در نیمه اول سال جاری اگرچه واردات خودرو نسبت به سال گذشته سرعت نسبتاً بالایی داشت، اما سیاست های یک بام و دو پنجره ای دولت همچنان مانع از تنظیم بازار از طریق واردات شد. بر اساس آخرین آمار ارائه شده از سوی گمرک، تعداد کل خودروهای سواری ترخیص شده نهایی در شش ماهه نخست امسال 22 هزار و 264 دستگاه بوده است. ارزش این تعداد خودرو 438 میلیون و 668 هزار دلار بوده است، این در شرایطی است که ارزش خودروهای وارداتی در سال گذشته 36 میلیون و 565 هزار دلار برای یک هزار و 736 خودرو بوده است. همچنین در شش ماهه نخست، برخی از شرکت‌های خودروسازی ایران 5650 دستگاه، سایپا 5445 دستگاه، بهمن موتور 1650 دستگاه و کرمان موتور با واردات 1524 دستگاه خودرو، چهار واردکننده عمده خودروهای سواری بوده‌اند.
بر اساس اعلام چهار شرکت بزرگ واردکننده خودرو، می توان حدس زد که کدام خودروها بیشترین سهم واردات خارجی را داشته اند و بیشترین ارز را به واردات اختصاص داده اند.
شرکت معین خودرو که طبق آمار ارائه شده از گمرک بیشترین سهم واردات و ارز را به خود اختصاص داده است، طیف وسیعی از خودروهای دارای مجوز خارجی را وارد کشور می کند. در حال حاضر محموله های این شرکت شامل تویوتا کرولا در نسخه های بنزینی و هیبریدی، لوین بنزینی و هیبریدی، هوندا وزل، هوندا E-NS 1 و آئودی Q 5 E-Tron است. بیشتر خودروهای وارداتی این شرکت تویوتا هستند.
طبق اعلام گمرک، این شرکت با واردات 5650 دستگاه خودرو بزرگترین واردکننده محصولات خارجی به کشور است.
اما واردکننده شماره 2 دومین خودروساز بزرگ ایران است که اخیرا مدیرعامل آن در مجمع عمومی سالانه این شرکت اعلام کرد سایپا از واردات خودرو به کشور سود خوبی کسب کرده است. حال سوال اینجاست که این شرکت چه خودروهایی وارد کرده است؟
آنچه مشخص است مشارکت خودروسازان بزرگ ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو در واردات مدل های چینی به چهار برند دانگ فنگ (ایران خودرو)، چانگان و سینوگلد (سایپا) و زوتی (پارس) محدود شده است خودرو). در واقع خودروسازان اصلی برای واردات به شرکت هایی مراجعه کرده اند که قبلا در زمینه مونتاژ با آنها همکاری داشته اند. بنابراین خودروسازان بزرگ اقدام به واردات برندهای غیر چینی نکرده اند که یکی از دلایل آن ممنوعیت واردات برندهای فرانسوی است.
به این ترتیب دومین شرکت واردکننده در کشور در حال حاضر چانگان، سینوگلد و زوتی را وارد می کند. پیش از این گفته شده بود که سایپا خودروی کیا سراتو را در لیست واردات خود دارد که در واقع این اتفاق نیفتاد و این شرکت همچنان واردات چینی را در دستور کار خود دارد.
اگرچه بسیاری از کاربران ثبت نام شده این خودرو از تاخیر در تحویل چانگان وارداتی از این شرکت گلایه داشته اند.
اما سومین شرکت در فهرست بزرگترین واردکنندگان خودرو در کشور بهمن موتور با واردات 1650 دستگاه خودرو خارجی است. همانطور که مشاهده می شود سهمیه ارزی و تعداد خودروهای وارداتی شرکت های ایرانی معین خودرو با واردات 5 هزار و 650 خودرو و سایپا با واردات 5 هزار و 445 خودرو و سومین شرکت واردات خودرو بهمن که وارد کشور شده است. 1650 ماشین، خیلی بالاست. این شرکت همچنین در 6 ماه سال جاری محصولات مختلفی را وارد کشور کرده است.
