1- معمولاً برای گروه زیادی از رأی دهندگان، انتخابات به دو چیز بستگی دارد. اولی امید، دومی هیجان. ناامید، احساس نمی آید. اکثر کاندیداها سعی می کنند امید بدهند و در قالب منجی ظاهر شوند که مشکلات زیادی در دستانش مانند موم است که به راحتی قابل حل است. هر چه بیشتر در مورد قدرت و توانایی خود صحبت کنند، ناامیدی بیشتری نسبت به خود ایجاد می کنند. جامعه ایران در چهار دهه گذشته تجربیات غنی از سیاست، نیروهای سیاسی و مقامات کشوری به دست آورده است. نمی دانم شباهت سخنان برخی کاندیداها با واژه های رایج در میان مردم را باید ناشی از شناخت مردم دانست یا ناآگاهی نامزدها. فرض دوم احتمالاً به واقعیت نزدیکتر است، به خصوص به این دلیل که آنها سالها تجربه دارند و سابقه آنها مشخص است. وزنه برداري كه تا به حال نتوانسته وزنه 100 كيلويي را بلند كند و با دست روي سكو و حضار بيفتد، وقتي وعده وزنه 200-300 كيلويي مي دهد نااميد مي شود و مايه شوخي و شوخي مي شود. وعده ها و شعارها باید به گوش نامزدها برسد و بیش از هر چیز با واقعیت های موجود منطبق باشد.
2- مضمون سخنان اکثریت نامزدها شباهت زیادی به سخنان کسانی دارد که الگوی گفتارشان این است که اعتقادی به شرکت در انتخابات ندارند. هر چند در دو قطب متضاد باشند. به عقیده مخالفان شرکت در انتخابات، انتخابات زمانی معنا پیدا می کند که منجر به انتخاب رئیس جمهوری شود که بتواند قانون اساسی را تغییر دهد، حضور نظامیان در سیاست و اقتصاد را حذف کند، آزادی ها را تضمین کند و… خیلی دور هستند. که با چشم غیر مسلح دیده نمی شود. اکثر نامزدها خود را با ذره بین نشان می دهند و به عنوان قهرمانان اسطوره ای حل مسئله لباس می پوشند. این گروه اپوزیسیون می خواهد چنین قهرمانی را در قالب منجی در چارچوب الگوی گفتمانی خود بیابد.
3- در این میان آنچه دیده نمی شود واقعیت های موجود است. اتفاقاتی که تلخ و سریع در سراشیبی حرکت می کنند. سخت ترین عارضه ای که گریبانگیر جامعه ایران است، بی نظمی نهادی است. قوانین و اخلاق به عنوان دو منبع مهم برای ایجاد نظم و انسجام اجتماعی در وضعیتی نابهنجار و گسسته قرار دارند. هر طرحی برای بهبود وضعیت اقتصاد، جامعه، سیاست یا فرهنگ، بیش از هر چیز نیازمند نظمی پایدار و مستمر است تا به آن طرح فرصت اجرا و تحقق بدهد. در حالت بی ثباتی ناشی از بی نظمی، هیچ طرحی نمی تواند موفق شود. به جز قوانینی مانند قانون مدنی، حق ثبت و قانون تجارت، قانونی در ایران وجود ندارد که بیش از یک یا دو سال طول بکشد. بدتر از این تصویب نامه ها، آیین نامه ها و بخشنامه هاست که اغلب حتی یک سال هم دوام نمی آورد. این کشتی بدون لنگر چگونه می خواهد به مقصد برسد؟
4- وقتی صحبت از این می شود می گویند نیروی انتظامی قانون را درست اجرا نمی کند. این فقط نیمی از حقیقت است. نیم دیگر وضعیت ناکارآمد قانونگذاری و قانونگذاری در ایران است که ذهنی، خودسرانه و غیرعلمی است. قانونگذار ایرانی بر اساس خواسته‌های گروه خود، نه واقعیت‌ها و نیازهای جامعه، قانون می‌نویسد و در هر جنبه‌ای از زندگی خصوصی مردم، تا پوشش و رختخواب، منفعت دارد. اینکه فقط 30 درصد از قوانینی مانند قانون برنامه ششم توسعه اجرا می شود نه تنها ناشی از ناتوانی دستگاه اجرایی نیست، بلکه خود قانون نیز این مشکل را داشت که نمی توانست واقعیت های دستگاه اجرایی را درک کند. .
5- گروه هایی که اسلام قانون اساسی و نظام را بر جمهوریت خود ترجیح می دهند و از بین کاندیداها چهار نامزد دارند، طبیعتا دست خود را برای نادیده گرفتن قانون بازتر می بینند. زیرا قانون تولد نظام جمهوری است که همراه با اسلامی شدن نظام با رعایت موازین اسلامی برقرار می شود. اما وقتی یک رکن بر رکن دیگر غلبه دارد، طبیعی است که قانون اهمیت خود را از دست می دهد و به سادگی می توان از آن چشم پوشی کرد. این دیدگاه کمک زیادی به برهم زدن نظم می کند و نمی تواند نظم پایداری ایجاد کند. روایت قانون شامل و کامل است.
6- در چنین شرایطی نشان دادن افق های دور داستانی بیش نیست که بزرگان آینه های میکروسکوپی بیان می کنند. در ازای رای، رویاهایی را می فروشند که تبدیل به کابوس می شود. رئیس جمهور نمی تواند یک راوی باشد که داستانش با این جمله تمام شود که «بالا رفتیم، ما بودیم، پایین آمدیم، سرم بود، داستان ما دروغ بود». شاید شنیدن این شعارها باعث ایجاد احساسات شود، اما مانند احساس خود داستان هاست. در انتخابات بعدی باید به دنبال امید بود، نه هیجان افق های دور. در پزشکی زمانی که وضعیت بیمار بحرانی است و تب، فشار خون و … است. آنها بالا و پایین می روند، اولین کاری که پزشکان انجام می دهند تثبیت وضعیت بیمار و سپس اقدام به درمان است. ایران در بحران است.
