بازار؛ گروه استان ها: از آنجایی که تاجیکستان واردکننده بزرگی است، می توان آن را شرکتی هدف برای صادرات ایران دانست. حدود 60 تا 70 درصد صادرات به تاجیکستان از استان های شرقی از جمله خراسان رضوی انجام می شود.
به گزارش خبرنگار بازار؛ چهارمین جامعه هدف خراسان رضوی بعد از افغانستان، ترکمنستان و عراق، کشور تاجیکستان است و این نشان می دهد که از شرق کشورمان بیشتر به تاجیکستان صادر می شود، بنابراین همیشه در نمایشگاه هایی که در تاجیکستان برگزار می شود، شرکت های ایرانی از جمله خراسان رضوی حضور دارند. شرکت ها بیشترین حضور را دارند.
تجارت بین دو کشور در سال 1400 تقریباً 450 درصد رشد داشته است، اما تاجیکستان همچنان فرصت خوبی برای ایران است.
رقم صادرات ما به تاجیکستان در سال 1400 حدود 91 میلیون دلار بوده است در حالی که مجموع واردات این کشور از 3 میلیارد دلار فراتر رفته است. این کشور در سال 2021 بیش از 500 میلیون دلار مشتقات نفت و گاز وارد کرده که ایران هیچ مشارکتی در آن نداشته است.
در مجموع روابط متقابل ما با تاجیکستان سه مزیت دارد: اول اینکه موقعیت جغرافیایی دو کشور می تواند همکاری های ترانزیتی و حمل و نقل دو کشور را افزایش دهد. به عنوان مثال، تاجیکستان از طریق ایران به آب های آزاد متصل خواهد شد. ثانیاً با توجه به تردیدهای تاجیکستان در زمینه همکاری ترانزیت و حمل و نقل با روسیه، ایران می تواند جایگزین مناسبی برای این کشور باشد. سوم، نیاز تاجیکستان به واردات نفت، گاز، پتروشیمی، مواد غذایی و سیمان ممکن است بهترین بازار را برای ایران فراهم کند.
برای بررسی مشکلات تجار و بازرگانان ایرانی در این زمینه با محمدحسین روشنک، رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان به گفت وگو نشستیم.
* علت کاهش صادرات ایران به تاجیکستان چیست؟
تجارت با تاجیکستان در کشورهای آسیای میانه اولین کشور در سال های اخیر بوده است، در واقع در کشورهای آسیای میانه بیشترین تجارت را با تاجیکستان داشتیم تا اینکه متاسفانه اتفاقی در روابط سیاسی ایران و تاجیکستان افتاد. که باعث شد روابط این دو کشور تیره شود و به همین دلیل دولت تاجیکستان برای مدتی فعالیت های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را کاهش داد.
زمانی صادرات ما به تاجیکستان به رقم بسیار بالای حدود 400 میلیون دلار می رسید، اما به دلیل اختلافات، روابط تیره شد و روابط اقتصادی پایان یافت.
این موضوع باعث شد که جایگاه صادرات کالا و بازار این کشور را از دست بدهیم و در عین حال برای عضویت در معاهده شانگهای با مشکل مواجه شویم زیرا همواره با مخالفت تاجیکستان روبرو بوده ایم.
*الان چقدر رابطه بهتر شده است؟
بهبود روابط ما با کشور تاجیکستان به حدی رسیده است که در زمینه تجارت با تاجیکستان مشکل زیادی نداریم. در واقع پس از سفر رئیس جمهور ایران اسلامی جناب آقای رئیسی به تاجیکستان و همچنین سفر متقابل رئیس جمهور تاجیکستان به ایران، شورای مشترکی از تجار بین دو کشور تشکیل شد، بنابراین ما نمی کنیم. هیچ مشکلی در زمینه تجاری با تاجیکستان از نظر روابط یا رایزنی ندارند.
* بیشترین میزان صادرات به تاجیکستان چه زمانی بوده است؟
زمانی صادرات ما به تاجیکستان به رقم بسیار بالای حدود 400 میلیون دلار می رسید، اما به دلیل اختلافاتی که به وجود آمد، روابط تیره شد و روابط اقتصادی به پایان رسید.
در آن زمان صادرات ما به ارقام بسیار بالایی رسیده بود، حدود 400 میلیون دلار در سال، اما کم کم این رقم صادرات کاهش زیادی پیدا کرد.
پس از سفر رئیس جمهور به تاجیکستان و پس از رفع کدورت، صادرات ما 8 تا 9 برابر شد که البته این افزایش نسبت به ارقام قبلی چندان زیاد نیست، اما همچنان جا برای افزایش صادرات به تاجیکستان وجود دارد.
* آیا زیرساخت ها برای اوج صادرات آماده شده است؟
مشکلات متعددی داریم که متاسفانه مربوط به داخل کشور است. ما نه در تاجیکستان و نه در کشورهایی مانند قرقیزستان، عراق و کشورهای آسیای مرکزی مشکل داریم، اما در کشور خودمان مشکل داریم. اولاً ما اقلام مناسب صادراتی بسیار کمی داریم، مثلاً اگر قبلاً بیش از 500 قلم کالا برای صادرات داشتیم، امروز آن 500 قلم به حدود 100 قلم کاهش یافته است، یعنی 400 قلم کالا تمام شده است. مزیت اقتصادی
بانک تجارت مستقر در تاجیکستان آنطور که باید اقدامات لازم را برای توسعه صادرات به تاجیکستان انجام نداده است. در صورتی که این بانک ارز صادراتی را دریافت و معادل ریالی آن را در کشور تحویل دهد و در عین حال به تعهد ارزی خود عمل کند، صادرات به تاجیکستان افزایش می یابد.
