کلیات سعدی به پاس زحمات یک نویسنده و یک سیاستمدار – خبرگزاری مهر از ایران و جهان.

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: امروز روز درگذشت محمدعلی فروغی ذکاءالملک است، مردی که نمی توان حضورش را هم در عرصه سیاست و هم در عرصه فرهنگ نادیده گرفت. محمدعلی فروغی (زاده ۱۲۵۴ و درگذشته ۱۳۲۱) مترجم، نویسنده، فیلسوف، مورخ، روزنامه نگار و دیپلمات بود که برای سه دوره نخست وزیر ایران شد.

وی فعالیت های سیاسی گسترده ای دارد و از معدود شخصیت های سیاسی و فرهنگی دوران قاجار و پهلوی است که مسئولیت سه رویداد مهم تاریخی ایران را بر عهده دارد. نقش او در سقوط قاجاریه، به سلطنت رسیدن رضاخان و انتخاب نام پهلوی برای رضاخان میرپنج و همچنین مقاومت در برابر انگلیسی ها و جلوگیری از سلب تاج و تخت به خاندان پهلوی است. غیر قابل انکار

فروغی در جلسه اعلام رسمی انقراض سلسله قاجار، آبان 1304.

در واقع به اصرار و توصیه او، پادشاهی انگلستان پس از تبعید رضاخان از ایران، با واگذاری سلطنت به پسرش محمدرضا پهلوی موافقت کرد و چنین شد که محمدرضا پهلوی جوان در سال 1320 به ایران آورده شد. که 26 سال بعد فرصت برگزاری جشن تاجگذاری را دارد!

فروغی در سال 1919 و در پایان جنگ جهانی اول به نمایندگی از ایران در کنفرانس صلح پاریس شرکت کرد و خانواده اش پس از حدود 100 سال کتابی از خاطرات او به نام یادداشت های محمدعلی فروغی را منتشر کردند.

فروغی در کنار محمدرضا پهلوی جوان

فروغی علاوه بر این، فعالیت‌های فرهنگی گسترده‌ای نیز انجام داده، اولین رئیس فرهنگستان ایران است و نقش مهمی در تأسیس دانشگاه تهران دارد. در دوران جدایی از فعالیت‌های سیاسی و زمانی که از رضاشاه عصبانی بود و مجبور به خانه‌نشینی شد، تصمیم گرفت نسخه‌ای از آثار سعدی – اعم از شعر و نثر که پراکنده بود – را به نزدیک‌ترین شیوه به شیخ تنظیم کند. سخنرانی خود عجل سعدی. بدین ترتیب همراه با حبیب یغمایی به کار تدوین و تصحیح کلیات سعدی پرداخت. او برای این کار به منابع و نسخه های خطی کهن نیاز داشت که از افراد مختلف برای به دست آوردن این منابع استفاده می کند و آنها را نیز ذکر می کند:

عبدالعظیم غریب گرکانی:

عبدالعظیم قریب، از گرکان آشتیان و بنیانگذار دستور زبان جدید فارسی و استاد مکتب آلمانی ایرانی در تهران، از اولین اساتید دانشگاه تهران بود. در کتابخانه شخصی وی با بیش از هزار جلد کتاب خوشنویسی نفیس، کتابی خطی از میرعماد حسنی قزوینی با عنوان کلیات سعدی وجود دارد که در سال 1021 (مرگ میرعماد در 1024) به خط نوشته شده است. این کتاب توسط آقای عبدالعظیم قریب منتشر شده است. میرعماد این نسخه را از نسخه قدیم سال 662 نوشته است. می دانیم که سعدی بستان و گلستان را در سال های 655 و 656 نوشته است، اما در سال 662 دوباره گلستان را بازنویسی کرده است. عبدالعظیم قریب این نسخه را با خیال راحت و برای مدت طولانی در اختیار محمدعلی فروغی قرار می دهد. زمان.

