بازار؛ گروه بین الملل: افزایش تعاملات تهران و آنکارا در زمینه هایی مانند سرمایه گذاری آنکارا در بخش انرژی ایران و تمدید قرارداد بلندمدت گاز بین دو کشور، سود مالی قابل توجهی برای ایران به همراه خواهد داشت، به ویژه اینکه ایران نمی تواند گاز خود را به اروپا بفروشد. . به دلیل تحریم ها و چالش های زیرساختی و حتی سایر همسایگان نیز با مشکلات زیادی روبرو هستند.
ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به دعوت رجب طیب اردوغان همتای ترکیه ای خود در رأس یک هیئت بلندپایه سیاسی و اقتصادی و به گفته مهدی صفری معاون دیپلماسی این وزارتخانه عازم آنکارا پایتخت ترکیه شد. روابط خارجی، همکاری های دوجانبه در حوزه انرژی یکی از محورهای گفتگوی وی با مقامات ترکیه بود. افزایش حجم صادرات گاز ایران به ترکیه و احداث خط لوله جدید گاز صادراتی برای افزایش ظرفیت انتقال گاز از این مسیر نیز از دیگر محورهای مذاکرات دو طرف بوده است.
صادرات گاز از ایران به ترکیه
قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه از بهمن ماه 1387 آغاز شد و تا سال 1404 ادامه دارد و در این مدت ایران باید سالانه 10 میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه صادر کند. البته در برخی سال ها از جمله سال 1400 صادرات گاز ایران به کمتر از 9 میلیارد مترمکعب رسید; با این حال، ترکیه در دو دهه گذشته مشتری ثابت گاز ایران بوده است.
در اوایل دهه 1990، همسایه شمال غربی ایران به دلیل “نقص در کیفیت و کمیت” گاز صادراتی ایران و همچنین “قیمت های بالای ایران” به اتاق بازرگانی بین المللی شکایت کرد و از ایران به دلیل قیمت بالا و کیفیت پایین شکایت کرد. و پرداخت جریمه 9.1 میلیارد دلاری اما در نهایت این قرارداد 25 ساله با وجود این چالش ادامه یافت.
البته لازم به ذکر است که ترکیه در سال 2019 موفق به کشف ذخایر گاز طبیعی 320 میلیارد متر مکعبی در میدان گازی ساکاریا در دریای سیاه شد و از این رو به طور جدی امیدوار است که تا حد زیادی نیاز واردات را برطرف کند، سالانه 12 میلیارد متر مکعب. دلار گاز طبیعی در آوریل 2023، فاتح دونموز، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه، میدان گازی ساکاریا را بزرگترین پروژه انرژی کشور نامید. فاز اول این میدان گازی افتتاح شده است.
وی در گفت و گو با شبکه خبری سی ان ان ترکیه ذخایر گازی کشف شده در دریای سیاه را 710 میلیارد متر مکعب اعلام کرد و گفت: این میزان ذخایر گازی نیاز ترکیه را تا 35 سال پوشش می دهد.
پیش از این فیروز دولت آبادی، سفیر سابق ایران در ترکیه نیز بر اهمیت تمدید قرارداد گازی تهران و آنکارا تاکید کرده بود. وی در همین راستا تصریح کرد: استراتژی ما باید حفظ بازارها باشد به همین دلیل تلاش برای توافق مهمتر از بحث قیمت است. وی همچنین درباره احتمال دامپینگ روسیه برای تصاحب بازار ترکیه صحبت کرد.
به گفته کارشناسان، تمایل ایران برای گسترش قرارداد گازی با ترکیه افزایش رقابت در بازار گاز این کشور و کشف ذخایر جدید گاز در کشور و البته حفظ مزیت اقتصادی بازار ترکیه ایران و حل مشکل است. عدم تعادل در کشور به خصوص در فصول سرد سال. ایران توانایی حفظ این بازار انرژی را دارد
اما در این بین به گفته کارشناسان، تمایل ایران برای تمدید قرارداد گاز با ترکیه افزایش رقابت در بازار گاز این کشور و کشف ذخایر جدید گاز در این کشور و البته حفظ مزیت اقتصادی ترکیه است. بازار ایران و حل مشکل اختلاف در کشور. ایران به خصوص در فصول سرد سال قادر به حفظ این بازار انرژی است.
