بازار؛ گروه بین‌الملل: تلاش‌های مشترک ایران و چین در بخش گردشگری و سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد اقتصادی و زیرساخت‌ها، روابط اقتصادی پکن و تهران را تقویت کرده است. این اتحاد فرصتی را برای ایران فراهم می‌کند تا توانایی‌های صادراتی خود را افزایش دهد و اثرات نامطلوب تحریم‌های غرب بر اقتصاد خود را جبران کند. با این حال، برای تهران بسیار مهم است که مقررات و نظارت محتاطانه‌ای را اعمال کند تا از خرید بی‌رویه دارایی‌های استراتژیک توسط سرمایه گذاران چینی جلوگیری و در نتیجه یکپارچگی بازار خود را تضمین کند.
در سال ۲۰۲۱، ایران و چین شراکت استراتژیک ۲۵ ساله در مسیر سایر بازیگران کلیدی خلیج فارس امضا کردند. تهران و پکن بخشی از دو اتحاد مهم بین‌المللی، بریکس و سازمان همکاری شانگهای (SCO) هستند و با احیای روابط ایران و عربستان سعودی برای ایجاد ثبات در خاورمیانه همکاری کرده‌اند. در این میان، شهرهای تاریخی و مناطق آزاد اقتصادی ایران نیز برای پکن بسیار جذاب است، بنابراین، ایران از این همکاری برای دستیابی به دو هدف اساسی بهره‌مند می‌شود؛ پیشبرد گردشگری و جذب سرمایه گذاری خارجی. در واقع، ایران حضور خود را در پروژه‌های منطقه‌ای چین، مانند پروژه‌هایی که به ابتکار یک کمربند و جاده (BRI) یا سرمایه‌گذاری مرتبط است، افزایش می‌دهد.
علایق چینی‌ها در ایرانگردی و مناطق آزاد اقتصادی
در سپتامبر ۲۰۲۳، شهر جینگدژن چین مراسم افتتاحیه همگرایی بین‌المللی گردشگری شهرهای جاده ابریشم را افتتاح کرد که ۵۸ شهر از ۲۶ کشور بخشی از این اتحاد شده‌اند. همانطور که در طول مجمع اعلام شد، شرکا قصد دارند همکاری در گردشگری، فناوری، آموزش و ورزش را بهبود بخشند. به گفته لو یینگ چوان، معاون وزیر فرهنگ و گردشگری چین، تشکیل این اتحاد نشان دهنده تعهد چین به BRI است. گنجاندن شهر سمنان از ایران به عنوان یکی از اعضای موسس این اتحاد نشان دهنده یک دستاورد استراتژیک برای هدف ایران برای گسترش گردشگری است. این موضوع، نشان‌دهنده فرصتی قابل توجه برای تحول اقتصادی و ارتقای روابط تجاری جهانی است که همگی به نفع شهر سمنان و حدود ۴۰ شهر ایران واقع در جاده ابریشم هستند.
در زمینه اقتصادی، چین از مناطق آزاد اقتصادی ایران نیز بهره می‌برد. در ۸ سپتامبر ۲۰۲۳، نمایشگاه بین المللی چین برای سرمایه گذاری و تجارت (CIFIT) رویدادی سالانه که توسط شورای دولتی جمهوری خلق چین تأیید شده است، در Xiamen آغاز به کار کرد. تمرکز امسال «معرفی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی» و «جهانی شدن» بود. CIFIT بر مذاکره سرمایه‌گذاری و ترویج سیاست سرمایه گذاری، توسعه هماهنگ اقتصاد ملی و منطقه‌ای و همچنین مبادلات اقتصادی و تجاری تمرکز دارد. تهران در این نمایشگاه فرصت‌های سرمایه‌گذاری را برای سرمایه گذاران، صاحبان مشاغل و بازدیدکنندگان به نمایش گذاشت. پاویون ایران بر روی بسته‌ها و بسترهای سرمایه گذاری ۷ منطقه آزاد انزلی، ارس، ماکو، اروند، چابهار، قشم و کیش تمرکز دارد.
حضور ایران در نمایشگاه بین المللی چین در یک نشست تجاری مورد بحث و بررسی قرار گرفت و سرمایه گذاران چینی در مورد فرصت‌های تجاری منطقه آزاد قشم توضیحاتی ارائه کردند
انتخاب ایران برای تمرکز بر مناطق آزاد اقتصادی یک استراتژی چندوجهی با هدف تنوع بخشیدن به اقتصاد، جذب سرمایه گذاری خارجی، ایجاد شغل، گسترش تجارت و قرار گرفتن خود به عنوان مقصدی جذاب برای تجارت جهانی است. لازم به ذکر است حضور ایران در نمایشگاه بین المللی چین در یک نشست تجاری مورد بحث و بررسی قرار گرفت و سرمایه گذاران چینی در مورد فرصت‌های تجاری منطقه آزاد قشم توضیحاتی ارائه کردند.
همچنین حجت‌الله عبدالملکی، دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی ایران از آماده‌سازی ۸۵۰ بسته به ارزش حدود ۱۵ میلیارد یورو برای سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد کشور برای ارائه به سرمایه‌گذاران در کشورهای هدف مانند ارمنستان، عراق و چین خبر داد. به طور قابل توجهی، رشد سرمایه گذاری در مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی در دولت فعلی دو برابر شده است.
