وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با لغو این طرح ویزا این کشور حدود 60 کشور را پیشنهاد کرده است و موافقت دولت را برای لغو یکجانبه روادید با برخی کشورها دریافت کرده است.
عزت الله ضرغامی اوایل آبان ماه از موافقت دولت با طرح پیشنهادی لغو روادید با برخی کشورها خبر داد و گفت: ادامه بررسی ها درباره برخی کشورها که ملاحظاتی برای آن وجود داشت به جلسه بعدی موکول شد. فهرست این کشورها هنوز به طور رسمی مشخص نشده است، اما اخیراً در سفر رئیس جمهور به تاجیکستان، سند لغو روادید دوجانبه امضا شد. علاوه بر این، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز این پیشنهاد را به عربستان سعودی و ازبکستان ارائه کرده است.
طرح لغو روادید در اوایل دهه 1990 به دلیل رونق گردشگری مطرح شد، اما به دلیل ملاحظات و برخی مخالفت ها به تعویق افتاد. در آن زمان نظر وزارت خارجه این بود که لغو روادید باید دوطرفه باشد. از طرفی در مورد برخی کشورها مثل الان ملاحظاتی وجود داشت.
ایران با کدام کشورها ویزای خود را لغو کرد؟
بر اساس گزارش دفتر مطالعات فرهنگی و آموزشی معاونت ورزش، میراث فرهنگی و گردشگری پژوهشگاه مجلس شورای اسلامی، در حال حاضر ایران و پنج کشور (گرجستان، ارمنستان، ترکیه، سوریه و قزاقستان) روادید دوجانبه را لغو کردند. علاوه بر این، ایران به طور یکجانبه ویزای شهروندان آذربایجان، چین، عمان و مصر را لغو کرد.
علاوه بر اینها، مقرراتی برای تسهیل ورود اتباع ایران و عراق (تا 30 روز بدون روادید) در سال 1400 برای مسافران مرز هوایی و از سال 1401 برای مسافران مرزی زمینی و هوایی وضع شد. اقدامات مشابه با ایجاد سیاست لغو ویزا. با این توضیح که شهروندان عراقی بیشترین تعداد ویزاهای صادر شده در سال های اخیر را داشته اند. به عنوان مثال، در سال 2018 از مجموع 3 میلیون و 857 هزار ویزا صادر شده، بیش از 2 میلیون و 500 هزار ویزا برای شهروندان عراقی صادر شده است. بنابراین با وضع مقررات جدید و تسهیل ورود اتباع عراقی به کشور، مجموع روادید صادر شده در سال 1401 به نزدیک به 1715000 کاهش یافته است.
ایران همچنین تسهیلات ویزا را در فرودگاه برای شهروندان همه کشورها به جز ۹ کشور آمریکا، کانادا، انگلیس، اردن، سومالی، کلمبیا، افغانستان، پاکستان و بنگلادش ایجاد کرده است.
از اوایل مهر 1402، ایران نیز روادید تورهای گروهی با روسیه را لغو کرد. به این ترتیب گردشگران هر دو کشور در صورت سفر در گروه های 5 تا 50 نفره می توانند به مدت 15 روز بدون ویزا به کشورهای یکدیگر سفر کنند.
بدون ویزا سفر کنید
سیاست درهای باز با لغو روادید و تسهیل سفر، عزم و آمادگی کشورها را برای همکاری های منطقه ای و بین المللی و افزایش مبادلات خارجی نشان می دهد. با در نظر گرفتن این نکته، مرکز پژوهش های مجلس متوجه شده است که کشورهای همسایه ایران مانند ترکیه، امارات و … روادید گسترده با سایر کشورها را لغو می کنند.
همچنین بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، نیاز به ارتقای تسهیلات سفر به عنوان ابزاری برای ارتقای توسعه گردشگری و افزایش منافع اقتصادی-اجتماعی از دیرباز مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه حاصل شده است که نسبت گردشگرانی که قبل از سفر به ویزا نیاز دارند همچنان رو به کاهش است. طبق آمار این سازمان، در سال 2008، تنها 23 درصد از جمعیت جهان می توانستند کشور خود را بدون اخذ ویزای عادی برای رسیدن به مقصد ترک کنند. اهمیت این اقدام به گونه ای تقبیح شده است که این رقم در سال 2015 به 39 درصد افزایش یافته است که 18 درصد مربوط به سفر بدون روادید، 15 درصد مربوط به ویزای ورودی (ویزای فرودگاهی) و 6 درصد مابقی دریافت الکترونیکی بوده است. ویزا
به همین ترتیب، تحقیقات مشترک سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) و شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) در مورد تأثیر تسهیل صدور روادید بر اقتصادهای G20، اقتصادهای همکاری اقتصادی آسیا-اقیانوسیه و انجمن کشورهای جنوب شرقی آسیا به وضوح نشان می دهد که سیاست تسهیل و لغو روادید می تواند مستلزم افزایش درآمد کشورها، افزایش صادرات و ایجاد شغل بیشتر پس از اعمال این سیاست در مقاصد گردشگری باشد.
مطالعه تسهیل سفر UNWTO در سال 2013 همچنین نشان می دهد که تسهیل ویزا ورودی های بین المللی (سفر) به یک کشور را 20 تا 25 درصد افزایش می دهد. از این رو بسیاری از کشورهای جهان از جمله برخی کشورهای همسایه تسهیلات لغو روادید را برای افزایش ورود اتباع خارجی و جذب گردشگر افزایش داده اند.
