کورونای جولان و دو، سه سال سیاهی که بسیاری را در گرداب خود فرو برد و دیگران را مجبور به ماندن در خانه و خراب کردن مشاغل کرد، ضربه سختی به نظام آموزشی کشور زد. مدارس ادغام و آموزش نیمه و نیمه آنلاین هیچ نتیجه ای جز افت تحصیلی قابل توجه دانش آموزان نداشتند. این داستان تملق آمیز نیست و نه تنها وزیر آموزش و پرورش وقت از افت بیش از 30 درصدی تحصیل دانش آموزان خبر داد، بلکه یکی از نمایندگان کمیسیون آموزش مجلس نیز معدل دانش آموزان را 11.5 اعلام کرد. .
به گزارش تجارت نیوز، البته وی تلویحاً گفته بود که حقوق کم معلمان نیز علت آن بوده است. افت تحصیلی دانش آموزان به ویژه در مقطع ابتدایی فاجعه است و ترک تحصیل و رشد کودکان بازمانده از تحصیل هزار غم است. اینطور نیست که قبل از کرونا همه چیز خوب بود و مدارس گلستان خوب نبودند، اما در دو سه سال اخیر اوضاع بدتر شده است.
اما در برنامه پیشنهادی علیرضا کاظمی وزیر آموزش و پرورش مشاهده می شود که وی «تامین کیفیت آموزش در مدارس دولتی» را به عنوان دومین برنامه راهبردی خود مطرح کرده است که نشان می دهد وی از افت محسوس تحصیلی آگاه است. عملکرد دانش‌آموزان مدارس دولتی ماهیت جامعی دارد، همانطور که در اصل اول برنامه آن «توسعه عدالت و برابری آموزش با کیفیت برای همه دانش‌آموزان» به وضوح ذکر شده است.
دو موضوعی که در کنار اصل 30 قانون اساسی (حق تحصیل رایگان در کشور) می تواند گره های کوری از نظام آموزشی بگشاید. کاظمی به گزارش ارائه شده از سوی وزارت آموزش و پرورش در بهمن ماه سال گذشته از معدل امتحانات نهایی خرداد 1402 که نشان می دهد این میانگین با نقشه فقر کشور همخوانی دارد، به خوبی نگاه کرده است. همانطور که این نقشه نشان می دهد، میانگین نمره امتحانات نهایی در استان سیستان و بلوچستان 7.74 بوده است. یعنی وضعیت این استان بسیار بدتر از استان های دیگر است.
دانش آموزان مدرسه نمی روند!
سال گذشته مدیرکل ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات وزارت آموزش و پرورش از عدم ثبت نام 27 درصد دانش آموزان کلاس اولی در مدارس خبر داد. در سال تحصیلی 1402-1401 تعداد دانش آموزان کلاس اولی یک میلیون و 690 هزار و 788 نفر بود که از این تعداد یک میلیون و 306 هزار و 603 نفر در مدارس ثبت نام کردند. به عبارت دیگر حدود 23 درصد از دانش آموزان کلاس اولی سال گذشته در مدرسه ثبت نام نکردند. روند افزایشی تعداد بازماندگان تحصیل در ایران ادامه دارد.
آخرین آمار اعلام شده نشان می دهد در سال تحصیلی 1402-1401 تعداد 929798 نفر در مقاطع مختلف تحصیلی از تحصیل بازمانده اند. بررسی جزئیات آمار ترک تحصیل نشان می دهد که بیشترین تعداد ترک تحصیل مربوط به مقطع دوم متوسطه است.
در جایی دیگر از داده های مرکز آمار ایران به افزایش نرخ ترک تحصیل اشاره شده است. همانطور که این آمار نشان می دهد، میزان ترک تحصیل در یک سال تقریباً 1 درصد افزایش یافته است. دانش آموزان مقطع دوم متوسطه نسبت به سایر مقاطع تحصیلی افت تحصیلی بیشتری داشتند. میزان ترک تحصیل در این مقطع در سال تحصیلی گذشته 4.04 درصد بوده که نسبت به سال قبل حدود 1.7 درصد افزایش نشان می دهد. مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به بررسی وضعیت آموزش عمومی در ایران، به تحلیل نقش عوامل اقتصادی در ترک تحصیل پرداخته است. این گزارش حاکی از آن است که در سال 2019، حدود 70 درصد از کودکانی که از تحصیل بازمانده‌اند، بین دهک‌های اول تا پنجم بوده‌اند. برخی از کارشناسان فقر را دلیل اصلی ترک تحصیل می دانند.
