به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی موزه سینما، نسخه اصلاح شده و بازسازی شده فیلم «ناخدا خورشید» به کارگردانی ناصر تقوایی با همکاری سینمای ملی ایران و با حضور علی نصیریان بازیگر، تهیه کننده. هارون یاشایی، نویسنده و منتقد سینما سعید قطبی زاده و جمعی از هنرمندان و علاقمندان سینمای ایران در تالار فردوس موزه فیلم به نمایش درآمد.
سعید قطبی زاده منتقد، نویسنده و کارشناس سینما نیز گفت: «ناخدا خورشید» یکی از فیلم های مورد علاقه من در سینمای ایران است و از اولین باری که این فیلم را در نوجوانی دیدم تا امروز که نسخه اصلاح شده آن را دیدم. نسخه، نظر من هرگز تغییر نکرده، تغییر نکرده است، اما بهتر و بهتر به نظر می رسد.
وی ادامه داد: سوالات بی پاسخی درباره این فیلم وجود دارد که ناصر تقوایی هیچ گاه توضیح مفصلی درباره آن نداد و این دیدار با حضور دو بزرگوار فرصت مناسبی برای طرح بسیاری از این سوالات است. تقوایی در اوایل انقلاب و در اوج تبلیغات ضدآمریکایی این شهامت را داشت که رمان یک نویسنده آمریکایی را به فیلم تبدیل کند. اکثر فیلم های ماندگار تاریخ سینمای ایران سفارشی نیستند و به صورت خودجوش ساخته می شوند. خاستگاه ادبیات تقوا است و در فضایی «نویسنده پسند» رشد کرده و نویسندگان و شاعران بزرگی را پرورش داده است.
«کاپیتان خورشید» سند زنده شکوه سینمای ایران است
این منتقد سینما در جایی دیگر از سخنان خود اظهار داشت: تقوایی خواندن رمان «داشتن و نداشتن» همینگوی به دلیل آمیخته شدن با منابع بومی ما جالب است. بنابراین اگر کسی این رمان را نخوانده باشد، نمی توان تصور کرد که فیلم تقوایی اقتباسی از یک رمان آمریکایی باشد. فیلم دارای جزئیات چشمگیر است. تلفیق فضای بومی جنوب ایران با مضامین اصلی رمان.
قطبی زاده گفت: فضا و زمان در «ناخدا خورشید» به گونه ای طراحی شده است که می توان تحلیل وارسته او از تاریخ معاصر ایران یا شناخت عمیق او از فرهنگ مردم جنوب را دید. این ها راز جاودانگی این اثر در کنار بازی صحیح و نگارش ماهرانه دیالوگ های طوایی است که نشان دهنده عشق او به ادبیات است.
وی افزود: سال ها پیش در دفتر فیلم ماهنامه با علی نصیریان صحبت می کردیم که از انتخاب دوبله نقشش ناراحت بود. هم در اجرای نصیریان و هم در نریشن جورج پطروسی خصلت هایی هست که شخصیت آقای فرهان را از تصویری که همیشه از علی نصیریان داشتیم دور می کند. طعنه و زمختی زبان از ابتدا در ترسیم شخصیت گنجانده شده و تا انتها ادامه دارد. چه فصل شگفت انگیزی است که مرگ او را با پرندگان دریایی گرسنه کنار هم قرار می دهد.
قطبی زاده یکی از بهترین بازی های سینمای ایران را متعلق به سعید پورصمیمی در این فیلم عنوان کرد و افزود: شیوه او در تفسیر نقش ادامه فنی زاده در شاهکار دیگر کارگردان «دایی جان ناپلئون» است. پورصمیمی در یکی از اولین تجربه هایش قله ای را فتح کرد که خودش هرگز به آن نرسید. به هر حال «ناخدا خورشید» فیلمی اصیل، سندی زنده از شکوه سینمای ایران و نمونه ای بی بدیل از خلاقیت است.
