بازار، گروه استان ها: انگور در کنار پسته محصول استراتژیک کشاورزی استان سمنان است اما علیرغم داشتن خط ریلی، هال حمل و نقل و حتی فرودگاه بین المللی شاهرود و سمنان، متاسفانه شاهد کمترین صادرات ساختارمند این محصولات هستیم.
انگور شاهرود به لحاظ کیفیت دارای ویژگی های منحصر به فردی است اما متاسفانه کمترین استفاده از این کیفیت می شود. سال ها است که انگور شاهرود توسط دلالان خریداری می شود و ساز و کار درستی برای صادرات وجود ندارد از سوی دیگر سردخانه های خوبی نیز در شهرستان وجود دارد که می تواند تا زمان یافتن بازار بهتر، انگور را نگهدارد اما این اقدامات نیازمند عزم جدی است که در شهرستان شاهرود وجود ندارد.
با حسن فضلی مدیرعامل شرکت سبزکوشان مالک سردخانه سلام که در کنار مقوله نگهداری از نگهداری کار صادرات را نیز امسال به کشور روسیه انجام داده به گفتگو نشستیم تا درباره تجربیات این شرکت در صادرات و وضعیت کلی انگور شاهرود اطلاعاتی به دست بیاوریم.
ابتدا کمی درباره فعالیت خود بگویید
سبزکوشان شاهرود با سابقه فعالیت از سال ۷۶ تا امروز به عنوان سهامی ، در زمینه های مختلف از جمله ساختمان سازی، خدمات نیروی انسانی و آشپزخانه و کشاورزی و سردخانه داری، در سال ۹۳ سردخانه سلام را در شهرستان شاهرود احداث کرد.
ظرفیت سردخانه سلام پنج هزار تن محصول بالای صفر بوده و ۱۲ واحد سردخانه ای را در درون خود جای داده است. بیشترین درخواستی که از سردخانه وجود دارد انگور است که معمولاً از اواخر شهریورماه کار بارگیری انگور به سردخانه آغاز می شود و تا اواخر سال و بعضاً حتی تناژ محدودی تا فروردین و اردیبهشت نگهداری محصول ادامه دارد. همزمان سردخانه آمادگی نگهداری سیب را نیز دارد و عموماً محصول تنظیم بازار نیز در این سردخانه نگهداری می شود.
به واسطه کیفیت خوب انگور شاهرود، مراجعات بسیاری امسال برای صادرات داشته ایم
سردخانه مکانیزه بوده و سیستم قفسه بندی و باکس پالت در آن به جای انبار کردن میوه ها، اجرایی می شود لذا محصول در پالت های یک تنی روی هم چیده می شود تا کمترین آسیب به محصول وارد شود. در مجموع شرکت سبزکوشان ۳۰ نفر اشتغال مستقیم داریم و در سردخانه شرکت ۱۵ نیروی کار وجود دارد و در بازه زمانی شهریورماه تا اسفندماه سه نفر دیگر نیز به این مجموعه افزوده می شوند اما اشتغال غیرمستقیم اعم از رانندگان، کارگران، بارگیران و … به مراتب بیشتر است و شاید صد ها نفر را شامل شود.
بیشترین محصول شما انگور است؟
با توجه به آمارهای جهاد کشاورزی ، تناژ بسیار بالایی از محصولات باغی شاهرود به انگور اختصاص دارد که بخشی از آن به مصرف تازه خوری می رسد اما انگوری که بیشترین میزان تولید را به خودش اختصاص می دهد و ماندگاری بیشتری نیز دارد، رقم سرخ فخری شاهرودی است که بنا به آمارها سالانه ۴۰ هزار تن از آن تولید می شود.
این انگور توان حضور در سردخانه را دارد و می تواند تا شش ماه به بازار عرضه شود اما به شرط آنکه سردخانه ها در این بین وارد عمل شوند و لذا این نشان دهنده اهمیت کار سردخانه ها است چرا که اگر سردخانه ها نبود باید ۴۰ هزار تن انگور در یک ماه عرضه می شد و این افت قیمت شدید را به دنبال داشت و متقابلاً کشاورزان متضرر می شدند از سوی دیگرسردخانه ها باعث می شود که تنظیم خوبی هم در بازار ایجاد شود نکته قابل توجه اینکه انگورهای دیگر مانند لعل و عسگری و … باید فورا به بازار عرضه شوند در نتیجه به تازه خوری می رسند و لذا به زبان ساده این چرخه توزیع انگور شاهرود است.
