بازار؛ گروه بین الملل: طی دهه گذشته، کشورهای خلیج فارس برنامه های متنوع سازی اقتصادی بلندپروازانه ای را آغاز کرده اند و به دنبال تغییر اقتصاد سنتی وابسته به هیدروکربن خود با تقویت بخش های غیرنفتی هستند. بازیگران منطقه ای در بخش های مختلفی سرمایه گذاری کرده اند، از انرژی های تجدیدپذیر گرفته تا ورزش و گردشگری. روحیه تنوع طلبی در سیاست خارجی منطقه و مشارکت های بین المللی مشهود بوده است. از آنجایی که کشورهای خلیج به طور فزاینده ای به دنبال کاهش وابستگی خود به شرکای غربی خود در سال های اخیر بوده اند، آسیای مرکزی به عنوان یک اولویت مطرح شده است.
از لحاظ تاریخی، خلیج فارس و آسیای مرکزی روابط تجاری قوی داشته اند که منحصراً بر نفت و گاز متمرکز بوده است. بیشتر ذخایر نفت و گاز منطقه در قزاقستان و ترکمنستان متمرکز است، ازبکستان و تاجیکستان نیز دارای ذخایر نفتی هستند و اکتشافات بیشتری در حال انجام است. قرقیزستان دارای ذخایر فراوان زغال سنگ است و این منطقه به طور کلی از نظر منابع معدنی غنی است.
فراتر از هیدروکربن ها، سرمایه گذاری های خلیج فارس در زیرساخت ها، کشاورزی و تولید در آسیای مرکزی نیز راه هایی برای تضمین امنیت غذایی در خلیج فارس هستند.
در حالی که کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای مرکزی دارای ذخایر غنی نفت و گاز هستند، کشورهای حوزه خلیج فارس در ایجاد صنایع قوی هیدروکربنی موفق تر بوده اند. در نتیجه، توانایی آن در استفاده از این تجربه برای توسعه صنعت هیدروکربن آسیای مرکزی، همکاری استراتژیک بین دو منطقه را تقویت کرده است. فراتر از هیدروکربن ها، سرمایه گذاری های خلیج فارس در زیرساخت ها، کشاورزی و تولید در آسیای مرکزی نیز راه هایی برای تضمین امنیت غذایی در خلیج فارس هستند.
عربستان سعودی و امارات متحده عربی در خط مقدم سرمایه گذاری های خلیج فارس در آسیای مرکزی بوده اند، اگرچه عمان و قطر نیز به این تلاش ها پیوسته اند. درست است که صندوق‌های ثروت دولتی خلیج فارس به طور فعال در بخش‌های داخلی غیرنفتی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اما تنوع سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی نیز کلید امنیت اقتصادهای پس از نفت منطقه است. همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس با کشورهای منطقه آسیای مرکزی نه تنها در سطح دوجانبه، بلکه در سطح شورای همکاری خلیج فارس نیز رخ می دهد. در ماه آوریل، دومین نشست گفتگوهای راهبردی آسیای مرکزی و شورای همکاری خلیج فارس در سطح وزرای خارجه در تاشکند برگزار شد.
علاقه به همکاری و تنوع اقتصادی به طور مساوی در هر دو منطقه ظاهر شده است. سرمایه گذاری در خلیج فارس به پنج کشور آسیای مرکزی این امکان را داده است که مشارکت های اقتصادی خود را متنوع کرده و وابستگی خود را به هر قدرتی کاهش دهند. کشورهای آسیای مرکزی که از لحاظ تاریخی بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بوده و در کنار چین واقع شده اند، به طور سنتی برای بیشتر فعالیت های اقتصادی خود به روسیه و چین وابسته بوده اند.
با این حال، کشورهای آسیای مرکزی نسبت به دیپلماسی تله بدهی که مشخصه سرمایه گذاری ابتکار کمربند و جاده چین است، محتاط هستند. شرایط سخت اقتصادی داخلی چین نیز اشتهای این کشور برای سرمایه گذاری بین المللی را به طور فزاینده ای نامطمئن کرده است. در عین حال، از زمان آغاز جنگ در اوکراین، نفوذ روسیه در منطقه کاهش یافته است. این جنگ منجر به تحریم های بین المللی و هدایت مجدد منابع روسیه به سمت جبهه اوکراین شده است. آسیای مرکزی با اجتناب از توسعه طلبی فرهنگی و اقتصادی دو قدرت بزرگ همسایه و ایجاد تنوع در مشارکت های بین المللی، از سرمایه گذاری های خلیج فارس استقبال کرده است.
افزایش اخیر سرمایه گذاری خلیج فارس در آسیای مرکزی، این منطقه را به یک میدان جنگ اقتصادی جدید تبدیل کرده است.