خاطره علی نصیریان از توقف فیلمبرداری «نخدا خورشید»
علی نصیریان بازیگر فیلم «نخدا خورشید» نیز گفت: برای ناصر تقوایی آرزوی سلامتی دارم. به نظر من او گوهر درخشان و هنرمندی خلاق است. همانطور که می دانید، وقتی صحبت از هنر می شود، ماهیت اصلی خلاقیت است. در این فیلم بازیگری مانند فتحعلی اویس که در بسیاری از نمایش های کمدی مردم را با شوخی سرگرم می کرد، شخصیت خاصی خلق می کند و این محصول کارگردانی است که او را کارگردانی کرده است.
وی ادامه داد: زمانی که تقوایی فیلمنامه را به من داد گفت شما می توانید نقش خود را بین دو شخصیت نخدا و آقای فرهان انتخاب کنید. به او گفتم به نظر شما چه نقشی؟ و نقش آقا فرهان را به من داد و یک نفر درجه یک را به عنوان کاپیتان انتخاب کرد و به نظر من بهترین نقش در کارنامه داریوش ارجمند است.
نصیریان ادامه داد: تقوایی به من گفت که آقای فرحان دونده است و یکی از دندان هایش طلا است و همین کافی بود تا شخصیت او را کاملا درک کنم. داشتن یک شخصیت دلال با دندان های طلا به بازیگر ایده های زیادی می دهد. ترحم از سر کسالت در میان ما نیست، بلکه باید از زحمات این مرد محافظت کنیم. او برای ساخت این فیلم تلاش زیادی کرد. وقتی فیلمبرداری «ناخدا خورشید» متوقف شد، من، داریوش ارجمند و سعید پورصمیمی به ارشاد رفتیم و برای ادامه تصویربرداری درخواست حمایت کردیم چون کار بسیار درخشانی بود.
نصیریان با بیان اینکه هارون یشایایی به سینمای ایران بسیار خدمت کرده است، ادامه داد: امثال او تقوا و مهربانی سینمای ایران را شکل دادند. آنها افراد درجه یک بودند. فرهنگ ستون زندگی، حیات و هویت یک ملت است و هنر قسمت زیبای آن است. شهرهایی مانند کیمیایی، گلستان و فرهادی پایتخت های این ملت هستند. باید توجه داشت که سرمایه یک کشور تنها نفت و پتروشیمی نیست، بلکه سرمایه انسانی ما ملت را می سازد و هویت ملی ایرانی را به جهانیان نشان می دهد.
بازیگر فیلم واکا ادامه داد: سال ها بود این نمایش را ندیده بودم و حالا که به تماشای آن نشستم به نظرم خیلی جذاب بود. یکی از مهمترین کارهای اول کارگردان، انتخاب بازیگران مناسب فیلم است و تقوایی این کار را بسیار ماهرانه انجام داده و همگی درخشان هستند.
من شکایت خود را از دوبله پس می گیرم.
وی ادامه داد: ارزش ها و هنرمندی یک بازیگر بر اساس ایجاز و مدت زمان نقش نیست، بلکه به حضور آن بستگی دارد. در فیلم خورشید مجید مجیدی نقش کوتاهی داشتم اما در آن سکانس های کوتاه توانستم خودم را نشان دهم. پروانه معصومی نیز در «کاپیتان خورشید» نقش بسیار زیبایی را ایفا کرد.
نصیریان درباره دوبله نقش خود گفت: حالا که بعد از سال ها فیلم را دیدم، شکایت خود را از دوبله فیلم پس می گیرم و معتقدم دوبله این اثر بسیار موفق بوده است. علی حاتمی هم به دوبله اعتقاد داشت اما من این نظر را ندارم و به صدای بازیگر اعتقاد دارم.
نصیریان گفت: خوشحالم که امروز با یشایایی آشنا شدم و از موزه فیلم و خانم حیدرآبادی برای برگزاری چنین مراسمی بسیار سپاسگزارم تا علاقه مندان به هنر این دیار بتوانند آثار گذشتگان و اینها را ببینند. این یک اقدام بسیار خوب و مثبت از طرف موزه فیلم است که امیدوارم ادامه پیدا کند.