هزینه بالای خدمات و لباس.
علاوه بر هزینه هایی که والدین در مدارس دولتی و غیردولتی دریافت می کنند، هزینه های اضافی مانند گرانی لوازم التحریر، سرویس مدرسه و لباس فرم نیز یکی از دغدغه های والدین است که البته این وضعیت برای خانواده هایی که فرزندانشان تحصیل می کنند حادتر است. . در مدارس غیردولتی، زیرا شهریه مدارس متوسطه باید در مقایسه با مدارس دولتی بیشتر برای لباس فرم پرداخت شود. در حال حاضر ارائه لباس فرم به دانش آموزان از حداقل 700 هزار تا حداکثر 3 میلیون تومان هزینه دارد (البته اگر لباس کت و شلوار باشد قیمت بیشتری خواهد داشت).
حالا فرض کنید کارگری با این همه اضافه کاری و مزایا، با حقوق 15 میلیونی، چگونه باید با این هزینه زیاد و این سفارش کوچک برای مدارس کنار بیاید؟ یکی از والدینی که پسرش در دبستان یکی از مدارس غیردولتی معروف تهران درس می خواند، به تسنیم گفت: برای تهیه لباس فرم مدرسه که مانتو، شلوار و مقنعه است، مبلغ 2 میلیون و 100 هزار تومان می گیرند. به غیر از هزینه لباس، هزینه یک بچه دبستانی چقدر است، این رقم را آنقدر بالا می گذارند. اگر بخواهم به یک خیاط پول بدهم که یک کت برایم بدوزد، برای یک بزرگسال هزینه کمتری دارد.
اما برخی از مدارس غیردولتی بدون در نظر گرفتن لباس فرم مشخصی برای مدرسه، در اقدامی قابل تقدیر و همکاری مناسب با والدین، اعلام کرده اند که بلوز سفید و شلوار سرمه ای را برای حضور دانش آموزان در مدرسه آماده خواهند کرد. البته تهیه لباس فرم برای دانش آموزان مدارس دولتی هم ارزان نیست. خرید لباس فرم دانش آموزان پایه دوم ابتدایی با پارچه های بی کیفیت 800 هزار تومان برای خانواده ها هزینه دارد. از سوی دیگر تغییر سالیانه مدل و رنگ لباس فرم در برخی مدارس باعث شده خانواده ها نتوانند از لباس فرم سال گذشته استفاده کنند و چاره ای جز پرداخت هزینه خرید لباس فرم هر ساله ندارند.
عاطفه مدبرنژاد، مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش درباره حداقل و حداکثر قیمت لباس فرم مدارس گفت: در تهران حداقل لباس فرم 548 هزار تومان و حداکثر 825 هزار و 500 تومان برای پیراهن و شلوار و کت و شلوار 1 میلیون و 916 هزار تن. وی تاکید کرد: والدین مجبور به خرید از تولیدکننده خاصی نباشند و انجام این کار خلاف مقررات است.
هزینه سالانه 335 میلیون دلار برای تحصیل دانش آموزان افغانستانی به ایران
در مرداد 1402 اعلام شد که 556000 دانش آموز افغان در مدارس کشور تحصیل می کنند و سرانه هر دانش آموز 527 دالر است. بر اساس این گزارش، ایران سالانه بیش از 335 میلیون دلار برای تحصیل اتباع افغان در کشور هزینه می کند، در حالی که تنها 17 میلیون یورو کمک خارجی برای تحصیل مهاجران خارجی دریافت می کند. در عین حال مهدی فیاضی، رئیس مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش با اعلام اینکه تبعیض بین دانش آموزان ایرانی و خارجی در کشور وجود ندارد، اظهار داشت: حدود 22 هزار کلاس درس در سراسر کشور اختصاص دارد. به آموزش خارجی ها.» است.”
