به گزارش خبرگزاری اخبار آنلاینیکی از سوالاتی که در آستانه پیروزی انقلاب در ذهن برخی از ایرانیان مطرح شد این بود که حزب توده چه نقشی در دولت آینده خواهد داشت. نورالدین کیانوری، دبیرکل جدید این حزب، در بهمن ۵۷، زمانی که ۶۳ سال داشت، در گفت‌وگو با ادوارد بهر، روزنامه‌نگار نیوزویک، به این سوال و سوالات دیگر در این زمینه به ویژه نظر حزب امام خمینی (ره) پاسخ داد. گزیده این گفتگو که روز چهارشنبه 18 بهمن 57 منتشر شد به شرح زیر است:
حزب او از سال 1949 (1327) مخفیانه بود و به فعالیت های مخفی پناه برد. آیا با این نگرش توانسته اید حزب را دست نخورده نگه دارید؟
علیرغم مشکلات فراوانی که داشتیم، به ویژه در سال 1349 (1349) که «ساواک» تا حدی به جنبش ما نفوذ کرد، هرگز ارتباط خود را از دست ندادیم. برخی از اعضای ما پس از 26 سال هنوز در زندان هستند.
حامیان اصلی شما چه کسانی هستند؟
طبقه کارگر ایران یک طبقه سه میلیونی با شعور سیاسی عمیق است. با شروع انقلاب ایران، سنت های حزب توده نیز احیا شد. در این فرآیند، کارگران سابق، که بسیاری از آنها دارای سوابق کیفری هستند، به عنوان راهنمای نسل جدید عمل می کنند. حالا حتی خود مقامات شاه هم متوجه شده اند که کارگران صنعت نفت فقط از دستورات حزب توده پیروی می کنند. در میان روشنفکران و بورژوازی هم طرفداران زیادی داریم.
به طور خلاصه، همه کسانی که مستقیماً با سرمایه داری انحصاری امپریالیستی ارتباط ندارند را می توان در زمره هواداران ما به حساب آورد.
آیا این بدان معناست که بسیاری از کسانی که در خیابان شعارهای حامی آیت الله خمینی می دهند، در واقع اعضای حزب توده هستند؟
من این را نمی‌گویم، این چیزی نیست که می‌خواهم بگویم، چیزی که می‌گویم این است که آیت‌الله خمینی بیست سال با تمام قدرت و به هر طریق ممکن علیه شاه و امپریالیسم مبارزه کرده است. ما از ابتکارات آیت الله خمینی که شامل جمهوری اسلامی، پایان دادن به سلطنت، تشکیل مجلس مؤسسان برای پیش نویس قانون اساسی جدید منتهی به تأسیس حکومت ملی و پایان دادن به برتری امپریالیست ها و تضمین همه اشکال جهانشمول است، آگاه هستیم. دموکراسی و استفاده از ثروت ملی در ما از منافع مشترک مردم حمایت می کنیم. این یک تاکتیک موقتی نیست، بلکه بیانگر موضع جدی و روشن ماست.
آیا شما به عنوان یک مارکسیست از شخصیت عمیق مذهبی آیت الله خمینی ناراحت نیستید؟
ملت‌های مذهب شیعه همیشه ریشه‌های دموکراتیک داشته و پیوسته به نیروهای مردمی، ملی و ضد امپریالیستی وابسته بوده‌اند، بنابراین زمانی که آیت‌الله خمینی رویکردی ضد شاه را در پیش گرفت و شعارهای شدید و خشونت‌آمیز علیه شاه سر داد، همدردی و همدردی ما را نسبت به شاه جلب کرد. او حزب توده از عناصر عینی پیشرفته نهضت آیت الله خمینی آگاه است و ما هر کاری می کنیم تا با آنها به یک زبان مشترک برسیم. ما معتقدیم که آیت‌الله خمینی نقش رهبری را در توسعه نهضت ایران دارد.
آیت الله خمینی و حزب توده تا کی می توانند به مسیر مشترک ادامه دهند؟
به نظر من مدتهاست که هیچ تفاوت آشکاری بین سوسیالیسم علمی و محتوای اجتماعی اسلام وجود ندارد. برعکس، هر دوی آنها اشتراکات زیادی دارند.
