«رویای امروز» در گفت و گو با مصطفی ایگلیما، پدر مددکاری اجتماعی ایران
ایده آل امروز -حمیدرضا خالدی: رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر سال گذشته در شرایطی سن اعتیاد در ایران را 24 سال اعلام کرد. روز گذشته معاون سازمان بهزیستی از کاهش سن اعتیاد در حالی خبر داد که بسیاری این کاهش سن را «فاجعه» خواندند. 10 سال! رقمی که با بازتاب زیادی در جامعه همراه بود و بسیاری از کارشناسان آن را یک فاجعه اجتماعی توصیف کردند. محمد جمالو; بر اساس مطالعات انجام شده، دانش آموزان دبیرستانی شیشه، 0.24 درصد حشیش، 0.57 درصد ماری جوانا و 3.53 درصد الکل مصرف می کنند. اما دلایل معتاد شدن جوانان و نوجوانان چیست؟
در حالی که مهری موسوی، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی در سخنان اخیر خود مهمترین دلایل کاهش سن اعتیاد در کشور را «پایین بودن قیمت مواد مخدر»، «صنعتی شدن» و «تغییر الگوی مصرف مواد» عنوان کرد و گفت: «قیمت مواد مخدر به دلیل تورم در سالهای اخیر افزایش چندانی نداشته است» اما موضوع فراتر از اینهاست. برای بررسی این موضوع سعی کردیم در گفتگو با مصطفی ایگلیما، پدر مددکاری اجتماعی ایران، پاسخی برای شما پیدا کنیم.
اگر اظهارات مسئول مددکاری اجتماعی در مورد سن اعتیاد در 10 سالگی بر اساس یک آمار یا پیگیری باشد و واقعاً در کشور ما این اتفاق افتاده باشد، چشم انداز شما به عنوان فردی که سال ها در این زمینه تحقیق کرده اید چیست، عوامل این آسیب اجتماعی چیست؟
البته در جایی خواندم که معاون مربوطه سن اعتیاد به مشروبات الکلی را 10 سال عنوان کرده است. اما به هر حال به عنوان فردی که 50-40 سال با معتادان و پدیده اعتیاد سروکار دارم، باید بگویم سن اعتیاد را نمی توان و نباید با سن و تاریخ معتاد شدن فرد به مواد سنجید. به عنوان مثال، کارشناسان معتقدند که اگر فردی 15 ساله باشد و یک سال معتاد بوده باشد، در واقع 16 سال معتاد بوده است. زیرا؟ چرا که تمامی عوامل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و خانوادگی که وی در طول زندگی 15 ساله با آن مواجه بود، انگیزه ای برای بازگشت او به اعتیاد شد. از طرفی نوزاد در هیچ نقطه ای از دنیا معتاد و قاتل نیست، بلکه عوامل خانوادگی و محیطی او را به سمت این جنایات سوق می دهد. اما در عوض، ما همیشه به مشکل نگاه می کنیم، نه عوامل ایجاد کننده آن. وقتی نیازها و عواطف درونی نوجوانان و جوانان را نادیده می گیرید و برای آنها برنامه ای ندارید، وقتی خرید کنسول بازی حداقل به بیش از 10 سال رسیده است و سرگرمی و اوقات فراغت برای نوجوانان اینقدر گران شده و قیمت مواد مخدر در حال کاهش است، نباید به آنها خرده گرفت که چرا از مواد مخدر مانند گل و یا در خوش بینانه ترین و خوش بینانه ترین شرایط استفاده می کنند.
در صحبت هایتان به عوامل خانوادگی یا اقتصادی و اجتماعی اشاره کردید، این عوامل شامل چه مواردی می شود؟
روشن است. دلیل اول فقر و مشکلات اقتصادی است. وقتی یک جوان تازه ازدواج کرده شغل خود را از دست می دهد یا اصلاً شغلی ندارد، وقتی سرپرست خانواده نمی تواند حداقل زندگی را تامین کند. وقتی پدر و مادر (هر دو) در حال کار هستند و زمانی برای تربیت فرزندان خود ندارند، طبیعی است که انسان برای رهایی از فشارها به ابزارهایی متوسل می شود که او را از این همه استرس و ناراحتی های اجتماعی آرام می کند. حالا این ابزار می تواند الکل یا مواد مخدر باشد. با وجود این، متاسفانه هیچکس در کشور ما مسئولیت افزایش آمار اعتیاد را نمی پذیرد. این در حالی است که جوانی که در 20 سالگی به دام اعتیاد افتاد یعنی 20 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی با این چالش مواجه شد. یعنی زمانی که سازمان ها و نهادهای مرتبط با جامعه و فرهنگ شکل گرفته و فعالیتشان در جریان است. کسی نیست که بپرسد، پس سازمان هایی مانند بهزیستی و وزارت رفاه چه می کنند؟ این سازمان ها با این تعداد دستگیری و مجازات تولیدکنندگان مواد مخدر و تعداد زیادی از شهدای مبارزه با مواد مخدر چه اقداماتی برای جلوگیری از گرفتار شدن کودکان کشور در دام اعتیاد انجام داده اند. خون این مردم و جوانان بی دلیل روی زمین ریخته شده است، آن هم در شرایطی که ریشه اعتیاد هر روز کوچکترین ها را مبتلا می کند. چرا با این همه مبارزه با مواد مخدر باید حدود 3 میلیون معتاد در کشور داشته باشیم؟
3 میلیون! این آمار از کجا آمده است؟
بله این آماری است که خود آقایان اعلام کرده اند. ببین اصولا بگیر و برو، دوای درد معتادان نیست، چون به ازای هر 10 معتاد که می کشند، 50 معتاد جایشان را در نقاط مختلف کشور می گیرند! حالا آقایان بگوییم حدود 3 میلیون معتاد داریم. بر اساس میانگین جهانی، در حالی که معتادان شناخته شده زیادی وجود دارد، به همان اندازه معتادان ناشناخته در آن کشور وجود دارد. یعنی اگر به قول آقایان 3 میلیون معتاد در کشور داشته باشیم به همین تعداد معتاد پنهان یا ناشناس داریم. یعنی کل معتادان ما حدود 6 میلیون نفر است که فکر می کنم بیشتر از این باشد.
