کشف و بررسی پیچیدگی های شخصیتی افراد همواره یکی از مهم ترین سوالات روانشناسان و پژوهشگران بوده است. یکی از تاثیرگذارترین نظریه ها در این زمینه، نظریه شخصیت آیزنک است که به شناخت بهتر شخصیت افراد کمک زیادی کرده است. این نظریه به بررسی 3 بعد بنیادی شخصیت انسان می پردازد که در ادامه به تفصیل به آن خواهیم پرداخت. برای اندازه گیری ابعاد فوق، پرسشنامه ای به نام پرسشنامه شخصیت یا آزمون آیزنک تهیه شد تا نمای کلی از ویژگی های فرد ارائه شود. با ما همراه باشید تا با مدل و تست شخصیت آیزنک آشنا شوید.
هانس آیزنک که بود؟
هانس یورگن آیزنک در سال 1916 در برلین در خانواده ای هنرمند به دنیا آمد. او مجبور شد در سن 20 سالگی به انگلستان مهاجرت کند. آیزنک تحصیلات خود را تا سال 1940 در آنجا به پایان رساند و در طول جنگ جهانی دوم در بیمارستانی کار کرد. بعد از جنگ در انجمن روانشناسی شروع به کار کرد.
او با انتشار حدود 80 کتاب و صدها مقاله و تأسیس یک مجله معروف در زمینه روانشناسی دستاوردهای چشمگیری در این زمینه داشت. آیزنک معتقد بود که علاوه بر عوامل محیطی، عوامل بیولوژیکی و ژنتیکی نیز در شکل گیری شخصیت انسان و امکان رفتار مجرمانه دخالت دارند. به همین دلیل برخی از آثار آیزنک مورد انتقاد قرار گرفت. این روانشناس بزرگ در سن 81 سالگی درگذشت.
مدل قلم
هانس آیزنک یک نظریه بیولوژیکی شخصیت به نام مدل PEN ارائه کرد. این مدل بر 3 بعد شخصیت تمرکز دارد: روان‌پریشی (P)، برونگرایی (E) و روان‌رنجوری (N). حال این سوال پیش می آید که چگونه می توان ابعاد مدل PEN را اندازه گیری کرد؟ هانس و همسرش، سیبیل آیزنک، پرسشنامه شخصیت آیزنک یا تست آیزنک را طراحی کردند تا ویژگی های شخصیتی افراد را بر اساس مدل PEN اندازه گیری کنند.
1. برون گرایی یا درون گرایی
افراد بسیار برونگرا تمایل بیشتری به شرکت در فعالیت های اجتماعی دارند. این افراد بیشتر صحبت می کنند، زیاد بیرون می روند و در گروه های مختلف احساس راحتی بیشتری می کنند. برون گراها دوست دارند در مرکز توجه باشند و دوست دارند دایره اجتماعی بزرگتری از دوستان و همکاران داشته باشند.
افراد درونگرا کمتر صحبت می کنند، از گردهمایی های بزرگ اجتناب می کنند، ممکن است از ملاقات با غریبه ها احساس ناراحتی کنند، دوست دارند دایره کوچک تری از دوستان نزدیک داشته باشند و بیشتر از فعالیت های فکری لذت ببرند.
در این بعد از مدل PEN، میزان برونگرایی سنجیده می شود. نمره پایین به معنای درونگرایی و نمره بالا به معنای برونگرایی است. آیزنک معتقد بود که افراد برون گرا سیستم عصبی ضعیفی دارند و دائماً به دنبال محرک ها و هیجانات بیرونی هستند. در واقع، بر اساس اعتقاد آیزنک، برون گرایی به میزان فعالیت مغز یا برانگیختگی قشر مغز بستگی دارد که به طور کلی هوشیاری فرد را افزایش می دهد.
بر اساس قانون یرکس-دادسون، برانگیختگی بر عملکرد افراد تأثیر می گذارد و طبق نظریه آیزنک، افراد برون گرا برانگیختگی قشری کمتری را تجربه می کنند، بنابراین برای افزایش برانگیختگی به محرک های بیرونی روی می آورند. برعکس، درونگراها انگیزه بالایی دارند که باعث بی انگیزگی آنها می شود.
2. روان رنجوری یا ثبات عاطفی
بعد دوم مدل آیزنک از ثبات عاطفی تا بی ثباتی عاطفی یا روان رنجوری را شامل می شود. کسانی که در مقیاس روان رنجوری نمرات بالایی کسب می کنند. بطور کلی:
- استرس و اضطراب بیشتری دارند؛
- آنها نگران مسائل نسبتاً بی اهمیت هستند.
- آنها در مورد خود اغراق می کنند.
- آنها در برابر ناملایمات زندگی احساس ناتوانی می کنند.
- آنها بیشتر به جنبه های منفی موضوعات توجه می کنند.
- به افرادی که وضعیت اقتصادی بهتری دارند حسادت می کنند.
کمال گرایی نیز یکی از ویژگی های افراد روان رنجور است. اگر کسی خواسته ها و انتظارات افراد روان رنجور را برآورده نکند، با عصبانیت و ناامیدی آنها مواجه می شود. طبق نظریه گری، روان رنجوری به سیستم بازداری رفتاری (BIS) بستگی دارد. این سیستم باعث می شود که فرد به گونه ای رفتار کند که با عواقب منفی مانند تنبیه مواجه نشود.