ایران با حدود 34 تریلیون متر مکعب، رتبه نخست ذخایر گاز طبیعی تثبیت شده را در جهان دارد. پس از ایران، روسیه با حدود 32.5 و قطر با حدود 24.5 تریلیون متر مکعب به ترتیب دومین و سومین کشورهای دارای ذخایر تثبیت شده گاز طبیعی در جهان هستند. بر اساس این ظرفیت بی بدیل، ایران می تواند به یکی از بازیگران کلیدی صادرات گاز در جهان و منطقه تبدیل شود. هدفی که در درازمدت جایگاه کشور را در اقتصاد بین‌الملل و حتی سیاست بهبود چشمگیری خواهد داشت، اما در واقعیت وضعیت اینگونه نیست و ایران زیرساخت‌های لازم برای صادرات گاز را ندارد.
آذربایجان یکی از رقبای ایران در بازار گاز ترکیه است. قرارداد گاز آنکارا و باکو میزان صادرات گاز آذربایجان به ترکیه را به 11 میلیارد متر مکعب رسانده است و در واقع به گفته تحلیلگران اقتصادی، این قرارداد زنگ خطر را برای ایران به صدا درآورده است، به ویژه به دلیل سهم آذربایجان از گاز ترکیه. طی چند سال در سال گذشته بیش از دو برابر شد و سهم ایران به نصف رسید.
موضوع دیگر تحریم های اروپا علیه روسیه است و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اخیرا تصمیم خود را مبنی بر تبدیل ترکیه به هاب گازی منطقه ای اعلام کرد. پیش از حمله نظامی به اوکراین، روسیه با صادرات 16 میلیارد دلاری گاز به ترکیه، 33 درصد از بازار گاز این کشور را در اختیار داشت و به نظر می رسد با راه اندازی خط لوله گاز ترک استریم، این سهم افزایش یابد.
پوتین گفت کشورش قصد دارد بخشی از گاز موجود از خط لوله نورد استریم را از طریق دریای سیاه به اروپا منتقل کند و یک هاب گاز اروپایی در ترکیه ایجاد کند. تعلیق فعالیت نورد استریم تنها دو مسیر را برای انتقال گاز روسیه به اروپا فعال کرده است، یکی از طریق اوکراین و دیگری از طریق خط لوله گاز ترک استریم که از دریای سیاه به ترکیه امتداد دارد. مجموع ظرفیت ترک استریم در دو خط 31.5 میلیارد متر مکعب در سال در مقایسه با 55 میلیارد متر مکعب نورد استریم در سال است.
پس از جنگ بین روسیه و اوکراین و کاهش فروش نفت و گاز روسیه به اروپا، صادرات انرژی روسیه به قاره سبز به پایین ترین سطح خود رسیده است و کرملین در اکتبر گذشته طرحی را برای ایجاد یک مرکز تجاری بزرگ گاز در ترکیه فاش کرد. در آن زمان پوتین از ایجاد پیوندهای بیشتر در دریای سیاه از طریق ترکیه و تبدیل این مسیر به مرکز اصلی صادرات گاز روسیه به غرب صحبت کرده بود.
ترکیه در حال حاضر از روسیه، آذربایجان و ایران گاز دریافت می کند. در نتیجه، آنکارا امیدوار است فهرست تامین کنندگان بالقوه کشورهای کلیدی دریای خزر مانند قزاقستان و ترکمنستان را تکمیل کند.
اتصال شبکه های برق ایران و ترکیه و پتانسیل ایران برای صادرات برق به قاره سبز
اما تعامل ایران و ترکیه علاوه بر تجارت تنها به حوزه گاز محدود نمی شود و بر اساس اظهارات مهدی صفری، شبکه های برق ایران و ترکیه با فناوری DC و شهر خوی نیز به یکدیگر متصل خواهند شد. به ون روت
با در نظر گرفتن سهم بیشتر ایران از گاز در حوضه دریای خزر نسبت به نفت ایران و سهم ده درصدی ایران در میدان گازی شاه دنیز، ایران قادر خواهد بود این گاز را به برق تبدیل و صادر کند، زیرا برق تحریم بسیار دشوارتر از تحریم نفت و گاز است.
