سید هاشم اورعی، استاد دانشگاه صنعتی شریف شرقی نوشت: سه سال پیش، زمانی که جو بایدن کار خود را در کاخ سفید آغاز کرد، سیاست دولت آمریکا در قبال ایران از درگیری به مذاکره تغییر کرد و از این دو به کشورها انتظار می رفت. به توافق می رسید. در این راستا، آمریکا قصد دارد توجه خود را به تحریم های نفتی اعمال شده توسط جمهوری اسلامی ایران در بازار بین المللی جلب کند. در اکتبر سال گذشته، صادرات نفت ایران به بیش از 1.8 میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین میزان از سال 2019 بود. به نظر می رسید که دو کشور به توافق رسیده اند و به توافق نانوشته ای رسیده اند.
اما پس از حمله حماس در 7 اکتبر، اوضاع تغییر کرد. علیرغم اعلام مکرر مقامات ایرانی مبنی بر بی اطلاعی از حمله غافلگیرانه حماس، بسیاری تلاش کردند پا به زمین چمن ایران بگذارند. با شروع حمله موشکی حوثی ها به کشتی های تجاری در دریای سرخ، بار دیگر بحث حمایت ایران از آنها مطرح شد و جو بایدن تصمیم گرفت با پرهیز از افزایش تنش و ظاهرا نفت ایران، فشار تحریم ها علیه ایران را افزایش دهد. صادرات در اولین ماه امسال کاهش یافت.
راستش را بخواهید پس از حمله حماس آتش بازی در منطقه آغاز شد و گروه های مختلف مورد حمایت ایران 160 بار مواضع آمریکا را با موشک و پهپاد مورد حمله قرار دادند که اکثر آنها هدف خود را از دست دادند یا سرنگون شدند. سرانجام در هشتم بهمن یکی از آنها به هدف اصابت کرد و سه سرباز آمریکایی را کشت. این حمله که در اردن و در 20 کیلومتری مرز این کشور با سوریه انجام شد، اولین حمله هوایی مرگبار علیه نیروهای زمینی آمریکا پس از جنگ کره بود و جو بایدن را مجبور کرد سیاست خود را در مقابله با ایران تغییر دهد.
با افزایش سطح تنش در منطقه، همه می دانستند که دیر یا زود این اتفاق می افتد و در نهایت منجر به کشته شدن سربازان آمریکایی می شود. پس از آن، فشار سیاسی بر جو بایدن برای انتقام گیری به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. لیندسی گراهام، سناتور تندرو سنای ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که سخنان بایدن در ایران شنیده نمی شود و تنها راه وارد کردن ضربات سخت به ایران است. به گفته جان راین، دیپلمات سابق بریتانیایی در خاورمیانه، بایدن در باتلاق گیر کرده است و باید حملات گروه های مقاومت اسلامی مورد حمایت جمهوری اسلامی را باور کند.
در حال حاضر رئیس جمهور 82 ساله آمریکا در شرایط سختی قرار دارد. رضایت رای دهندگان آمریکایی در دوران ریاست جمهوری وی به پایین ترین سطح رسیده است و در صورت عدم اقدام مناسب در انتخابات بعدی، سیاستمداران جمهوری خواه به رهبری دونالد ترامپ نهایت استفاده را خواهند برد و ناتوانی خود را در حفاظت از جان سربازان آمریکایی نشان خواهند داد. .
بدین ترتیب رئیس جمهور آمریکا به ناچار سیاست مماشات با ایران را کنار گذاشت و در آخرین بیانیه خود اعلام کرد که تصمیم به اقدامات تلافی جویانه گرفته است. رسانه‌های راست‌گرای آمریکایی در روزهای اخیر به طور گسترده به قتل سربازان آمریکایی پرداخته و مردم را برای حمله تلافی جویانه آماده کرده‌اند. اما حمله مستقیم نیروهای آمریکایی به خاک ایران بسیار بعید است و برخی از خبرگزاری ها اعلام کرده اند که دولت بایدن به صورت دیپلماتیک به ایران اطلاع داده است که نمی خواهد درگیری را گسترش دهد، اما مجبور است اقدامات تلافی جویانه انجام دهد و ایران نیز پاسخ داده است. . که حمله مستقیم خط قرمز است.