وضعیت انگور امسال چطور است؟ برای صادرات آیا اقدامی می شود؟
امسال انگور در سطح کشور کمتر بوده و از سوی دیگر به واسطه کیفیت خوب انگور شاهرود، مراجعات بسیاری امسال برای صادرات داشته ایم که نیاز است در شهرستان شاهرود برای ساماندهی این ظرفیت اقداماتی صورت گیرد تا کشاورز و سرمایه گذار بومی نفع آن را ببرند.
در وهله اول مسئولان ارشد استانی و شهرستانی باید راه های صادراتی باز نگهداشته شود و مشکلات را تسهیل کنند و در وهله دوم گمرک شاهرود را سر و سامان بدهند چرا که گمرک در زمینه صادرات بسیار موثر است و می تواند کمک کند. ما در شاهرود دفتر کمرگی داریم اما مشخص نیست مشکل کار کجا است که مسائل گمرکی از شاهرود عمدتاً انجام نمی شود.
در سال جاری به خصوص آمادگی خوبی در بخش جهاد کشاورزی، پشتیبانی، غذا و دارو و … برای صادرات وجود دارد اما به هر صورت باید این ظرفیت های موجود در شهرستان تقویت شود تا بتوانیم صادرات را تسهیل کنیم. نبودن آزمایشگاه مناسب در شهرستان یکی از مهمترین چالش های صادرات محصولات کشاورزی است.
صادر کنندگان باید نمونه محصولات را به تهران بفرسند و ده روز معطل شوند در صورتی که انگور مانند پرتغال نیست که بتوان آن را ده روز متوقف کرد و بار هیچ آسیبی نبیند در نتیجه وقتی انگور آماده بارگیری می شود نهایتاً باید ظرف یک الی دو روز کارهای گمرکی و تائیدها انجام گیرد تا بار سالم تحویل داده شود اما وقتی آزمایشگاه در ساری و تهران و مشهد باشد قطعاً وقفه در صادرات می افتد و لطمه زیادی به محصول می رسد.
متاسفانه کمترین امکان فرآوری را انگور را در شهرستان شاهرود داریم
با توجه به امکاناتی مانند مرکز تحقیقات کشاورزی و جهاد و پارک علم و فناوری و … نباید این کار دشواری برای شهرستان شاهرود باشد. امروز غذا و داروی شهرستان شاهرود برای تائیدیه ها با آزمایشگاه های همکاری کار می کنند اما فرض کنیم این امکان در شهرستان شاهرود بود هم هزینه ها به شدت کاهش می یافت و هم سرعت عمل بالا می رفت و این کمکی برای شهرستان خواهد بود.
و این چالش هایی را ایجاد می کند
درست است؛ یکی از مهمترین چالش های دیگر صادراتی ما رعایت استانداردهایی است که جهاد کشاورزی از قبل از کاشت محصول باید به کشاورز اعلام کند. اعلام استانداردها، به کشاورزان، سردخانه داران، تاجران و … حتی قبل از مراجعه مشتریان یکی از مهمترین نیازهای ما است زیرا وقتی تولید محصول انجام شد، دیگر نمی توان کاری کرد.
باید قبل از تولید محصول به کشاورزان اعلام شود که چه کود و سمی باید استفاده کنند و این رسالت جهاد و ترویج آن است که باید اطلاعات را در اختیار کشاورزان قرار دهد اگر این زمینه ها فراهم شود محصول تولیدی شهرستان راحت تر اقبال و پذیرش خواهد یافت به خصوص در سال های اخیر که روسیه استاندارد های خود را به اروپا نزدیک تر هم کرده و شرایط را دشوارتر هم کرده است اما اگر بتوانیم استانداردهای آنها را رعایت کنیم، روسیه بازار کم نظیری برای صادرات انگور است.