به گفته این مقام وزارت آموزش و پرورش، دولت جمهوری اسلامی ایران در سال 1400 تنها حدود 3 میلیون دلار و در سال گذشته حدود 20 میلیون دلار کمک خارجی برای تحصیل مهاجران افغانستانی در ایران دریافت کرده است. در عین حال، هزینه تحصیل صدها هزار دانش آموز افغان در مقاطع مختلف تحصیلی بیش از 335 میلیون دالر برای کشور است. لازم به ذکر است که فرزندان تمامی اتباع خارجی حتی آنهایی که فاقد مدارک هویتی بوده و به صورت غیرقانونی در ایران زندگی می کنند، اجازه حضور در مدارس کشور را داشتند.
افزایش تعداد دانشجویان خارجی
رضا مرادی صحرایی در اول مهر 1402 اعلام کرد که 600000 دانش آموز خارجی در مدارس ایران تحصیل می کنند. اخیرا برخی از نمایندگان مجلس و مقامات نسبت به عواقب حضور میلیون ها شهروند غیرقانونی افغانستان در کشور هشدار داده اند. از سوی دیگر، طالبان از زمان به قدرت رسیدن، مانند نیمی از جمعیت افغانستان، تحصیل زنان را ممنوع کرده است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، نرخ باسوادی مهاجران افغانستانی در ایران بیشتر از نرخ باسوادی در افغانستان است. 19 تیرماه وزیر آموزش و پرورش در صحن علنی مجلس اذعان داشت: «تعداد دانش‌آموزان شهروند در برخی شهرها از تعداد دانش‌آموزان عادی در یک کلاس بیشتر شده است، دیروز بحث به جلسه بررسی برنامه‌ها و صلاحیت‌های این شورا رسید. وزرای پیشنهادی برای مجلس
آموزش پناهندگان در اولویت نیست
آموزش یکی از حقوق اساسی بشر است که در کنوانسیون های بین المللی گنجانده شده و نقش حمایتی و توانمندسازی دارد. بر اساس گزارش های یونیسف، میلیون ها کودک و نوجوان پناهنده در سراسر جهان از حق اولیه خود که آموزش با کیفیت است، محروم هستند. به عنوان مثال، با وجود برخی امکانات و قوانین، مشکلات زیادی در ارائه آموزش کافی و دسترسی به منابع آموزشی برای کودکان پناهنده در فرانسه وجود دارد.
آمارها نشان می دهد که میزان حضور دانش آموزان پناهنده در مدارس مقاطع تحصیلی مختلف به طور قابل توجهی کمتر از کودکان آن کشور است. طولانی شدن وضعیت پناهندگی، منابع محدود، فقدان مدارک شناسایی و کمبودهای آموزشی از جمله موانع اصلی هستند. همچنین در این گزارش ها اشاره شده است که در حالی که همه کودکان از حق اساسی دسترسی به آموزش اولیه برخوردارند، اما در عمل، نوع، کیفیت و مدت آموزش ارائه شده به کودکان پناهجو، پناهنده و مهاجر بیشتر به موقعیت شما در روند مهاجرت و پناهندگی بستگی دارد.
این گزارش ها نشان می دهد که اگرچه در برخی کشورها کودکان مهاجر و پناهنده حق تحصیل رایگان دارند، اما اولویت و هدف اصلی آنها آموزش و پرورش شهروندان آن کشورهاست. حق دسترسی به آموزش یکی از اصول اساسی حقوق بشر است که باید به همه کودکان اعطا شود. اگرچه 30000 کودک کلاس اولی هنوز در مدارس ثبت نام نمی کنند و میزان ترک تحصیل دائما در حال افزایش است، اما وضعیت تحصیلی کودکان خارجی بحرانی است. به ویژه هزینه های بالای تحصیل برای اتباع و چالش های موجود در حوزه آموزش نشان می دهد که هنوز راه زیادی برای ساماندهی حضور اتباع غیرمجاز در پیش داریم.
