عباس عبدی نوشت: ماجرای شرکت کوروش و فروش گوشی های اپل به قیمتی زیر قیمت بازار، تکرار اتفاقی است که بارها افتاده و معمولا با کلاهبرداری و فرار متهم اصلی پرونده هزاران نفر تشکیل می شود. از شاکیان که در نهایت هم به مردم و هم به کشور آسیب می رساند. سوال اینجاست که چرا با چنین شرایطی مواجه هستیم؟
قطعاً چندین عامل وجود دارد که من سعی خواهم کرد در اینجا فقط به برخی از اصلی ترین آنها اشاره کنم. البته این پدیده ها در کشورهای دیگر نیز کم و بیش مشاهده می شود، اما آنچه مشخصه وجود این پدیده در ایران است، تکرار غیرقابل قبول آن است که گفته می شود تنها در سال های اخیر رخ داده است. اگر به تاریخ دقت کنیم، موسسات اعتباری که با نام‌های بلندپروازانه اسلامی تشکیل شده‌اند و یکی از عوامل اصلی بحران‌های اقتصادی از سال 1393 بوده‌اند را نیز می‌توان تحت همین پدیده بررسی کرد.
مهمترین عامل حادثه در ایران وجود ابر تورم مزمن و ناتوانی بانک در حمایت از سرمایه مردم است. در یک کلام، نفخ مخرب است، به خصوص اگر مزمن باشد. مهمترین اثر تورم طمع و عدم اطمینان نسبت به آینده اقتصادی است. وقتی می دانم تورم سال آینده هنوز حداقل 40 درصد است، بعد از امروز باید به فکر عقب نماندن از قطار اقتصادی در سال آینده باشم. من باید برای بچه ها، اجاره خانه، هزینه های جاری و غذا بپردازم. بنابراین به فکر حفظ قدرت پس انداز فعلی هستم، بانک ها به دلایل مختلف نمی توانند این کار را انجام دهند، بنابراین سراغ بورس، طلا، ارز و کالاهای بادوام می روم، یکی از این زمینه ها فعالیت های اقتصادی تقلبی شناخته شده است. مثل پونزی
شرکت در این فعالیت ها محصول شرایط قبلی و طمع و جهل است که البته همیشه وجود داشته و خواهد بود. دلیل بعدی فساد اداری و عدم نظارت قانونی و مؤثر است. وقتی برای افتتاح فروشگاه مولتی متری باید چندین مرحله نظارتی را طی کنید و انواع و اقسام ادارات بر کار شما نظارت دارند، چگونه ممکن است یک شرکت به ظاهر جعلی با حضور یک سرباز فراری بتواند مبادلاتی را آغاز کند که نیاز به چند میلیارد تن نقدینگی دارد؟ دستمزد گرفتن؟
این امر جز با خرید برخی از ذینفعان رسمی در نهادهای مختلف امکان پذیر نیست. زیرا اگر خریداری نشوند و واقعیت را نبینند در این صورت ناتوانی آنها در جلوگیری از شکل گیری این پدیده ناشی از بی مسئولیتی است که بسیار بدتر از فساد اداری است. دلیل بعدی را می توان در انحراف وظایف و مسئولیت های دولتی دانست. اگر بتوان شرکتی را به دلیل بی حجابی دو بار پلمب کرد، اما به اقدامات خطرناک اقتصادی و مجرمانه آن توجهی نشد، این محصول انحراف در تعریف رسالت و وظایف دولت است.
یعنی مسائلی را که ربط چندانی به ساختار قدرت ندارد اولویت می دهند، از طرفی بحث حفظ حقوق عمومی و وضعیت اقتصادی خود را در شرایط فعلی نادیده می گیرند و نتیجه این است. دلیل بعدی را می توان در مقررات فاسد و رانت خواری دید. تثبیت قیمت کالا، ارز و وام، امتیازات ویژه، تحریم و ممنوعیت واردات و ترویج قاچاق، عدم نمایندگی کالاهای جهانی در ایران، همه و همه باعث اختلال در زندگی مردم می شود.
رانت های ناشی از تعیین قیمت، واردات با امتیازات ویژه و گرفتن ارز دولتی باعث افزایش تقاضا برای انجام این نوع معاملات و رفتارها می شود. البته اینطور نیست که همه برای این کار عجله کنند، خیلی ها هم باور نمی کنند، اما آدم های ساده لوح و حریص آنقدر زیاد هستند که می توان میلیاردها تومان از آنها کلاهبرداری کرد. می گویند 200 هزار نفر ثبت نام کرده اند که خیلی زیاد است.
مجموعه این عوامل را می توان تحت عنوان زندگی پونزی دسته بندی کرد. تعبیر دیگر را می توان فروش آینده برای بقا در زمان حال تصور کرد. کاری که کم و بیش نه تنها توسط مردم، بلکه توسط دولت انجام می شود. این زندگی را می توان در سیاست، اقتصاد و… دید.