میرزا محمد بن عبدالوهاب قزوینی معروف به علامه قزوینی:

علامه قزوینی نامی آشنا برای آشنایان با دیوان حافظ است، وی در سال 1256 متولد شد و در سال 1328 درگذشت و اصالتاً اهل ابیق قزوین بود. مردی فاضل و معلم نحو، آشنا به زبان های فرانسوی و عربی. زبان فرانسه را در مدرسه فرانسوی تهران (مدرسه آلیانس) آموخته بود. به دعوت برادرش در 36 سالگی به لندن رفت و با دیدن عظمت کتابخانه لندن و بخش نسخ خطی بزرگ همه چیز را فراموش کرد و شروع به بررسی نسخه های خطی کتب شرقی در کتابخانه لندن کرد. دو سال در لندن ماند. سپس به مدت 8 سال در پاریس زندگی کرد و بعدها در جریان جنگ جهانی اول به مدت 5 سال در برلین ماند و در سال 1318 پس از 36 سال زندگی در خارج از کشور به کشور بازگشت.

در آن دوره به عنوان رابط فرهنگی، عکس هایی با کیفیت از کتاب ها و نسخه های خطی تهیه و برای نخبگان فرهنگی ایران ارسال می کرد. نسخه ای که او از خلاصه سعدی در کتابخانه پاریس می یابد به سال 768 یعنی صد می رسد. سال ها پس از ترکیب گلستان. این نسخه خطی دومین منبع آقای محمدعلی فروغی برای تنظیم و تصحیح کلیات سعدی است.

ابوالحسن بوذرزاد

ابوالحسن بزرگزاد از نیکوکاران اصفهانی است که کارهای عام المنفعه متعددی از جمله مرمت خیابان چهارباغ و مرمت پل خواجو، وقف مسجد قطبیه اصفهان و … را در اصفهان انجام داده است. وی همچنین مجموعه دار نسخه های خطی بود و نسخه تعمیمات سعدی را به آقای فروغی اهدا کرد که آقای فروغی آن را نسخه اصفهانی می نامد. البته دو مشکل وجود داشت: یکی اینکه قسمتی از این کتاب، حدود یک پنجم، قطع شد، دوم اینکه افرادی که کتاب را می‌خواندند، قسمت‌هایی از کتاب را بریده‌اند و نظرشان را نوشته‌اند. اما محمدعلی فروغی مدعی است که این کتاب به ویژه برای بخش گلستان بهترین چاپ بوده است.

نسخه لرد گرین وی و نسخه کتابخانه هند

این دو نسخه قدیمی ترین نسخه های خطی گلستان هستند، نسخه ۷۲۰ لرد گرین وی و نسخه ۷۳۸ کتابخانه هندی، این دو نسخه در حدود سال ۱۳۱۶ و تقریباً در اواخر کار تصحیح به دست آقای فروغی می رسد، اما همچنان در مقایسه با نسخه های قبلی موجود تفاوت چندانی نداشت.

حبیب یغمایی

حبیب یغمایی که در این کار با فروغی همراه بود متولد 1280 و در سال 1363 درگذشت و از شاگردان محمدعلی فروغی و علامه عباس اقبال آشتیانی است. که از سال 1312 تا 1321 با آقای فروغی همکاری نزدیک داشته و در منزل ایشان زندگی می کند. فروغی در مقدمه کلی از ایشان تشکر می کند; وی در عین حال برای تصحیح نامه اسدی طوسی نیز تلاش کرده است. او مجله یغما را به مدت 31 سال (یعنی 366 شماره) منتشر کرد و تصحیحی از کتاب غزلیات سعدی نیز به دست اوست که مربوط به پایان عمر اوست و در 81 سالگی این کار را انجام داده است.

علی اصغر حکمت

محمدعلی فروغی در مقدمه کتاب از علی اصغر حکمت بسیار سپاسگزار است، زیرا او با تأثیرپذیری خود همه مقدمات لازم را برای کار فروغی فراهم کرد. حکمت در سال 1272 به دنیا آمد و در سال 1359 درگذشت. وی استاد دانشگاه، نویسنده، وزیر آموزش و پرورش و اوقاف، مؤسس کتابخانه ملی ایران و موزه ایران باستان و اولین رئیس دانشگاه تهران است. که فعل و انفعالات آنها زمینه ساز ساخت آرامگاه فردوسی، سعدی و حافظ و ساخت ورزشگاه امجدیه و … شده است. وی در زمان تصدی وی وزیر کابینه فروغی بود و هماهنگی و ایجاد دسترسی محمدعلی فروغی به نسخ خطی را بر عهده داشت.

فروغی به عنوان یکی از شخصیت هایی که در تغییر چهره ایران در آغاز قرن گذشته نقش تعیین کننده ای داشت، در شب 14 آذر 1321 درگذشت و پیکرش در ابن بابویه شهر ری به خاک سپرده شد.