بازار؛ گروه بین الملل: آنیل سوکلال، نماینده آفریقای جنوبی در گروه اقتصادهای نوظهور جهان موسوم به بریکس گفت: ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و اتیوپی از امروز 1 ژانویه 2024 (11 ژانویه) به این بلوک خواهند پیوست.
سوکلال در نشست اخیر برجام که اوایل آذرماه در دوربان آفریقای جنوبی برگزار شد، با اشاره به حضور نمایندگان بلندپایه ایران، عربستان، امارات، مصر و اتیوپی تاکید کرد: با الحاق این کشورها، تعداد اعضای بریکس دو برابر خواهد شد. نمایندگان اعضای جدید بریکس در نشست بعدی این بلوک اقتصادی که 30 ژانویه (10 بهان) در مسکو برگزار می شود، شرکت خواهند کرد.
ایران در سال های اخیر با پیوستن به شانگهای و بریکس تمرکز خود را به سمت شرق نشان داده است. البته، سازمان همکاری شانگهای در درجه اول بر مسائل سیاسی و امنیتی تمرکز دارد، در حالی که بریکس بلوکی از اقتصادهای بازار در حال ظهور است که حدود 30 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می دهد. این واقعیت که ایران بلافاصله پس از عضویت دائمی در سازمان همکاری شانگهای به برجام پیوست، به طور قطع نشان داد که تلاش های ایالات متحده برای منزوی کردن ایران به میزان قابل توجهی محدود است.
در حال حاضر بریکس 30 درصد از اقتصاد جهان را در اختیار دارد و اگر کشورهای عضو این بلوک اقتصادی وابستگی خود به دلار آمریکا را به طور کامل پایان دهند، این میزان افزایش می یابد.
توماس هیل، یکی از مقامات سابق وزارت خارجه آمریکا، معتقد است که ایالات متحده باید نگران اضافه شدن اعضای جدید به برجام باشد، زیرا آنها می توانند روند دلارزدایی را تقویت کنند. هیل در مقاله‌ای برای شورای آتلانتیک، یک اندیشکده آمریکایی، با اشاره به پذیرش عضویت مصر در بریکس، هشدار داد: کشورهای شمال آفریقا ممکن است به برخی از تهاجمی‌ترین حامیان دلارزدایی تبدیل شوند. واضح است که متحدان سنتی آمریکا، مانند مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، در حال بررسی راه‌هایی برای دلارزدایی هستند و پکن به پیشبرد این روند کمک می‌کند.
باید گفت کاهش وابستگی به دلار آمریکا در تعاملات تجاری و اقتصادی یکی از سیاست های پویا در راستای خنثی سازی تحریم های غرب یا به تعبیر کامل تر شکستن هژمونی دلار آمریکا در اقتصاد بین الملل است. اکنون که ایالات متحده شروع به استفاده از دلار خود به عنوان ابزاری برای کسب منافع سیاسی در جهان کرده است، کشورها راه حل دلاری شدن را در برنامه های فعلی خود در اولویت قرار داده اند. به‌ویژه کشورهایی که در دهه‌های اخیر وارد فاز تنش سیاسی، اقتصادی و مالی با بلوک غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا شده‌اند، در ارتباطات خود با یکدیگر به دنبال ایجاد بستری برای اجرای پروژه دلاری‌سازی بوده‌اند.
در همین راستا خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «رابرت چولدا» استاد دانشگاه لودز لهستان ترتیب داد که در ادامه می آید.
*از اول ژانویه ایران به عضویت دائمی گروه بریکس درآمد. اهمیت این عضویت برای گروه بریکس چیست؟ اهمیت آن برای ایران چیست؟
استدلال با این ادعا که BRICS در درجه اول چین است با اضافه شدن سایر کشورهای عضو دشوار است. نهادهای بین المللی به طور کلی تابع کشورهای قدرتمند خود هستند و چین قدرتمندترین عضو برجام است و بیشترین پتانسیل اقتصادی را دارد. این نابرابری باعث می شود BRICS کمتر از چین اهمیت داشته باشد، به ویژه با توجه به تضاد شدید بین هند و چین. از نظر سیاسی، هند به طور فزاینده ای به سمت غرب متمایل شده است (همکاری با فرانسه، ایالات متحده و ژاپن به عنوان وزنه تعادل در برابر چین، به ویژه در اقیانوس هند). هند علاقه ای به تبدیل بریکس به گروهی ضدغربی ندارد، چیزی که چین می خواهد.