افرادی که نمرات روان رنجوری پایینی دارند، از نظر عاطفی ثبات بیشتری دارند. این افراد راحت تر با موقعیت های استرس زا روبرو می شوند و در مواجهه با اشتباهات دیگران انعطاف پذیرتر هستند.
3. روان پریشی یا عادی بودن
مقیاس سایکوپاتی آخرین چیزی بود که آیزنک به نظریه شخصیت خود اضافه کرد. این بعد از نظریه شخصیت طیفی از نرمال (نمره پایین روان‌پریشی) تا روان‌پریشی شدید را در بر می‌گیرد.
رفتارهای غیرمسئولانه و غیرمسئولانه در افرادی که نمرات روان پریشی بالایی دارند بیشتر دیده می شود. این افراد ممکن است هنجارهای اجتماعی را زیر پا بگذارند و کارهایی را برای رضایت آنی انجام دهند که هیچ پیامد خوشایندی ندارد. آیزنک معتقد بود که روان پریشی تحت تاثیر عوامل بیولوژیکی است و به میزان هورمون هایی مانند تستوسترون بستگی دارد.
بر اساس مدل PEN، شدت صفاتی مانند روان‌پریشی باعث می‌شود افراد در برابر پذیرش هنجارهای اجتماعی مقاومت کنند و پیرو این سوال، نظریه شخصیت آیزنک به این نتیجه می‌رسد که کسانی که قوانین پذیرفته شده رفتار دیگران را به نفع خود زیر پا می‌گذارند، بیشتر احتمال دارد که انجام رفتار مجرمانه .
پرسشنامه شخصیت آیزنک (EPQ)
پرسشنامه شخصیت یا آزمون آیزنک یک ابزار روانسنجی است که بر اساس نظریه شخصیت آیزنک طراحی شده است. این پرسشنامه در قالب پرسش های خودارزیابی، بررسی می کند که فرد در کجای ابعاد معرفی شده در مدل PEN قرار می گیرد و در نهایت بینشی از شخصیت فرد ارائه می دهد که شامل ترکیب خاصی از ویژگی های شخصیتی او می شود.
تست آیزنک بارها مورد بازنگری قرار گرفته و تغییراتی در آن ایجاد شده است. پرکاربردترین نسخه، نسخه EPQ-R است. این پرسشنامه در تحقیقات روانشناختی، ارزیابی بالینی و ساختار سازمانی کاربرد دارد. همچنین می توانید برای دستیابی به رشد شخصی و درک عمیق تری از ویژگی های شخصیتی خود، آزمون شخصیت آیزنک را انجام دهید.
معایب تست آیزنک
1. اصالت و اعتبار
اعتبار آزمون آیزنک در مطالعات متعددی به اثبات رسیده است. با این حال، برخی از محققین به ویژگی‌های روانسنجی این آزمون، به‌ویژه مقیاس روان‌پریشی تردید دارند. به گفته منتقدان، آزمون آیزنک تمام جنبه های شخصیتی افراد را ارزیابی نمی کند و مدلی مانند مدل شخصیتی پنج عاملی (FFM) دید کامل تری از ویژگی های شخصیتی افراد ارائه می دهد.
2. اعتماد به نتایج خودارزیابی
مانند سایر آزمون‌های خودارزیابی، افراد ممکن است به سؤالات به گونه‌ای پاسخ دهند که از نظر جامعه بهتر به نظر برسند یا حتی اطلاعات کافی در مورد خود نداشته باشند. در این صورت ممکن است تفسیر تست آیزنک صحیح و دقیق نباشد.
3. سادگی
تست آیزنک بر اساس مدل سه بعدی شخصیت آیزنک است که بسیاری از منتقدان آن را بسیار ساده می دانند. این منتقدان می گویند که شخصیت انسان پیچیده تر از آن است که بتوان آن را فقط در سه بعد خلاصه کرد.
4. مدل منسوخ شده
به گفته برخی از منتقدان، آزمون آیزنک بر اساس یک مدل منسوخ است. لازم است بدانید که آیزنک مدل PEN را در دهه 1960 ارائه کرد، اگرچه این تست بارها به روز شده است، اما برخی معتقدند که با تعریف فعلی روانشناسان از شخصیت مطابقت ندارد.
تو بگو
نظریه شخصیت و آزمون آیزنک به جامعه روانشناسان در زمینه های مختلف مانند درک بهتر شخصیت انسان و تفاوت های فردی کمک زیادی کرد. نظریه شخصیت آیزنک 3 بعد شخصیت انسان را بررسی می کند و با توجه به این ابعاد، درک بهتری از ویژگی های شخصیتی افراد ارائه می دهد. بر اساس این نظریه تست های مختلفی مانند EPQ و تست مزاج ایجاد شده است که بیشترین کاربرد آن تست EPQ یا Eysenck است.
آیا تا به حال در آزمون های روان سنجی شرکت کرده اید؟ کدام یک از این تست ها بهترین بینش را در مورد شخصیت شما به شما داد؟
در افسردگی، غم و اندوه به عمیق ترین لایه های زندگی نفوذ می کند و تغییراتی در احساسات و رفتار ایجاد می کند. اگر احساس افسردگی می کنید، مطمئن شوید که با کمک روانشناس ریشه مشکل را پیدا کرده اید و راه حلی برای آن پیدا کرده اید، روی دکمه زیر کلیک کنید تا با متخصص افسردگی تماس بگیرید.
با کمک زبان بدن به آنچه گفته نمی شود بگویید و گوش دهید.
