است که روسیه منافع خود را بر روابط دوستانه با جمهوری اسلامی ایران ترجیح داده و با پشت کردن به آن، همکاری همسایگان خود را تحت فشار قرار داده است. و در شرایطی که تهران خود را برای امضای سند همکاری جامع با مسکو آماده می کند.
با ایجاد کریدور زنگزور باید با همسایه سابق خود خداحافظی کنیم.
پس از سه دهه درگیری بین این دو همسایه قدیمی یعنی ارمنستان و آذربایجان، روسیه طرحی را برای همکاری بین آنها پیشنهاد کرده است. سخنگوی وزارت خارجه روسیه در سخنرانی اخیر خود به طور جدی از افتتاح کریدور زنگزور خبر داد. کریدور زنگزور به عنوان یکی از مسیرهای اصلی حمل و نقل جمهوری آذربایجان را از طریق ارمنستان به روسیه و ترکیه متصل می کند و امکان ارتباط آسیا، اروپا و خاورمیانه را فراهم می کند. این کریدور به آذربایجان امکان دسترسی به استان سیونیک را بدون نیاز به پست های بازرسی ارمنستان می دهد. این وضعیت روابط مرزی ایران و ارمنستان را قطع خواهد کرد. از این نظر زنگزور به عنوان کریدور ژئوپلیتیکی شناخته می شود که مسیر ترانزیتی ترکیه به باکو را از استان آذربایجان شرقی ایران جدا می کند.
منطقه قفقاز جنوبی نقشی حیاتی در ژئواستراتژی ایران دارد. ساخت کریدور زنگزور ممکن است جنبه های مختلف امنیت ایران را در زمینه امنیت انرژی، امنیت ژئوپلیتیک و حتی مسائل فرهنگی تهدید کند. این منطقه از قدیم الایام به عنوان بخشی از تمدن ایرانیان شناخته شده و در طول تاریخ دستخوش تحولات مختلفی بوده است. در حال حاضر این منطقه به عنوان فضای استراتژیک بین دریای سیاه و دریای خزر قرار گرفته و نقش بسیار مهمی در انتقال انرژی، برقراری صلح و ثبات و ایجاد تعادل در منطقه دارد.
رویاهای زنگزور محقق نخواهد شد.
در این هفته مقامات و رسانه های کشور انتقادهای بی سابقه ای را از روسیه به دلیل حمایت از افتتاح این کریدور مطرح کردند. این انتقاد در زمانی مطرح می شود که تهران مسکو را شریک “استراتژیک” خود می داند. سفیر ایران در ارمنستان روز گذشته در این رابطه اظهار داشت: رویاها و رویاهای مربوط به کریدور «زنگزور» هرگز محقق نمی شود.
مهدی سبحانی در گفتگو با خبرنگاران اظهار داشت: موضع ما در خصوص رفع حصر کاملا مشخص است. ما مخالف رفع محاصره نیستیم، اما هرگونه رفع محاصره باید تحت حاکمیت ارضی و ملی ارمنستان انجام شود.
سبحانی در خصوص مشارکت کشورهای ثالث در این روند گفت: این موضوع به صراحت از سوی دولت ارمنستان اعلام شده است. ما طرفدار این ایده هستیم که همه کنترل ها و نظارت ها باید تحت حاکمیت ارمنستان باشد.
و ادامه داد: الان در قرن 19 نیستیم بلکه در قرن 21 هستیم. کشورها استقلال و حاکمیت دارند و این حاکمیت را اعمال می کنند.
محسن رضایی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرمانده سابق سپاه نیز هفته جاری گفت: رفتار دولتمردان روسیه در خصوص عبور از زنگزور و جزایر سه گانه ایرانی غیرقابل قبول است. علاوه بر این، خبرگزاری تسنیم در «توصیه به روس ها» نوشت که «راهروی خیالی زنگزور» ایجاد نخواهد شد.
روسیه هرگز به منافع ایران فکر نکرده است
علی مطهری یکی از اعضای سابق شورای اسلامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: دولت چهاردهم باید نسبت به ساخت کریدور زنگزور ارمنستان که اخیرا روسیه به آن علاقه نشان داده، حساس باشد. روسیه هرگز به منافع ایران فکر نکرده است، به ویژه امروز که درگیر مسئله اوکراین است. این کریدور راه ایران به اروپا را از طریق ارمنستان مسدود می کند.
همچنین بسیاری از کارشناسان معتقدند همزمان با ورود اوکراین به خاک روسیه و تلاش غرب برای برتری در این جبهه، روسیه در تلاش است تا کریدور زنگزور را با همکاری جمهوری آذربایجان ایجاد کند تا از بن بست تحریم های اروپا خارج شود. با حداکثر فشار بر ایران و ارمنستان. کریدوری که منجر به خفقان ژئوپلیتیک ایران خواهد شد. دراز و کوتاه ماجرا این است که روسیه بار دیگر منافع خود را بر روابط دوستانه با جمهوری اسلامی ایران ترجیح داده و با پشت کردن به آن، همکاری همسایگان خود را تحت فشار قرار داده است. و در شرایطی که تهران خود را برای امضای سند همکاری جامع با مسکو آماده می کند.
