تهران (بازار) -شیرین طهماسب هانتر، استاد علوم سیاسی در دانشگاه جورج تاون، می گوید پیش بینی دقیق اینکه چه کسی جنوب جهانی را مدیریت خواهد کرد، دشوار است.
او اضافه می کند که به طور کلی کلمه مدیریت تعریف درستی از نوع روابطی نیست که ممکن است ایجاد شود.
متن این مصاحبه به شرح زیر است:
پرسش: از اول ژانویه 2024، ایران رسما به عضویت دائم بریکس درآمد. اهمیت این عضویت برای گروه بریکس چیست؟
به: عضویت ایران در بریکس برای اعضای آن بسیار حائز اهمیت است. اقتصاد ایران هنوز کوچک است و تولید ناخالص داخلی آن در سال 2023 کمتر از 400 میلیارد دلار بوده است. بنابراین از نظر اقتصادی، عضویت ایران چندان مهم نیست. از نظر سیاسی، ایران نقش محدودی را در سطح بین‌المللی، فراتر از بخش‌هایی از خاورمیانه ایفا می‌کند. با این حال، ایران همچنان دارای پتانسیل های اقتصادی و سیاسی قابل توجهی است که در صورت توسعه مناسب، می تواند نفوذ برجام را افزایش دهد.
س: اهمیت این عضویت برای ایران چیست؟
به: عضویت در بریکس فقط برای ایران ارزش نمادین دارد و نشان می دهد که ایران منزوی نیست. از نظر اقتصادی، عضویت در بریکس منجر به سرمایه گذاری بیشتر در ایران نخواهد شد. هیچ یک از تصمیمات سرمایه گذاری اعضای بریکس مبتنی بر عضویت ایالت ها در این سازمان نیست.
پرسش: بریکس و سازمان همکاری شانگهای (SCO) از جمله سازمان هایی هستند که برخی کارشناسان معتقدند «جنوب جهانی» را مدیریت خواهند کرد. ارزیابی شما چیست؟
به: پیش بینی دقیق اینکه چه کسی جنوب جهانی را مدیریت خواهد کرد دشوار است. به طور کلی، کلمه مدیریت، تعریف درستی از نوع روابطی نیست که ممکن است ایجاد شود. کلمه “مدیریت” دلالت بر نوعی استعمار نو از سوی چین و احتمالاً هند دارد. تحت این شرایط، سایر اعضای جنوب جهانی به جای دیگری نگاه می کنند. به طور کلی هیچ گروهی نمی تواند دیگران را از نظام سیاسی و اقتصادی بین المللی حذف کند، مگر اینکه دنیا به گروه های منطقه ای تقسیم شود که من پیش بینی نمی کنم. خوب یا بد، آنچه شما غرب می نامید، بیشترین قدرت اقتصادی را برای آینده قابل پیش بینی خواهد داشت. غرب فقط ایالات متحده و اروپا نیست، بلکه ژاپن، کره جنوبی و بسیاری از کشورهای اقیانوس آرام نیز هستند. علاوه بر این، آینده اقتصادی و سیاسی چین نامشخص است و ممکن است با چالش های مهمی روبرو شود.
س: با توجه به برنامه هایی مانند دلارزدایی در بریکس و سازمان همکاری شانگهای، به نظر شما این سازمان ها می توانند نظم غرب را در نظام بین الملل به چالش بکشند؟
به: مشکل اصلی این کشورها این است که جایگزین مناسبی برای نظام بین المللی کنونی ندارند. علاوه بر این، اگرچه دولت‌های غربی همیشه ارزش‌های خود را رعایت نکرده‌اند، ارزش‌های دموکراسی و احترام به حقوق بشر جذاب‌تر از نظام‌های اقتدارگرایانه چین و به‌طور فزاینده‌ای، هند است. به نظر من به جای تلاش برای جایگزینی نظام فعلی که کار ساده ای نیست، باید برای اصلاح آن تلاش کرد. در دهه 1970 صحبت های زیادی در مورد اصلاح نظام اقتصادی بین المللی و کاهش جنبه هایی که علیه کشورهای در حال توسعه تبعیض ایجاد می کرد، وجود داشت. این تلاش ها می تواند از سر گرفته شود. واقعیت غم انگیز این است که چین مانند دیگر قدرت های استعماری عمل کرده است و هند در صورت امکان این کار را انجام می دهد.
س: هند سیاست متعادلی را در قبال شرق و غرب دنبال می کند و عضویت آن در بریکس و شانگهای نشان می دهد که دهلی تمام منافع خود را در غرب دنبال نمی کند. به نظر شما آیا این موضوع در آینده چالشی برای این کشورها نخواهد بود و امکان پیروی از «استراتژی پوشش ریسک» برای آنها وجود خواهد داشت؟
به: از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، هند سیاست به حداکثر رساندن منافع استراتژیک و اقتصادی خود را دنبال کرده است. در نتیجه، هند گاه به گونه ای رفتار می کند که به نفع روسیه و در موارد دیگر به ایالات متحده بوده است. در واقع، ضعف عمده بریکس این است که اعضای آن از نظر جغرافیایی، اقتصادی و سیاسی بسیار متنوع هستند و فلسفه های متفاوتی دارند. به عنوان مثال، عربستان سعودی و امارات متحده عربی عمدتاً بخشی از سیستم اقتصادی بین المللی تحت سلطه غرب هستند.
به طور کلی، مسئله انتخاب شرق یا غرب برای اکثر کشورها مهم نیست، به خصوص که نقش ایدئولوژی در سیاست بین الملل کاهش یافته است. رقابت بین قدرت های بزرگ امروزی مانند رقابت های قرن نوزدهم بر سر برتری سیاسی و اقتصادی است. برای ایران، این بدان معناست که تا زمانی که روابط خصمانه اش با غرب بهبود نیابد، عضویت در سازمان هایی مانند سازمان همکاری شانگهای یا بریکس کمک چندانی به حل مشکلات اقتصادی و سیاسی این کشور نخواهد کرد. تجربه ایران با چین، هند و روسیه در دهه اخیر این واقعیت را ثابت می کند. هیچ یک از این کشورها در ایران کمک و سرمایه گذاری نکرده اند. چین بیش از ایران در افغانستان تحت حاکمیت طالبان سرمایه گذاری کرده است.