در سال های اخیر صادرات به همین دلیل استانداردها به پاکستان و عراق و … انجام می شد که آن هم با تعرفه گذاری ها و دیگر مسائل، مشکلاتی را ایجاد کرد و عملاً قیمت محصول بسیار پائین آمد تا جایی که اصلا صادرات دیگر صرفه اقتصادی نداشت و خصوصاً سال ۱۴۰۰ این مشکل به عینه دیده شد. کشورهای عراق و پاکستان و … بازار بدی ندارند اما با حجم بازار روسیه قابل قیاس نیستند لذا باید ظرفیت های خودمان را به این سمت بگذاریم.
چرا محصول فرآوری وجود ندارد؟
از دیگر مشکلات محصول انگور و صادرات می توان اشاره کرد، فرآوری است ما متاسفانه کمترین امکان فرآوری را انگور را در شهرستان شاهرود داریم و تنها یک کارخانه کنستانتره است که نعمت بزرگی است اما در قیاس با تولید انگور شاهرود یک ظرفیت بسیار محدود محسوب می شود و اصلا نیاز شهرستان را تامین نمی کند در نتیجه امکان فرآوری محصول در شهرستان شاهرود وجود ندارد.
سرکه شیره انگور، اسانس، روغن هسته انگور، کشمش، آبغوره و غوره، مویز و قند انگور و … ظرفیت هایی هستند که هیچ کدامشان در شهرستان شاهرود پای نگرفتند که دلایل مختلفی دارد شاید یک دلیل این امر عدم فرهنگ تبدیل محصول باشد که هنوز در شهرستان شاهرود ایجاد نشده است. یک عامل دیگر شاید قیمت گذاری هایی باشد که از نهاد های مختلف صورت می گیرد زیرا در شاهرود بر اساس هزینه های تمام شده کسی که سرمایه گذاری می کند، قیمت گذاری نمی شود کما اینکه در سردخانه ها این مشکل وجود دارد.
هر متر مربع سردخانه ۱۰۰ میلیون تومان هزینه دارد
امروز ساز و کار در شهرستان شاهرود به سمت قیمت های دستوری و از بالا و بعضاً بدون هیچ صرفه و صلاح سرمایه گذار و تولید کننده حرکت کرده ایم و در نتیجه ارقامی اعلام می شود که عملاً فایده ای برای تولیدگر ندارند. کسانی که امروز می خواهند سرمایه گذاری کنند همگی با همین مشکل روبرو هستند.
پس چه باید کرد؟
هر کاری نیازمند قانون و ضابطه درستی است تا سرمایه گذار بتواند رغبت داشته باشد اما اگر روش کار اینطور باشد که سرمایه گذاری از هر سو دچار موانعی برای بازگشت باشد، دل زدگی ایجاد می شود امروز راهکار برون رفت از این مشکل در شاهرود این است که باید کار کارشناسی صورت گیرد و برای قیمت گذاری یک کالا و خدمات همه ابعاد سنجیده شود ما از همین سردخانه سلام برای کارخانه های فرآوری شیره انگور در اراک بارگیری می کنیم اما در شهرستان خودمان این امکانات را نداریم.
ما امروز حتی واحد بسته بندی نداریم در صورتی که شهرستان شاهرود به واسطه تولیدات کشاورزی، به شدت نیازمند صنایع بسته بندی است و اگر گوشه و کنار مواردی بوده به صورت خانگی و دستی بوده است. اگر بستر کار فراهم شود و از سوی دیگر سرمایه گذار از بازگشت سود خود هم اطمینان داشته باشد قطعاً اتفاقات بهتری در شهرستان شاهرود رقم خواهد خورد.
ما انجمن صنفی کارفرمایی سردخانه داران را با پشتیبانی وزارت تعاون کار و رفاه ایجاد کردیم از سمت سردخانه داران آمادگی ارتباط و دریافت دستورالعمل ها و دفاع از حقوق سردخانه داران وجود دارد اما پذیرش همین امر از سوی مسئولان اهمیت دارد ما تعداد خوبی سردخانه در شهرستان شاهرود داریم که باید از آن استفاده شود و این ظرفیتی که بخش خصوصی پدید آورده باید به کمک تولید بیاید. سردخانه در واقع کار تخصصی است و درخواست ما هم این است که کار تخصصی دیده شود و اگر بخواهیم صنفی در مجموعه اصناف دیگر باشیم، قطعاً جوابگوی کار مان نخواهد بود کما اینکه قانون نیز این اجازه را داده است.