نتایج بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس درباره لغو روادید ایران و چند پیشنهاد
نظر دفتر مطالعات فرهنگي و آموزشي اداره ورزش، ميراث فرهنگي و گردشگري پژوهشگاه مجلس شوراي اسلامي بر اساس گزارش پيگيريي كه در مورد «لغو رواديد و تاثير آن بر بازگشت از ايران» تهيه كرده است، در صورتی که این سیاست به درستی و مطابق با سایر سیاست های اعمال شده در حوزه ارتباطات بین المللی و گردشگری داخلی اجرا شود، تأثیر مثبتی بر رونق بخش گردشگری خواهد داشت؛ زیرا هنگام بررسی سیاست لغو روادید در سایر کشورها، نتیجه مورد انتظار رشد و شکوفایی گردشگری ورودی و در نتیجه توسعه اقتصادی است، لذا کلیت سیاست مذکور از نظر کارایی پذیرفته شده است؛ اما سازوکار ترویج این سیاست در داخل کشور. به گونه ای است که عواقب مورد انتظار (تا کنون) رخ نداده است.”
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز با تحلیل قوانین گذشته اعلام کرد که ماده (۹) قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مصوب ۱۳۸۱ درباره سیاست لغو روادید، تشکیل جلسات شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری را الزامی می‌کند. در این راستا و در دو سال اخیر چنین اتفاقی رخ نداده است، هرچند این وزارتخانه اقدامات مربوط به لغو روادید را بر اساس سند راهبردی توسعه گردشگری مصوب 29/4/1398 هیئت وزیران پیگیری کرده است. .
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش پیگیری تاثیر لغو روادید بر گردشگری اعلام کرده است که دستگاه‌های اجرایی نگرش مثبتی نسبت به سیاست لغو روادید دارند، اما دلایل طرح لغو روادید مواردی مانند عدم وجود ویزا بوده است. وجود زیرساخت‌های لازم برای تسهیل ورود گردشگران، عدم پیش‌بینی ملاحظات سیاسی و امنیتی، چالش‌های ارائه خدمات بیمه‌ای، ضعف زیرساخت‌های خدماتی و نیاز به تسهیل بیشتر توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و … نبود آمار و مصوبه ای برای تقسیم کار بهتر بین نهادها ذکر شده است. تاکنون به دلایل ذکر شده، دستگاه های اجرایی پیشنهادات لغو روادید را پیگیری نکرده اند.
در این گزارش نظارتی با بررسی برنامه ها و اقدامات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به این نتیجه رسیده است که اقدامات اتخاذ شده در خصوص لغو روادید بدون امکان سنجی لازم و توجه به ملاحظات ویژه انجام شده است. لغو روادید است و هیچ یک از برنامه ها به مرحله اجرا نرسیده است.
مسائلی مانند عدم تامین زیرساخت های لازم در حوزه های مختلف، عدم توجه برخی نهادها، چالش های ارائه خدمات بیمه ای، ضعف زیرساخت های خدماتی و نیاز به تسهیل بیشتر توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی. به عنوان دلایل شکست سیاست لغو ویزا ذکر شده است.
بر این اساس مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با یادآوری اینکه اولویت کشور در حوزه گردشگری باید بر اساس ارتقای گردشگری داخلی باشد، ضرورت بازنگری در سیاست های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را برای تمرکز بر «داخلی» توصیه کرد. گردشگری» را به «گردشگری داخلی» رساند و پیشنهاد کرد: شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری، تقسیم کار بین نهادی در زمینه لغو روادید را توسعه و تصویب آن را از هیئت وزیران اخذ کند. همچنین در انتخاب طرح های لغو روادید باید پارامترهایی مانند اشتراکات سیاسی، فرهنگی و مذهبی، داشتن آستانه جمعیتی مناسب برای کشور ایران و عدم واریز گردشگران از کشورهای مقصد پس از ورود به کشور در نظر گرفته شود.
مرکز پژوهش های مجلس تاکید کرد که برنامه های لغو روادید نیز باید مطابق با اولویت های کشور تدوین شود. این بدان معناست که توسعه گردشگری کشور مانند توسعه زیرساخت ها باید مبتنی بر گردشگری داخلی باشد، زیرا توسعه بر این اساس نیاز گردشگران ورودی را تامین می کند، اما توسعه مبتنی بر گردشگری ورودی منجر به توسعه گلخانه ای می شود که پاسخگوی نیازها نباشد. از گردشگران ملی
علاوه بر سیاست لغو روادید، توجه به سیاست‌های دیگری مانند تقویت زیرساخت‌های خدمات درمانی و خدماتی، راهکارهای مقابله با محدودیت‌های بین‌المللی و غیره توصیه شده است. زیرا لغو روادید با پیامدهای احتمالی افزایش تقاضای سفر همراه است و برای پاسخگویی به این امر باید از ظرفیت های بخش خصوصی به نحو مطلوب استفاده شود.
در این گزارش، کشورهای پیشنهادی برای لغو روادید با در نظر گرفتن آستانه جمعیتی مناسب برای ایران و برخی ملاحظات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به پنج دسته تقسیم شده اند و ذکر شده است که باید سیاست های فرهنگی، جمعیتی و سیاسی در نظر گرفته شود. هر یک. این کشورها شامل اعضای CEE، جهان عرب، BRICS (روسیه، برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی)، آمریکای لاتین و ASEAN هستند.