باید اعتراف کرد که هنوز توافق واحدی بین خود و تاجیکستان در سطح استاندارد نگرفته ایم که تاجیکستان همه محصولات صادراتی ما را بپذیرد و این مشکل در موضوع برگشت ارز از کشورهایی مانند افغانستان یا تاجیکستان به قوت خود باقی است. یا آسیای مرکزی و عراق و حل نشده باقی مانده است.
باید اذعان داشت که بانک تجارت مستقر در تاجیکستان اقدامات لازم را برای توسعه صادرات به تاجیکستان انجام نداده است. در صورتی که این بانک ارز صادراتی را دریافت و معادل ریالی آن را در کشور تحویل دهد و در عین حال به تعهد ارزی خود عمل کند، صادرات به تاجیکستان افزایش می یابد. برای این کار پیشنهاد می شود نشست تخصصی با موضوع کاهش هزینه نقل و انتقال پول در تاجیکستان با مدیران این بانک برگزار و مشکل برطرف شود.
*شاید این مشکلات همچنان پابرجا باشد؟
بله، متأسفانه این مشکل همچنان پابرجاست زیرا امکان برگشت پول از سیستم بانکی وجود ندارد و از طرفی سیستم‌های غیررسمی نیز گران هستند، بنابراین باید به تدبیر دیگری اندیشید.
* موانع صادرات چیست؟
وقتی وزیر صنعت و بازرگانی در اخبار تلویزیون اعلام می کند و می گوید ما ورود ۲۵۰۰ کالا را به کشور ممنوع کرده ایم، یعنی این کشور گرایش به واردات و قاچاق دارد و ممنوعیت واردات و عدم گرایش دارد. برای صادرات
در واقع این خبر به این معنی است که ما کالای زیادی برای صادرات نداریم. دومین مشکلی که در صادرات داریم مشکل برگشت ارز است. در واقع امکان برگشت ارز از کشورهای آسیای میانه وجود ندارد و مشکل سوم بزرگترین و اصلی ترین مشکل ماست که اساسی ترین مشکل ماست.
مشکل زیرساختی مثل نداشتن واگن است، در واقع نبود واگنی است که بتواند کالا را به کشورهای آسیای مرکزی برساند، وجود ندارد. این مشکلات باعث شده است که ما نمی توانیم صادرات خود را به تاجیکستان افزایش دهیم. در غیر این صورت مشکلی برای توسعه صادرات در رابطه با روابط دو کشور وجود ندارد.
* چه الزامات دیگری را برای بهبود روابط ایران و تاجیکستان ضروری می دانید؟
اخذ روادید یکی از موانعی بود که در سفر جدید رئیس جمهور به تاجیکستان مطرح شد، اما در واقع کمبود محصولات صادراتی که دارای مزیت های صادراتی هستند همچنان مهمترین مشکل برای توسعه صادرات است.
یکی از مهمترین موانع بر سر راه صادرات به کشورهای همسایه مشکل حمل و نقل است چرا که زیرساخت های ما توانایی افزایش حجم صادرات را ندارد. از سوی دیگر، ناهماهنگی هنجارهای ایران با تاجیکستان نیز دلیلی بر این جهت شده است و این مشکلات تنها در بحث صادرات با تاجیکستان نیست، بلکه سایر کشورهای آسیای مرکزی و کشورهای همسایه نیز با مشکل مواجه شده است. چالش برای صادرکنندگان
بحث تعهد معاوضه یعنی قرارداد پرداخت یا تعهد پولی نیز از مشکلات اساسی است که باید به آن فکر کرد.
یکی از مهمترین موانع بر سر راه صادرات به کشورهای همسایه مشکل حمل و نقل است چرا که زیرساخت های ما توانایی افزایش حجم صادرات را ندارد. از سوی دیگر، ناهماهنگی هنجارهای ایران با تاجیکستان نیز دلیلی بر این جهت شده است و این مشکلات نه تنها صادرات با تاجیکستان، بلکه سایر کشورهای آسیای میانه و کشورهای همسایه را نیز با چالش مواجه کرده است. برای صادرکنندگان
یکی از الزامات توسعه تجارت با تاجیکستان برقراری پرواز مستقیم با این کشور است و از سوی دیگر هزینه سفر و حضور در نمایشگاه های بین المللی برای صادرکنندگان حائز اهمیت است که باید مورد حمایت قرار گیرد.
* پیشنهادی برای بهبود و توسعه دارید؟
در گذشته تجارت با تاجیکستان به روش سنتی انجام می شد. اما امروزه نمی توان از روش های قبلی استفاده کرد و باید در کسب و کار به روش های جدید متوسل شد.
تفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد مشکلات زیادی را برای صادرکنندگان برای ایفای تعهدات ارزی خود ایجاد کرده است. بر این اساس از دولت تقاضای آزادسازی تجارت داریم.
کمبود ارز، بحران های اقتصادی و عدم توسعه تجارت جهانی از جمله مشکلات ناشی از تفاوت نرخ ارز و تسویه تعهدات ارزی است.