مهرجویی و تقوا در چه زمینه هایی متفاوت بود؟
نصیریان درباره تفاوت کار مهرجویی با تقوای زنده یاد گفت: هر دو هنرمند آثار خارجی را اقتباس کردند. مهرجویی فیلم «پستچی» ویتسک را گرفت و به جای سرباز پستچی گذاشت. تقوایی داستان «ناخدا خورشید» را هم از همینگوی گرفته است. اقتباس تقوایی بی نظیر است و یکی از بهترین اقتباس های سینمایی ادبیات خارجی به حساب می آید. دلیلش این است که تقوایی فرهنگ جنوب را به خوبی می شناسد و به آن تسلط کامل دارد. مهرجویی تمام تلاشش را کرد اما نتیجه متفاوت بود. کار تقوا را می توان یک اثر اصیل دانست. او سعی کرد چیز جدیدی خلق کند و نمی توان آن را اقتباسی دانست. او یک کار خلاقانه انجام داد. آرزوی سلامتی و بهترین ها برای تقوای شما دارم. او یکی از درخشان ترین و خلاق ترین کارگردانان ایرانی است.
نصیریان در پاسخ به سوال قطبی زاده مبنی بر همکاری با فریدون گل گفت: او هم از نظر معنا و هم از نظر تکنیک ایده های بسیار خوبی داشت هرچند که فردی فهیم بود.
«کاپیتان خورشید» مقدمه ای حکیمانه برای سینمای ایران است
هارون یشایایی تهیه کننده فیلم «نخدا خورشید» در پاسخ به سوال سپیده حیدرآبادی درباره نحوه ساخت این فیلم گفت: رابطه من با ناصر تقوایی به قبل از ساخت این فیلم برمی گردد، با هم در ارتباط بودیم. این فیلم اگرچه یک شکست تجاری بود اما اکنون یکی از افتخارات سینمای ایران است.
وی ادامه داد: زمانی که این فیلم را در ژنو اکران کردیم با استقبال خوبی مواجه شد و بحث و تحلیل زیادی درباره آن شد. «کاپیتان خورشید» مقدمه ای حکیمانه برای سینمای ایران است. این فیلم از نظر مردم شناسی بسیار حائز اهمیت است و به ویژه در آن مردم جنوب کشور به خوبی معرفی شده اند. فکر می کنم کشور ما مدیون جنوب ایران است و به قول ناصر تقوایی همه ایرانی ها به نوعی جنوبی هستند.
یشایایی توضیح داد: «کاپیتان خورشید» آنقدر ساختار محکمی دارد که حتی یک فریم را نمی توان از این فیلم حذف کرد. در واقع فیلم متعلق به آقای تقوایی و هنرمندان بزرگی است که این اثر را ساخته اند و قطعا اگر علی نصیریان نبود این فیلم هرگز ساخته نمی شد. یادم هست که منطقه مورد نظر از نظر هواشناسی نامساعد بود و هیچ سرویس پذیرایی نداشتیم و این جمعیت در یک مهمانسرا ساده مستقر شدند و تنها فردی که مشکلات را حل کرد آقای نصیریان بود. به نظر من علاوه بر آقای تقوایی، فیلم متعلق به آقای نصیریان است.
هدف ما این بود که معنای تولیدکننده را از سرمایه گذار جدا کنیم.
یشایایی درباره معیارهای خود در تولید فیلم گفت: من و جمعی از دوستان می خواستیم معنای تهیه کننده را از سرمایه گذار سینمای ایران جدا کنیم. فکر می کنم تهیه کننده تاثیر وجودی در ساخت یک فیلم دارد. در سینما اکثر تهیه کنندگان را خانم ها تشکیل می دهند و دلیل آن هم صبر و حوصله خانم ها بیشتر است.
وی درباره تفاوت کار ناصر تقوایی با کار داریوش مهرجویی گفت: هر دو ویژگی های منحصر به فردی داشتند. در مورد تقوایی یک نکته وجود داشت و آن این بود که خودش می نوشت و در حین فیلمبرداری اگر دیالوگی را دوست نداشت همانجا تغییرش می داد و آن وقت اوضاع خیلی بهتر می شد. تفاوت دیگر این دو هنرمند این بود که ناصر تقوایی ربطی به سرنوشت تهیه کننده نداشت.
در این برنامه هنرمندانی چون داریوش مودبیان، محمود دینی، مسعود فروتن، کیوان کیانی، علی قویتن، اسماعیل پوررضا، سیاوش دولتسرایی و اعضای باشگاه مخاطبان موزه سینما حضور داشتند.