خلاصه اینکه روز موعود فرا رسید و ایران و آمریکا پس از سالها جنگ بالاخره به هم پیوستند. در شرایط حساس کنونی، حکومت ایران در یک دوراهی تاریخی قرار گرفته است. راه اول ادامه سیاست خصمانه علیه آمریکا و حمایت از نیروهای نیابتی آن در منطقه است و پس از اقدام تلافی جویانه آمریکا، مواضع آمریکا در منطقه به عنوان تلافی مورد حمله قرار می گیرد و این روند تا پایان به نتیجه خواهد رسید. به رویارویی گسترده… سناریویی که به شدت مورد توجه اسرائیل و بسیاری از کشورهای منطقه است که از تضعیف ایران استقبال می کنند. روسیه نیز خواهان آن شرایط است. زیرا در شطرنج بین المللی با قربانی کردن یک سرباز، جبهه جدیدی برای حریف باز می شود. ناگفته نماند که استراتژی رویارویی مستقیم همواره مورد توجه نظامیان بوده و نیازی به خلاقیت دیپلماتیک ندارد.
اما راه دومی هم وجود دارد و آن اولویت دیپلماسی میدانی است. این فرم بر اساس گفته های وینستون چرچیل است که در دنیای سیاست دوست و دشمن دائمی وجود ندارد و همه تصمیمات باید بر اساس منافع ملی اتخاذ شود. چند هفته پیش، نخست وزیر ویتنام در سخنرانی خود در مجمع جهانی اقتصاد در داووس گفت که کشورش تاریخ سختی را با ایالات متحده پشت سر گذاشته است، اما در دهه 90 هیئت حاکمه این کشور منافع ملی را ترجیح داده است. رفاه مردم بر فراز سکونتگاه های تاریخی و با پیروی از این سیاست هوشمندانه خود را در مسیر توسعه و آبادانی قرار داد.
اگر این مسیر انتخاب شود، نظام دولتی باید به این باور برسد که در سایه آن کشور نباید از موشک و پهپاد برای رسیدن به توسعه اقتصادی استفاده کرد. نکته مثبت این است که می توان گفت فعلاً جمهوری اسلامی مزیت دارد. جو بایدن سالخورده از نظر سیاسی ضعیف است و با توجه به انتخابات پیش رو جرات تصمیم گیری سخت و جسورانه را ندارد و مهمتر از همه به دنبال راه فراری است. حیف است که در چنین شرایطی این اصل مسلم دیپلماسی که در مذاکرات همیشه باید راه فرار برای طرف مقابل باز گذاشته شود کنار گذاشته شده و از این فرصت استفاده نشده است.
تاریخ معاصر ایران نشان می دهد که این کشور در شرایط بسیار بدتری توانسته فرش خود را از آب بیرون بکشد. در سال 1320 نیروهای ارتش سرخ شمال ایران را اشغال کردند و در صدد جداسازی شمال و شمال غرب کشور برآمدند. سرانجام یک سیاستمدار ماهر برخاست و توانست استالین را با هنر دیپلماسی متقاعد کند که ارتش شوروی را از ایران خارج کند و تمامیت ارضی کشور را حفظ کند. امروز شرایط ایران خیلی بهتر از آن زمان است.
حرف آخر این است که دستگاه دیپلماسی کشور باید به این واقعیت باور داشته باشد که شرط بندی ها طبق آخرین اطلاعات ارائه شده احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات نوامبر را 55 درصد و احتمال پیروزی بایدن را 35 درصد اعلام کرده اند. اگر مسئولین سیاست خارجی کشور نتوانند شرایط کنونی را به فرصت تبدیل کنند و راه آشتی را در پیش بگیرند، باید کابوس رهبری ترامپ و نتانیاهو را در ذهن خود تصور کنند که اگر به واقعیت بپیوندد، این کابوس نخواهد بود. اتاق خواهد بود برای مذاکره باقی می ماند و یک فرصت طلایی، دیگری از دست خواهد رفت.