برای ایران، هر شکل جدیدی از همکاری اقتصادی سودمند است، اگر همکاری واقعی با نتایج عملی باشد، نه فقط اعلامیه. در اینجا سؤالاتی مطرح می شود زیرا صرف عضویت در بریکس موانع تجاری از جمله تعرفه ها را از بین نمی برد و کانال های جدیدی برای همکاری ایجاد نمی کند. سوال باز این است که آیا ایران می تواند کانال های مناسبی برای همکاری ایجاد کند؟ از این گذشته، ایران در حال حاضر با چین همکاری می کند و همکاری با هند نیز در حال توسعه است، هرچند برخی از پروژه ها مانند پروژه های زیرساختی مشترک در افغانستان به دلایل ژئوپلیتیکی شکست خورده اند.
*بریکس و شانگهای از جمله سازمان هایی هستند که به گفته برخی کارشناسان، «جنوب جهانی» را مدیریت خواهند کرد. ارزیابی شما چیست؟
باید به خاطر داشت که BRICS یک سازمان نیست، بلکه یک انجمن همکاری آزاد است. در نتیجه، برخی از کشورها، در درجه اول چین، می توانند نقش اصلی را ایفا کنند. هیچ عضو دیگری از BRICS به جز هند توانایی مدیریت بخشی از هر منطقه را ندارد. در مورد چین، مشکلات جدی از جمله بحران اقتصادی مشاهده می شود. چین نمی تواند به طور مداوم در کشورهایی که نمی توانند بدهی های خود را پرداخت کنند سرمایه گذاری کند. نمونه بارز آن سریلانکا است که به چین بدهی دارد و با مشکلات اقتصادی مواجه است. علاوه بر این، فرهنگ غربی به طور غیرقابل مقایسه ای جذاب تر از فرهنگ چینی است. میلیون ها نفر رویای زندگی در غرب را در سر می پرورانند، اما تعداد کمی از مردم به مهاجرت به چین فکر می کنند. اما این بدان معنا نیست که چین را باید دست کم گرفت. به هیچ وجه: چین کشور قدرتمندی است و با وجود مشکلاتی که دارد، اهمیت آن همچنان رو به افزایش خواهد بود.
با توجه به برنامه هایی مانند دلارزدایی در بریکس و شانگهای، آیا فکر می کنید این سازمان ها بتوانند نظم غرب را در نظام بین الملل به چالش بکشند؟
بعید است که این سیاست ها حداقل در آینده نزدیک نظم غرب را به چالش بکشد. این سیاست ها اکنون توسط کشورهایی که تحت تاثیر تحریم های آمریکا قرار گرفته اند اتخاذ کرده اند و اکنون هیچ ارزی نمی تواند دلار را به چالش بکشد.
* هند سیاست متعادل شرق و غرب را دنبال می کند و عضویت آن در بریکس و شانگهای نشان می دهد که دهلی همه منافع خود را در مشارکت با غرب دنبال نمی کند. به نظر شما آیا این موضوع در آینده چالشی برای این کشورها نخواهد بود و امکان پیروی از «استراتژی پوشش ریسک» برای آنها وجود خواهد داشت؟
سیاست سنتی هند سیاست عدم تعهد بوده است و دهلی نو همچنان برای این سیاست تلاش می کند. هند یک کشور غربی نیست، اما بخشی از بلوک ضدغربی بریکس به رهبری چین نخواهد شد. با این حال، همانطور که در بالا ذکر شد، هند بسیار بیشتر از همیشه به همکاری با غرب علاقه مند است. Quad Group یک مثال عالی برای این است. قدرت گرفتن چین و اقدامات آن هند را به سمت همکاری بیشتر با غرب سوق خواهد داد.