این افراد خانواده و دوستان شما را نیز درگیر می کنند.
بله، وقتی می گوییم یک نوجوان یا جوان مشروبات الکلی مصرف می کند به این معناست که پدر و مادرش به احتمال زیاد در خانه مشروبات الکلی مصرف کرده اند و او این موضوع را پذیرفته است. به عبارت دیگر خانواده آنها نیز معتاد به الکل هستند. حالا اگر به طور متوسط برای هر خانواده 4 نفر را در نظر بگیریم، تعداد معتادان ما به چیزی حدود 20 میلیون نفر می رسد.
وقتی با این نوجوانان و جوانان صحبت می کنید، مهم ترین دلایل و انگیزه های آن ها برای روی آوردن به اعتیاد چیست؟
وجه مشترک آنها این است که اساساً هیچکس آنها را درک نمی کند و این احساسات کنترل نشده آنها است، نه در خانواده و نه در جامعه. این افراد به شدت ناراحت هستند و از تبعیض ها و نابرابری هایی که برایشان پیش می آید شکایت دارند. یکی از آنها گفت وقتی به اداره کار رفتم گفتند نمی توانیم شما را استخدام کنیم چون پدرت معتاد است. اعتیاد پدرم چه ربطی به من دارد؟ این امر باعث می شود که نوجوانان و جوانان ما برای فرار از فشارهای روحی و عصبی به اعتیاد در همه اشکال آن گرایش پیدا کنند. مدتی است که روش جدید سرقت رواج یافته است. اینکه مردم به خانه های شهروندان بروند و به سادگی یخچال هایشان را خالی کنند و ببرند. البته از نظر من این دزدی نیست. اینها از روی نیاز واقعی و ناتوانی است. حالا وقتی این آدم چند بار همچین کاری می کنه حتما حس بدی پیدا می کنه اون موقعه که قراره دست به جنایات بزرگتر و مهمتر بزنه. اما ما و نهادهای مختلف ذیربط برای رویارویی با این پدیده ها چه کرده ایم؟ هیچ چی! اکنون معاونت پژوهشی ستاد مبارزه با مواد مخدر تحقیقات زیادی در زمینه اعتیاد انجام داده است که اعتیاد را از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار داده است. اما چه کسی یا چه سازمانی از این تحقیقات استفاده می کند؟ تحقیقاتی که با بودجه های کلان انجام شده است.
در نهایت با تمام این جزئیات، برای متوقف کردن این رویه چه باید کرد؟ یعنی هیچ کاری نمیشه کرد؟
اول از همه باید بپذیریم که من و شما و حتی خود قاضی اگر جای این معتادان بودیم بعید نبود امروز معتاد بودیم. اگر الان معتاد نیستیم به این دلیل است که هنوز در آن شرایط نبوده ایم! اساساً آسیب های اجتماعی قابل معامله است. مثلاً زن مطلقه وقتی بدون درآمد و شغل و بعد اعتیاد و دزدی می تواند راه های اشتباه را طی کند. اما تا زمانی که تورم، فقر و بیکاری کاهش نیابد، هیچکس نمی تواند ادعا کند که می تواند اعتیاد را ترک کند. در حال حاضر متولی اصلی آسیب های اجتماعی در کشور سازمان بهزیستی است. اما رئیس جمهور شما در چه دوره ای از بین کارشناسان خبره معاونت آسیب های اجتماعی انتخاب شد؟ تا زمانی که آقایان به این نکات توجه نکنند، مطمئن باشید که هر روز باید منتظر شنیدن آمارهای جدید و عجیب در این زمینه باشیم.