آیا ارتباط مستقیمی با آیت الله خمینی دارید؟ و آیا اخیراً کسی را برای ملاقات با او فرستاده‌اید؟
من نمی توانم به این سوال پاسخ دهم.
تقسیم نهایی قدرت بین نیروهای مختلف را چگونه می بینید؟
ترکیب جبهه واحدی که پیشنهاد کردیم در درجه دوم اهمیت قرار دارد. آنچه برای حزب توده اهمیت زیادی دارد برنامه مشترک است.
آیا با جبهه ملی همکاری خواهید کرد؟
ما با هر حزب سیاسی که با برنامه ما موافق باشد کار خواهیم کرد. این برنامه ما به طور گسترده شامل پایان دادن به امپریالیسم آمریکا و دیگر اشکال امپریالیسم، توقف خرید تسلیحات مخرب و ایجاد یک مجلس مؤسسان واقعی و کامل است. ما هیچ مخالفتی با همکاری با یک حزب بورژوازی نداریم.
پس از اینکه شما رهبر حزب توده شدید، حزب توده با صدور بیانیه ای خواستار آمادگی برای جنگ عمومی عمومی شد. آیا این بدان معناست که شما جنگ داخلی را اجتناب ناپذیر می دانید؟
یک حزب سیاسی باید همیشه همه راه ها را باز نگه دارد. مبارزه ملی که منجر به خروج شاه ایران شد، می تواند با داشتن ارتش در خدمت جمهوری ایران به نتیجه منطقی خود برسد. اما این احتمال نیز وجود دارد که نیروهای ارتجاعی در ایران همواره به دنبال کودتا با حمایت امپریالیسم آمریکا و اسراییل باشند که بسیار خونبارتر و وحشیانه تر از هر رویدادی است که تاکنون رخ داده است، کودتا در سطح شیلی کودتا یا قتل عام کمونیست ها در اندونزی ما. ما نمی خواهیم این اتفاق بیفتد، ما نمی خواهیم سرکوب سال 53 (1332) تکرار شود. پس باید با چنین اتفاقی برخورد کنیم.
آیا جنگ مسلحانه را اجتناب ناپذیر می دانید؟
من بدبین نیستم، اما خیلی خوشبین هم نیستم. ما معتقدیم که یک مبارزه ملی می تواند بدون خونریزی که ذکر کردیم به هدف طبیعی خود برسد، اما در عین حال باید هوشیار بود.
برای رهبری مبارزات مسلحانه ای که از آن صحبت می کنید، از کجا سلاح تهیه خواهید کرد؟
نیروهای انقلابی در طول تاریخ همواره توانسته اند این مشکل را به شیوه های خاصی حل کنند. اسلحه ها را همیشه می توان یافت یا خریداری کرد. در خود ایران سلاح های زیادی وجود دارد.
اگر جنگ داخلی در ایران شروع شود، فکر می کنید ارتش چه نقشی ایفا می کند؟
ارتش ما ارتشی است که ریشه در مردم دارد، زیرا 90 درصد سربازان آن روستایی و 10 درصد از طبقه کارگر هستند. ما متقاعد شده ایم که جنبش انقلابی که در حال گسترش است، پشت دیوار پادگان متوقف نخواهد شد. الان هم می توان نشانه هایی از نفوذ انقلاب را در پادگان ها دید. ما می دانیم که افسران اکنون مجبور هستند سربازان داوطلب را برای سرکوب معترضان فراخوانی کنند. یعنی وفاداری ارتش وفاداری مطلق نیست.
برخی از ناظران به یاد دارند که روس ها زمانی به بخشی از ایران تحت حکومت پتر کبیر حمله کردند. به نظر شما آیا ممکن است ایران بار دیگر تا مرز نفوذ شوروی کشیده شود؟
اگر ایران کشوری دموکراتیک شود و با کشورهای سوسیالیستی روابط دوستانه برقرار کند، معتقدم این کشورها در امور داخلی ما دخالت نخواهند کرد. اگر کشوری در نزدیکی مرزهای جنوبی اتحاد جماهیر شوروی با دولت دوست و بدون پایگاه خارجی باشد، شوروی بسیار خوشحال خواهد شد. ایران دوست می تواند بزرگترین تضمین برای امنیت اتحاد جماهیر شوروی باشد.
۲۵۹۵۷