برای حل مشکل صنفی چه اقدامی می توان کرد؟
در برخی استان ها سردخانه ها با انبارداری تلفیق شده و اگر در شهرستان شاهرود نیز این اتفاق صورت گیرد می تواند قدری کمک حال باشد اما مشکل اصلی ما این نیست مشکل ما قیمت گذاری ها است ما عقیده داریم که باید در قیمت گذاری همه چیز کارشناسی شده محاسبه شود اما وقتی که صورت نظری گروهی در یک جلسه ای ارقامی را در آنِ واحد بیان کنند و گروهی روی آن صحبت کنند، برای کار سردخانه داری و تولید شاهرود مضر است چرا که ابعاد مختلف هر کار دیده نمی شود.
هر متر مربع سردخانه ۱۰۰ میلیون تومان هزینه دارد اگر یک واحد ۱۰۰ تنی سردخانه بخواهیم ایجاد کنیم میلیاردها تومان حداقل باید هزینه کنیم لذا هزینه ها در این کار بسیار بالا است تنها یک باطری لیفتراک ۲۵۰ میلیون تومان هزینه دارد و لذا سردخانه اینطور نیست که یکبار ساخته شود و دیگر هزینه نداشته باشد در صورتی که قیمت های اعلامی مورد اعتراض ما است و افزایش پیدا نکرده است در صورتی که هزینه ها بالا رفته است. این امر همیشه هم چالش برانگیز بوده است.
درباره صادرات توضیح دهید
اخیراً با توجه به این موضوعات دیگر نگهداری صرفاً برای سردخانه دار سود ندارد و در نتیجه باید از ظرفیت سردخانه ها برای کمک به دیگر بخش ها مانند صادرات هم کمک گرفت در نتیجه امسال صادرات انگور به روسیه انجام شده و همین حالا نیز کامیون ها در حال بارگیری برای ارسال انگور شاهرود به روسیه هستند.
ما مرزهوایی را داریم که می تواند در کمترین زمان محصول را به بازار مصرف برساند
از یک سردخانه ها همه امکانات را از جمله سخت افزار دارند و از سوی دیگر باغداران نیز اعتماد بهتری به آنها خواهند داشت چرا که دلالان نه مغازه دارند و نه عمدتاً بومی هستند اما صادرات مشکلات خود را هم دارد از جمله اینکه سرمایه در گردش زیادی دارد اما به هر صورت امسال موفق شدیم انگور شاهرود را صادر کنیم.
از شهرستان شاهرود کمتر تاجری وجود دارد که اقدام صادرات کند و کارت بازرگانی داشته باشد که مستقیم صادرات را صورت دهد. بیشترین مراجعات از استان های دیگر مانند آذربایجان و ارومیه و نقاطی که بسترهای صادراتی مهیا بوده وجود دارد و افرادی از آن منطقه انگور شاهرود را صادر می کنند.
در کل روند صادرات انگور شاهرود چطور است؟
روند این گونه است که تاجر انگور را در سردخانه می بیند انتخاب می کند قیمت آن را با صاحب بار طی می کنند یا انگور در سردخانه شوک سرمایی داده شده و سپس حرکت می کند و یا در زمان مناسب بار گیری می شود سپس تائید آزمایشگاه صورت می گیرد و در این نقطه شبکه بهداشت و درمان و غذا دارو ورود می کند بعد از آن جهاد کشاورزی آفت شناسی را انجام و تریلی را پلمب می کند تا تریلی به مرز برود و به همین راحتی ظرفیتی که می تواند در شاهرود به نام شاهرود انجام شود، توسط دیگر کسانی از استان های دیگر انجام می گیرد.
لذا انتظار داریم که این مسیر در شاهرود صورت گیرد و بتوانیم کار گمرکی را هم صورت دهیم از سوی دیگر ما مرزهوایی را داریم که می تواند در کمترین زمان محصول را به بازار مصرف برساند اما از این زیرساخت هم حمایتی نشده و از آن استفاده نمی شود و متاسفانه بسترها مورد کمک قرار نگرفته است صادرات کاری نیست که به تنهایی از کشاورز و سردخانه بر بیاید لذا مسئولان باید پشتوانه باشند.