نتیجه همکاری ایران و چین
در مارس ۲۰۲۱، ایران و چین یک مشارکت استراتژیک ۲۵ ساله برای تعمیق روابط اقتصادی و امنیتی امضا کردند. اگرچه متن توافق رونمایی نشد، اما می‌توان شاهد افزایش زمینه‌های همکاری بین پکن و تهران بود. افتتاح اولین کنسولگری چین در بندرعباس نشان دهنده علاقه چینی‌ها به سرمایه گذاری در بنادر ایران است. در واقع، پکن قصد دارد چندین شرکت چینی را در منطقه مکران تأسیس و بنادر ایران را به BRI خود متصل کند. جذب سرمایه گذاری خارجی به چند دلیل برای ایران از منظر استراتژیک حیاتی است:
۱- رشد و تنوع اقتصادی: سرمایه گذاری خارجی می‌تواند سرمایه را به اقتصاد ایران تزریق کند و باعث رشد و تنوع اقتصادی شود. این امر به ویژه برای ایران که در طول تاریخ به شدت به بخش نفت تحریم شده، بسیار مهم است. تنوع بخشیدن به اقتصاد از طریق سرمایه گذاری خارجی می‌تواند تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ملی و در آینده آسیب پذیری آن را در برابر نوسانات قیمت جهانی نفت کاهش دهد.
۲- انتقال فناوری: سرمایه گذاران خارجی اغلب فناوری‌های پیشرفته، شیوه‌های مدیریتی و تخصص را به کشور میزبان می‌آورند. این امر می‌تواند قابلیت‌های صنعتی، بهره وری و رقابت پذیری ایران را در بازارهای جهانی افزایش دهد.
۳- ایجاد شغل: وجوه مالی خارجی می‌تواند منجر به ایجاد شغل برای جمعیت محلی شود. این امر نیز برای ایران حیاتی است، زیرا این کشور دارای نیروی کار بزرگ و جوانی است که به فرصت‌های شغلی نیاز دارد. ایجاد شغل همچنین می‌تواند به حل مسائل ثبات اجتماعی و سیاسی کمک کند.
۴-توسعه زیرساخت: تامین مالی خارجی می‌تواند به توسعه زیرساخت‌ها از جمله جاده‌ها، بنادر و تاسیسات انرژی کمک کند. این امر نه تنها به نفع سرمایه گذاران خارجی است بلکه فضای کلی کسب و کار در ایران را نیز بهبود می‌بخشد.
۵- دسترسی به بازارهای جهانی: کسب و کارهای ایرانی می‌توانند از طریق فرصت‌های صادراتی و ارتباط با زنجیره‌های تامین بین المللی به بازارهای جهانی دسترسی داشته باشند. این امر می‌تواند صنایع داخلی را تحریک کرده و صادرات را تقویت کند و وابستگی اقتصادی ایران به طیف محدودی از محصولات را کاهش دهد.
۶- ذخایر ارزی: سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند ذخایر ارزی ایران را که برای تثبیت ارز، مدیریت بدهی خارجی و تضمین ثبات اقتصادی ضروری است، تقویت کند.
۷- بهبود روابط: تعامل با سرمایه گذاران بین المللی باعث تقویت روابط دیپلماتیک، روابط تجاری و همکاری در زمینه‌های مختلف می‌شود و به طور بالقوه تنش‌ها و تحریم‌های ژئوپلیتیکی ایران را کاهش می‌دهد.
۸-کاهش وابستگی به منابع دولتی: ایران سابقه اتکای شدید به منابع دولتی برای تامین مالی پروژه‌های عمرانی را دارد. جذب منافع اقتصادی از خارج می‌تواند این وابستگی را کاهش دهد و بودجه دولت را برای سایر ابتکارات حیاتی مانند مراقبت‌های بهداشتی و آموزش آزاد کند.
۹- ثبات بلندمدت: یک اقتصاد متنوع و قوی، که با سرمایه گذاری خارجی حمایت می‌شود، بیشتر در برابر شوک‌ها و بحران‌های اقتصادی مقاومت می‌کند. این امر می‌تواند به ثبات و رفاه بلندمدت در ایران کمک کند.
نتیجه
ایران در حالی که به دنبال سرمایه گذاری خارجی است، باید این کار را با ملاحظه دقیق و آینده نگری استراتژیک انجام دهد. ضروری است که هجوم سرمایه خارجی با اهداف راهبردی بلندمدت ایران و حفظ منافع ملی ایران همسو باشد. این امر مستلزم یک رویکرد دقیق در مذاکره با شرایط و ضوابط با سرمایه گذاران بالقوه است و اطمینان حاصل می‌کند که سرمایه گذاری‌ها به سمت بخش‌هایی هدایت می‌شود که با اهداف تنوع اقتصادی و پیشرفت فناوری ایران همسو هستند.
ایران در حالی که به دنبال سرمایه گذاری خارجی است، باید این کار را با ملاحظه دقیق و آینده نگری استراتژیک انجام دهد. ضروری است که هجوم سرمایه خارجی با اهداف راهبردی بلندمدت ایران و حفظ منافع ملی ایران همسو باشد
علاوه بر این، چارچوب‌های نظارتی قوی باید برای نظارت و کنترل فعالیت‌های سرمایه‌گذاری خارجی ایجاد شود و از هرگونه نفوذ یا کنترل ناروا که ممکن است حاکمیت ملی را به خطر بیندازد، جلوگیری کند. ایجاد توازن در بهره‌برداری از مزایای سرمایه‌گذاری خارجی و محافظت از بخش‌های حیاتی اقتصاد در برابر اتکای بیش از حد یا تسلط خارجی بسیار مهم است. علاوه بر این، حفظ اعتماد عمومی و اطمینان از توزیع عادلانه منافع در سراسر جامعه با پشتوانه شفافیت و پاسخگویی در فرآیند سرمایه گذاری ضروری است.ایران با بکارگیری دوراندیشی و هوشیاری در مدیریت سرمایه گذاری خارجی، می‌تواند ضمن حفظ منافع استراتژیک و استقلال ملی، از پتانسیل خود برای پیشبرد رشد اقتصادی استفاده کند.