افرون گفت: با توجه به سهم بیشتر گاز ایران در حوزه دریای خزر در مقایسه با نفت ایران و سهم ده درصدی ایران در میدان گازی شاه دنیز، ایران قادر خواهد بود این گاز را به برق تبدیل و صادر کند. تحریم برق بسیار دشوارتر از تحریم نفت و گاز است.
در ادامه علی اکبر محرابیان وزیر نیرو مدتی پیش اعلام کرد که خطوط انتقال برق لازم بین ایران و ترکیه احداث و آزمایشات لازم با موفقیت انجام شده و بر این اساس از این پس امکان صادرات وجود دارد. برق ایران به بازار ترکیه و از طریق آن اتحادیه اروپا تامین می شود.
آذرماه امسال، 16 ماه پس از توافق ایران و ترکیه، شبکه برق دو کشور وصل شد و تبادل 600 مگاوات برق در دستور کار قرار گرفت. مرز مشترک ایران و ترکیه که تا کنون فقط از طریق جاده و ریل ارتباط داشت، این بار با دکل و کابل به هم وصل شد و طبق گواهی شرکت توانیر پس از اتمام دوره آزمایشی تاسیسات برقی، لا. زیرساخت های تبادل برق ایران و ترکیه آماده است: بهره برداری است. که ایران در فصل گرما و حداکثر نیاز به انرژی برق از ترکیه برق وارد می کند و در فصول دیگر به این کشور صادر خواهد کرد.
مرداد ماه 1401 بود که وزرای انرژی ایران و ترکیه برای اتصال شبکه برق دو کشور به فناوری جدید به توافق رسیدند و 16 ماه بعد این قرارداد در میدان منعقد شد. زیرساخت اتصال شبکه برق ایران و ترکیه، پست خوی در ایران را به پست های وان و دیبایزید در ترکیه متصل می کند و می تواند سالانه تا 12 میلیون یورو درآمد داشته باشد. یعنی با درآمد حاصل از ساخت این خط، ایران می تواند سالانه 2 نیروگاه جدید خورشیدی را تامین مالی کند.
بر اساس این اظهارات، صالح اعتمادی، کارشناس انرژی، هم صادرات و هم واردات برق را از طریق زیرساخت های مبادله ای تسهیل می کند و ایران با واردات در تابستان، عدم تعادل برق را کاهش می دهد و با صادرات انرژی در فصول دیگر درآمد ارزی خواهد داشت.
در حال حاضر صادرات برق کشور به کشورهای کنونی (افغانستان، پاکستان و عراق) حدود 700 تا 800 مگاوات است و از این رو تبادل برق با همسایگان بسیار مهم است. از سوی دیگر با توجه به فراوانی انرژی کشور می توان از منابع و ظرفیت های موجود در این بخش استفاده کرد.
نتیجه
افزایش تعاملات ایران و ترکیه در حوزه انرژی می تواند علاوه بر تقویت روابط دوجانبه اقتصادی و سیاسی، هم افزایی دو همسایه را در سایر زمینه ها نیز تا حدودی افزایش دهد.
در نهایت ترکیه را می توان پلی برای ارسال برق و گاز ایران به اروپا دانست که قطعاً منافع اقتصادی مهمی برای کشور دارد. در حال حاضر شبکه برق ترکیه از طریق بلغارستان و یونان به اروپا متصل است. تحقیقات اندیشکده بروگل در مورد تأثیر اتصال شبکه های برق کشورها به یکدیگر نشان می دهد که اتصال برق بین کشورهای اروپایی تا 50 درصد از تأثیر بحران های انرژی در قاره سبز کاسته است و عامل مهمی در جلوگیری از قطع برق در این قاره است. کشورها و انجام صادرات برق به اروپا می تواند وزن و موقعیت ژئوپلیتیکی ایران را بیش از پیش برجسته کند.
همچنین با فراهم کردن زیرساخت های لازم برای انتقال گاز ایران از ترکیه به اروپا و رفع عدم تعادل گازی در کشور، ایران به عنوان دارنده چهارمین ذخایر گازی جهان می تواند مشتریان بیشتری برای انرژی خود بیابد که بدون شک این امر محقق خواهد شد. کمک بزرگی در شرایط سخت اقتصادی کنونی.
