داده های جمع آوری شده بین المللی در مورد ایمنی حمل و نقل نشان می دهد که سفر با بالگرد اگرچه ممکن است ایمن تر از سفر با وسایل نقلیه زمینی باشد، اما ایمنی آن بسیار کمتر از هواپیماهای مسافربری است. (البته این موضوع در مورد هواپیماهای شخصی صدق نمی کند، زیرا طبق آمار، سفر با هواپیماهای شخصی تقریباً 272 برابر خطرناکتر از سفر با خطوط هوایی مسافربری است). اما چرا هلیکوپترها نسبت به هواپیماها ایمنی کمتری دارند و چرا احتمال سقوط آنها بیشتر است؟ ? در مقایسه با هواپیماها، هلیکوپترها ویژگی های عملیاتی متفاوتی دارند و این ویژگی های متفاوت می تواند عامل خطر بالاتری باشد. اینها برخی از دلایل اصلی ایمن تر بودن هلیکوپترها از هواپیماها هستند.
دلایل ناامن بودن هلیکوپترها در مقایسه با هواپیماها
پرواز در ارتفاع و سرعت کمتر: هلیکوپترها در ارتفاع و سرعت کمتری نسبت به هواپیماها پرواز می کنند و آنها را در معرض خطرات و موانع بیشتری مانند خطوط برق، ساختمان ها، درختان و پرندگان قرار می دهند.
حاشیه خطای کمتر: در شرایط اضطراری، هلیکوپترها نسبت به هواپیماها دارای حاشیه خطا و امکان بازگشت کمتری هستند، زیرا نمی توانند مانند هواپیماها با لیزر یا به نزدیکترین فرودگاه مسیر خود را تغییر دهند.
پیچیدگی و حساسیت مکانیکی
از آنجایی که هلیکوپترها به قطعات پیچیده و حیاتی مجهز هستند، ماشین آلات پیچیده و ظریف تری نسبت به هواپیماها دارند. البته هواپیماها نیز قطعات بسیار پیچیده ای دارند، اما قطعات یدکی یا کمکی بیشتری نسبت به هلیکوپترها در نظر گرفته شده و طراحی می شود و به همین دلیل، خرابی یک قطعه لزوما نمی تواند منجر به حادثه شود. اما خرابی یا آسیب به هر یک از اجزای حیاتی هلیکوپتر می تواند منجر به حادثه ای فاجعه بار شود.
پرواز در شرایط سخت: هلیکوپترها اغلب در شرایط نامطلوب و چالش برانگیزتر از هواپیماها پرواز می کنند، از جمله شرایط آب و هوایی نامناسب، دید کم یا محیط های متخاصم (مانند کوه ها) و در نتیجه، خطرات و پیچیدگی های ذاتی مرتبط با این نوع ماموریت ها. احتمال تصادفات را افزایش می دهد.
عوامل اصلی سوانح بالگرد.
نقص مکانیکی
هلیکوپترها سیستم های مکانیکی پیچیده ای دارند و خرابی در قطعاتی مانند موتور، سیستم روتور یا گیربکس می تواند منجر به تصادف شود.
خطای خلبان
خطاهای خلبان، مانند اشتباه در قضاوت، آموزش ناکافی، یا عدم رعایت روش های صحیح، می تواند منجر به حادثه هلیکوپتر شود.
اقلیم
هلیکوپترها بیشتر از هواپیماها در معرض شرایط نامساعد جوی هستند. دید کم، بادهای شدید یا شرایط یخبندان می تواند پرواز را دشوار کرده و خطر تصادف را افزایش دهد.
برای از دست دادن کنترل
هلیکوپترها مستعد پدیده ای به نام «دیل استال» هستند که می تواند منجر به از دست دادن کنترل هلیکوپتر و احتمال تصادف شود. این پدیده زمانی رخ می دهد که دم هلیکوپتر که وظیفه مقابله با گشتاور روتور اصلی را بر عهده دارد، برای حفظ ثبات کافی نباشد.
در برخی شرایط پرواز، مانند قدرت بالا و سرعت کم یا فرودهای شیب دار، دم ممکن است با جریان هوای ناکارآمد مواجه شود که کارایی آن را کاهش می دهد. در نتیجه، هلیکوپتر ممکن است وارد حالت انحراف یا چرخش غیرقابل کنترل شود که توانایی خلبان را برای حفظ کنترل به خطر می‌اندازد. برای کاهش این خطر، خلبانان باید آموزش کافی برای شناسایی و پاسخگویی مناسب به این شرایط داشته باشند.
چالش های منحصر به فرد در خلبانی هلیکوپتر.
هلیکوپترها نسبت به هواپیماها چالش‌های پرواز و کنترل بیشتری دارند، به‌ویژه هنگامی که معلق هستند (در حال شناور بودن) و در سرعت‌های پایین. کنترل هلیکوپتر مستلزم مداخله مستمر و دقیق خلبان برای حفظ ثبات و جهت است. این امر مستلزم هماهنگی چندین کنترل مانند سکان، اهرم زمان بندی، پدال ها و دریچه گاز برای حفظ کنترل است. علاوه بر این، هلیکوپترها بیشتر در معرض پدیده های مختلف آیرودینامیکی هستند که می تواند پایداری و قابلیت های کنترلی آنها را تغییر دهد.
در نتیجه، مانورهای پیچیده و توجه مداوم مورد نیاز برای پرواز هلیکوپترها نیازمند مهارت و تجربه بالایی از سوی خلبانان است.
به همین دلیل، برنامه های آموزشی و ساعات پرواز برای عملیات خاص هلیکوپتر برای اطمینان از برخورداری خلبانان از مهارت های لازم برای رویارویی موثر با این چالش ها و حفظ عملیات پروازی ایمن از اهمیت بالایی برخوردار است.
علاوه بر موارد ذکر شده، عوامل دیگری نیز می تواند در بروز سانحه هلیکوپتر موثر باشد، مانند:
خستگی خلبان
با توجه به نقش ویژه ای که خلبان هلیکوپتر در هدایت وسیله نقلیه خود دارد، خستگی می تواند منجر به کاهش هوشیاری، تمرکز و قضاوت شود که می تواند خطر خطا را افزایش دهد.
تعمیر و نگهداری ناکافی.
عدم انجام تعمیر و نگهداری منظم و مناسب هلیکوپتر می تواند منجر به خرابی مکانیکی و در نهایت سقوط شود.
خطاهای انسانی
خطاهای انسانی مانند رعایت نکردن رویه ها، عدم برقراری ارتباط موثر و عدم آگاهی از محیط اطراف می تواند منجر به حوادث شود.