با این حال، روابط رو به رشد بین منطقه خلیج فارس و آسیای مرکزی چالش های خاص خود را به همراه دارد. آسیای مرکزی بخش مهمی از ابتکار یک کمربند، یک جاده چین است که یک مسیر تجارت بین المللی بزرگ است. از این نظر، چین سرمایه گذاری های قابل توجهی در پروژه های زیرساختی و انرژی در منطقه انجام داده است و به موازات آن، روسیه مشتاق است تا نفوذ اقتصادی و نظامی تاریخی خود را در منطقه حفظ کند. ترکیه، شریک دیرینه کشورهای آسیای مرکزی، به دلیل روابط قوی فرهنگی و اقتصادی به روسیه و چین پیوسته است. بنابراین، افزایش اخیر سرمایه‌گذاری‌های خلیج فارس در آسیای مرکزی، این منطقه را به یک میدان جنگ اقتصادی جدید تبدیل کرده است.
در حالی که ایران در آن منطقه قافیه را تقریباً کنار گذاشته و روابط ایران عمدتاً در گذشته به واردات گوشت و صادرات مواد شوینده محدود بوده است. اما پتانسیلی برای سرمایه گذاری کشورهای عربی خلیج فارس در منطقه برای همزیستی و همکاری با سرمایه گذاری های چین، روسیه و ترکیه به ویژه در زمینه زیرساخت ها و حمل و نقل وجود دارد. سرمایه گذاری کشورهای عربی خلیج فارس در زیرساخت های حمل و نقل و لجستیک در کشورهایی مانند قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان می تواند دسترسی آسان تر به بازارهای اروپایی و آسیایی را تسهیل کند و مسیرهای جایگزینی را برای صادرات به همه کشورهای رقیب فراهم کند.
اما به دلیل تمرکز بیش از حد هر یک از بازیگران در زمینه سرمایه گذاری در انرژی، این موضوع به منبع تنش و رقابت ژئوپلیتیکی تبدیل شده است. هیدروکربن‌ها و انرژی‌های تجدیدپذیر، دو منبعی که آسیای مرکزی از آن برخوردار است، برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی سودآور است. همگرایی منابع طبیعی، موقعیت استراتژیک و بازارهای رو به رشد آسیای مرکزی با جاه طلبی های ژئوپلیتیکی کشورهای سرمایه گذار، ناگزیر این منطقه را به میدان جنگ اقتصادی تبدیل کرده است.
همگرایی منابع طبیعی، موقعیت استراتژیک و بازارهای رو به رشد آسیای مرکزی با جاه طلبی های ژئوپلیتیکی کشورهای سرمایه گذار، ناگزیر این منطقه را به میدان جنگ اقتصادی تبدیل کرده است.
این امر با این واقعیت پیچیده تر می شود که کشورهای رقیب روابط اقتصادی و استراتژیک مثبتی با یکدیگر دارند. ترکیه که در گذشته روابط پرتنشی با کشورهای حوزه خلیج فارس داشت، در سال های اخیر شاهد تقویت روابط دیپلماتیک خود با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بوده است. قابل ذکر است که روابط بین عربستان سعودی و چین با افزایش سرمایه گذاری چینی ها در بخش های مختلف اقتصاد عربستان سعودی از جمله هوش مصنوعی، وسایل نقلیه خودکار، انرژی خورشیدی و زیرساخت ها رشد قابل توجهی داشته است. این نشان می دهد که کشورهای حوزه خلیج فارس نسبت به هرگونه مشارکت با کشورهای آسیای مرکزی که می تواند همکاری آنها با چین را به خطر بیندازد، محتاط خواهند بود. افزایش همکاری دوجانبه و چندجانبه بین این کشورها با منافع رقابتی آنها در نفوذ منطقه ای در آسیای مرکزی در تضاد است.
بنابراین، افزایش اخیر سرمایه‌گذاری‌های خلیج فارس در آسیای مرکزی، این منطقه را به میدان جنگ اقتصادی جدیدی تبدیل کرده است. کشورهای خلیج فارس نه تنها با ترکیه، چین و روسیه رقابت می کنند، بلکه برای نفوذ منطقه ای نیز با یکدیگر رقابت می کنند. موقعیت ژئواستراتژیک و پتانسیل اقتصادی آسیای مرکزی را به عرصه ای طبیعی برای رقابت تبدیل کرده است. کشورهای حوزه خلیج فارس به دنبال استفاده از قدرت اقتصادی فردی خود هستند تا خود را به عنوان بازیگران دیپلماتیک با نفوذ در منطقه معرفی کنند.
این در زمانی اتفاق می افتد که کشورهای جنوب جهانی به طور فعال در حال ایجاد نفوذ بین المللی و مشارکت های جدید برای دور شدن از سایه غرب هستند. به این ترتیب در دهه آینده آسیای مرکزی میدان جنگ استراتژیک کشورهای خلیج خواهد بود. به نوبه خود، کشورهای آسیای مرکزی بعید به نظر می رسد که از هیچ یک از شرکای بین المللی حمایت کنند، با توجه به علاقه آنها به تنوع بخشیدن به سرمایه گذاری ها برای تامین امنیت اقتصادشان. بنابراین، قدرت های رقیب ممکن است به دنبال به حداکثر رساندن همکاری در منطقه، به ویژه در امنیت انرژی، زیرساخت های حمل و نقل و مبارزه با تروریسم باشند.