در سال 1402 گروه بهمن با ثبت نام تجاری BM Cars اقدام به واردات خودروهای برندهای ام جی، هاوال، هونگچی و باستیون کرد و خودروهای BM گروه بهمن نیز محصولات سانگ یانگ را وارد کرد. همچنین معروف است که بهمن برای واردات محصولات این شرکت با BYD مذاکره کرده است.
اما چهارمین شرکت واردکننده در فهرست گمرک کرمان موتور با واردات 1524 دستگاه خودرو است. این شرکت اکثر محصولات هیوندای و KMC را نیز وارد می کند. آنچه مشخص است این است که محصولات وارداتی در نیمه اول سال جاری از تنوع نسبی برخوردار بوده و این به دلیل برتری خودروهای چینی در واردات است. بر این اساس خودروهای اروپایی درصد کمتری از واردات را به خود اختصاص داده اند به طوری که در شش ماهه امسال نام فیات، فولکس واگن، اشکودا و آئودی در فهرست برندهای خودروسازی اروپایی صادرکننده به ایران به چشم می خورد. فولکس واگن و آئودی خودروهای برقی به ایران صادر کرده‌اند که اولی مربوط به ماموت خودرو و دومی توسط نادین خودرو وارد می‌شود. همچنین فیات توسط شرکتی به نام پارسیان موتور و اسکودا توسط پارس ساتر هوشمند وارد می شود.
مسیر واردات پس از ترخیص کالا از گمرک.
با وجود مجوز ورود 22 هزار و 264 خودروی خارجی در 6 ماهه نخست امسال، به گفته بسیاری از شهروندان، این خودروها در معابر عمومی، بزرگراه ها و جاده ها حضور ندارند. بنابراین این سوال مطرح می شود که مقصد خودروهای وارداتی که از گمرک ترخیص می شوند کجاست و چرا در معابر عمومی یا خیابان ها دیده نمی شوند؟
اینکه چرا این محصولات به جای تردد در جاده ها و بزرگراه ها در نمایشگاه های خودروهای خارجی پارک می شوند و یا در پلتفرم ها و سایت های خرید و فروش به وفور به نمایش در می آیند، سوالی است که باید در اقدامات متولیان این سیاست ها پاسخ داده شود.
در اسفند 1401 وزارت امنیت با ثبت نام 33000 متقاضی خودرو، کلیه محصولات وارداتی از جمله خودروهای داخلی را پیش فروش کرد. گفته می شود بسیاری از خریداران خارجی، واسطه، غرفه دار و در برخی موارد خود واردکنندگان بوده اند. حالا این سه دسته بازار انحصاری محصولات خارجی را در اختیار گرفته اند و به نمایش گذاشته و قیمت تعیین می کنند. قیمت هایی که با فاصله ای از قیمت های جهانی خود به فروش می رسند.
به این ترتیب با رویه ای که برای ورود خودروهای خارجی در نظر گرفته شده، مسیر نهایی خودروهای وارداتی، مسیر تنظیمی نیست. همانطور که گفته شد بسیاری از نمایشگاه های خودروهای خارجی که عمدتاً در خیابان های مطهری و بهشتی تهران دایر هستند، مملو از محصولات مربوط به سال های 2023 و 2024 است.
این نشان می دهد که متقاضیان خودروهای وارداتی که در اسفند ماه 1401 با واریز 500 میلیون تومان به حساب خود اقدام به ثبت نام آنها کرده اند، عمدتاً قصد استفاده شخصی و به قصد بهره مندی از شرایط ارائه شده توسط دولت را نداشته اند. سامانه یکپارچه فروش خودرو را ثبت نام کرد. این موضوع نشان می دهد که دولت قصد تنظیم بازار خودرو را نداشته و صرفا با هدف کسب سود برای عده ای خاص و ایجاد فضای رانتی بوده است.
