وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در خصوص بازگرداندن الواح باقیمانده هخامنشی به ایران اظهار داشت که پیش از این از اعزام هیئتی از ایران به آمریکا در پاییز 1402 و بازگرداندن الواح اواخر سال جاری صحبت کرده بود. آنها این کار را انجام می دهند، همیشه. از ابتدا که الواح هخامنشی (برای رمزگشایی) به آمریکا فرستاده شد تا به امروز، آمریکایی ها موانعی (برای استرداد آنها) ایجاد کردند، اما با پیگیری های دیپلماتیک و اقدامات انجام شده، این الواح طی چند مرحله بازگردانده شدند. آخرین محموله اخیرا وارد ایران شده و بزرگترین محموله الواح هخامنشی برگشتی به حساب می آید.
ضرغامی این توضیح را اضافه کرد: البته به دلیل مشکلات تحریمی سال های اخیر امکان حمل این محموله وجود نداشت و آقای رئیس جمهور شجاعت خود را جمع کردند و با هواپیمای خود پلاک ها را به ایران برگرداندند که شاید باید این کار را انجام داد. ساخته شده اند. برخی مسائل را برآورده کرد.
وی تاکید کرد: اقدامات زیر برای بازگرداندن الواح باقیمانده هخامنشی در حال انجام است و انشاالله همه الواح را به ایران برمی گردانیم.
وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي درباره موانع اعزام هيأت متخصصين ايراني به آمريكا در حالي كه پيش از اين گفته بود در آبان ماه 1402 به آمريكا سفر ميكنند، گفت: اين موانع هميشه وجود داشته است، ولي تلاش ما همت ماست. با توجه به جلسات تجربه این است که تا پایان سال هیچ مانع فنی برای بازگشت او وجود نخواهد داشت. ما به تلاش خود ادامه خواهیم داد.
ضرغامی در پاسخ به این سوال که با توجه به زمان باقی مانده تا پایان سال 1402، امکان بازگرداندن الواح هخامنشی در سال جاری به ایران وجود دارد، تصریح کرد: تلاش ما بر این است که این کار انجام شود و باید انجام شود.
در سال 1313 الواح هخامنشی در تخت جمشید کشف شد. تعداد این بشقاب ها بیش از 30000 قطعه اعلام شد که در اندازه های مختلف و شکسته بودند. این تابلوها در 50 جعبه چوبی حاوی حدود 2000 جعبه مقوایی و چند بشکه نفت که در پارافین مذاب تخت جمشید (پرسه) غوطه ور شده بود، از طریق بوشهر به آمریکا ارسال می شد. این انتقال با موافقت دولت وقت ایران انجام شد و در قرارداد و توافق طرفین نیز آمده بود که «ایران الواح گلی را برای رمزگشایی و خواندن به دانشگاه شیکاگو که در اکتشاف شرکت کرده بود، تحویل خواهد داد». پرسپولیس.”
بر اساس اسناد، رمزگشایی لوح ها از سال 1937 آغاز شد، اما با شروع جنگ جهانی دوم، کار تا سال 1945 متوقف شد و رمزگشایی و بازگشت کامل این لوح ها به تاخیر افتاد. چند کارشناس روی الواح گلی تخت جمشید کار کردند. یک استاد بزرگ سومرولوژی به نام آرنولد پوبل و دو شاگردش، یکی جورج کامرون و دیگری ریچارد هالک، اولین کسانی بودند که لوح های خط میخی را برای تعیین زبان آنها رمزگشایی کردند. وقتی متوجه عیلامی بودن کتیبه ها شدند، روی آن کار کردند، اما چون در آن زمان شناخت دوره هخامنشی عیلامی فقط کتیبه های شاهان هخامنشی بود، کار به کندی پیش رفت.
مطالعه آثار گل در دانشگاه شیکاگو در آغاز جنگ جهانی متوقف شد و پس از پایان جنگ در سال 1945 از سر گرفته شد. کامرون پس از خواندن 150 گل یادداشت، توجه خود را به خواندن نت های گل از گنجینه تخت جمشید معطوف کرد و سرانجام کتاب در سال 1948 منتشر شد و به این ترتیب عبدالمجید ارفعی محقق و کارشناس زبان های باستانی که یکی از آخرین بازمانده هاست. مترجمان خط میخی ایلامی در ایران نیز در مطالعه و خوانش این کتیبه ها نقش داشته اند.
طبق اعلام موسسه شرق شناسی، مقرر شد سالی دو بار از خزانه داری آمریکا درخواست مجوز برای انتقال تبلت به ایران شود تا بتوان سالانه 5000 تبلت را بازگرداند، رویه ای که گاهی به درستی رعایت نمی شد. و روند بازگشت این تبلت ها طولانی شده است
تاکنون پنج محموله از این گل ها در سال های 1327 (179 عدد)، 1330 (37 هزار عدد)، 1383 (300 عدد)، 1398 (1783 عدد) و 1402 (3506 عدد) به ایران بازگردانده شده است. گفته شده است که بیش از 10000 قطعه بدون بدن هنوز در موسسه شرقی شیکاگو باقی مانده است.
آخرین محموله قرار بود پس از مطالعه و بررسی در موزه ملی ایران به نمایش درآید و هنوز زمان دقیق رونمایی از این پلاک ها مشخص نشده است.
عبدالمجید ارفعی محقق و کارشناس زبان های ایلامی و اکدی باستان که در رمزگشایی برخی از این الواح شرکت داشته است، اخیراً در کارگاه نهشته های گل دیوارهای تخت جمشید، پس از بازگرداندن 3506 قطعه از الواح هخامنشیان. در اواخر تابستان 1402 به همراه مؤسسه شرقشناسی شیکاگو، موزه ملی و پژوهشکده میراث فرهنگی به ایران فرستاده شدند و این سوال را مطرح کردند که چرا علیرغم مجوز خزانهداری آمریکا، تمام هخامنشیان تبلت ها برگردانده شد. به ایران، بخشی از آنها هنوز در دست مؤسسه شرقشناسی شیکاگو است، به دلیل تعهدی که داشت، اسناد و مطالعات کامل الواح هخامنشی را در اختیار ایران قرار نداد.
مدیرکل موزه های وزارت میراث فرهنگی اخیرا از پیگیری قانونی 20 مورد از آثار تاریخی ایران خبر داد و گفت: بازگرداندن الواح باقیمانده هخامنشی یکی از این موارد است.
