به گزارش بازار، مرکز تحقیقات اتاق ایران با انتشار گزارشی با عنوان «گذرگاه زنگزور: پیامدهای آن بر وضعیت ژئواکونومیک ایران» به بررسی پیشینه تاریخی ایجاد این گردنه در سایه جنگ‌های ارمنستان و آذربایجان پرداخت. تحلیلگران در ایران در این زمینه و ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک. این حجم مبادلات بین کشورهای همسایه است.
در بخشی از این گزارش آمده است: پس از پیروزی جمهوری آذربایجان در جنگ 44 روزه، بر اساس بند 6 اعلامیه توافقنامه آتش بس سه جانبه بین باکو، ایروان و مسکو، “کریدور لاچین” با عرض 5 کیلومتر، تحت کنترل “صلح بانان روسی” است و از طریق منطقه لاچین آذربایجان، جمهوری ارمنستان را با نیروهای حافظ صلح روسیه و طرف های ارمنی قره باغ کوهستانی متصل می کند. بند 9 بیانیه بر رفع محاصره تمامی «اتصالات حمل و نقل» در منطقه اصرار دارد. ارمنستان متعهد به ایجاد دسترسی بین جمهوری آذربایجان و نخجوان از طریق استان سیونی موسوم به گذرگاه زنگزور شده است و مسئولیت حفاظت از این مسیر ارتباطی بر عهده «مرزبانان روسی» گذاشته شده است.
ایران که از ابتدای جنگ، اگرچه بر توقف منازعات و حل اختلافات تاکید داشت، اما از حق جمهوری آذربایجان برای بازگرداندن حاکمیت خود بر کل خاک خود حمایت می کرد، در بالاترین سطح بر عدم تغییر جریان تاکید می کند. مرزهای بین المللی از دیدگاه ایران، مسیر ترانزیتی آستارا، پیله سوار و جلفا به پایانه مرزی پلدشت مانند گذشته امکان دسترسی از باکو به نخجوان را فراهم می کند.
موقعیت ژئواکونومیکی کریدور زنگزور مستلزم سنجش موقعیت آن در میان کریدورهای منطقه اوراسیا است. راه آهن باکو- تفلیس- قارص، کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب و کریدور گرجستان از مهم ترین کریدورهای اوراسیا در منطقه قفقاز محسوب می شوند. در حال حاضر راه آهن باکو- تفلیس- قارص به طول 826 کیلومتر مهم ترین مسیر اتصال قفقاز به اروپا است و ایجاد کریدور زنگزور با دور زدن گرجستان، طول آن را 340 کیلومتر کاهش می دهد.
با این حال، در یک چشم انداز وسیع تر، یکی از اهداف کریدور زنگزور اتصال دو اقتصاد بزرگ در دو طرف اوراسیا، چین و اروپا است. در حالی که 90 درصد تجارت بین چین و اروپا از طریق دریا انجام می شود، کریدور زنگزور در نهایت ممکن است تنها بخش کوچکی از 10 درصد باقی مانده را نشان دهد.
اتصال آسیای مرکزی به اروپا فرضیه دیگری است که در مورد کریدور زنگزور بیان شده است. عمده صادرات آسیای مرکزی به اروپا مواد خام به ویژه سوخت های فسیلی است که عمدتاً از طریق دریا حمل می شود و در نتیجه این کریدور نمی تواند حجم زیادی از مواد خام را از آسیای مرکزی به اروپا منتقل کند.
با توجه به اینکه ترکیه واردکننده اصلی گاز ایران است، با وجود مشارکت فعال این کشور در ایجاد کریدور زنگزور، این فرضیه که ساخت گذرگاه زنگزور بازار ایران در این کشور را با تغییر ژئواکونومیک به خطر می اندازد منتفی است. انرژی در منطقه با چالش بزرگی روبروست
اساسا ترکیه گزینه های متعددی برای واردات گاز طبیعی دارد و واردات گاز طبیعی به صورت LNG از قطر، آمریکا و الجزایر در دستور کار قرار دارد و برنامه هایی برای توسعه آن به ویژه از سوی آمریکا وجود دارد.
از سوی دیگر، قرارداد صادرات فعلی ایران به ترکیه در سال 2026 به پایان می رسد و مذاکرات برای تمدید آن به جایی نرسیده است. در سمت آذربایجان، بدون زنگزور، از سه مسیر دیگر به بازار ترکیه دسترسی دارد. بنابراین گذرگاه زنگزور گشایشی جدیدی برای ترکیه در حوزه صادرات گاز ایجاد نمی کند و مشکل جدیدی برای ایران ایجاد نمی کند.
آذربایجان برای توسعه زیرساخت های انرژی خود نیاز به جذب سرمایه از اروپا دارد و اروپا تمایل چندانی به سرمایه گذاری در زیرساخت های صنایع تولید انرژی های فسیلی ندارد که با سیاست های کشورهای اتحادیه اروپا برای حرکت به سمت انرژی های تجدیدپذیر سازگار نیست.
زنگزور و گذرگاه شمال به جنوب با یکدیگر تضاد یا توافق ندارند، زیرا گذرگاه شمال به جنوب یک مسیر ترانزیتی شمال به جنوب است که هند را به روسیه متصل می کند، در حالی که زنگزور یک گذرگاه شرقی-غربی است که ترکیه را به روسیه متصل می کند. از اروپا به چین از طریق ادغام در جاده میانی کمربند و جاده. همچنین باید توجه داشت که اگرچه سرنوشت این دو گذرگاه لزوماً به هم مرتبط نیست، اما موفقیت دومی در گرو روابط خوب ایران و آذربایجان است.
اگرچه برخی از تحلیلگران داخل و خارج از ایران زنگ زور را گذرگاه ناتو برای دسترسی به مرزهای شمالی ایران، جنوب روسیه و غرب چین می دانند، اما حداقل رفتار روسیه به عنوان بازیگری که بیش از همه نگران ناتو است، این تهدید را نشان نمی دهد.
متن کامل گزارش «گذر زنگزور: پیامدهای آن بر وضعیت ژئواکونومیکی ایران» توسط اینجا خواندن.
